Atrof-muhitni muhofazalashda sentrifugalardan foydalanish - Экология - Рефераты

Atrof-muhitni muhofazalashda sentrifugalardan foydalanish

Загружено в:

14.09.2022

Скачано:

0

Размер:

50 KB

Atrof-muhitni muhofazalashda tsentrifugalardan foydalanish Reja: 1. Umumiy tushunchalar. 2. Tsentrifugalash qurilmalari. 3. Ultrafiltrlash.

Umumiy tushunchalar Emulsiyadagi suyuqlik tomchilarni va suspenziyadagi qattiq modda zarrachalarini markazdan qochma kuchlar maydonida ajratib olish jarayoni tsentrifugalash deyiladi. Tsentrifugalash jarayoni tsentrafugalarda amalga oshiriladi. Tsentrifugalash paytida hosil b o’ lgan markazdan qochma kuchlar ch o’ ktirish jarayonidagi og’irlik kuchi va filtrlashdagi gidrostatik kuchlarga nisbatan k o’ proq ta‘sir qiladi. Shuning uchun turli jinsli sistemalarni ajratish uchun qo’ llaniladigan ch o’ ktirish va filtrlash jarayonlariga nisbatan juda samarali hisoblanadi. Tsentrifugalarning asosiy qismi gorizontal yoki vertikal o’ qqa joylashgan katta tezlikda aylanuvchi baraban b o’ lib, u elektr dvigatel yordamida aylanma harakatga keltiriladi. Markazdan qochma kuch ta‘sirida suspenziyadagi qattiq modda zarrachalari ch o’ kmaga tushib, suyuq fazadan ajraladi. Suyuq faza fugat deyiladi. Hosil b o’ lgan ch o’ kma baraban ichida qolib, suyuq faza esa ajratib olinadi. Turli jinsli aralashmalarni ajratish printsipiga k o’ ra tsentrafugalar ikki turga b o’ linadi: 1. Filtrlovchi tsentrifugalar 2. Ch o’ ktiruvchi tsentrifugalar Filtrlovchi tsentrifugalarning barabani g’ovaksimon turli metallardan ishlanib, uning yuzasiga material (mato) q oplanadi. Filtrlovchi tsentrifugalarda suspenziya yoki emulsiya markazdan qochma kuch ta‘sirida baraban devorlariga qarab otiladi, bunda qattiq modda zarrachalari filtr materiallarning yuza qismida qolib, suyuq faza (fugat) bu kuch ta‘sirida ch o’ kma qatlami va filtr t o’ siqlardan o’ tadi, hamda barabandan uzluksiz chiqarib turiladi. Ch o’ ktiruvchi tsentrifugalarda baraban yaxlit metall plastinkalardan qilinadi. Bu tsentrifugalarda bosimlar farqi markazdan qochma kuch ta‘sirida hosil qilinadi. Barabanning aylanishi natijasida markazdan qochma kuch ta‘sirida suspenziya

yoki emulsiya baraban devorlari tomon harakat qiladi. Zichligi katta b o’ lgan suyuqlik va qattiq fazalar baraban devorlari yaqinida, zichligi kamroq b o’ lgan boshqa faza esa o’ q atrofida yig’iladi. Ish rejimiga k o’ ra tsentrifugalar davriy va uzluksiz b o’ ladi. Baraban valining o’ rnatilishi holatiga qarab gorizontal va vertikal tsentrifugalar b o’ ladi. Davriy ishlaydigan tsentrifugalarda ch o’ kma q o’ l yordamida, gravitatsion kuch (og’irlik kuchi) va pichoq bilan tushiriladi. Uzluksiz ishlaydigan tsentrifugalarda ch o’ kma shnek yordamida inertsion va pulsatsion kuchlar ta‘sirida tushiriladi. Tsentrifugalarning ish unumdorligi ajratilish koeffitsientiga bog’liq. Ajratish koeffitsienti tsentrifugalarda markazdan qochma kuchlar maydonida hosil b o’ lgan kuchlanish bilan h arakterlanadi. Tsentrifugada hosil b o’ layotgan markazdan qochma kuchlar miqdorining og’irlik kuchi tezlanishdan necha marta k o’ pligini k o’ rsatuvchi kattalik ajratish koeffitsienti deyiladi. k a = w 2 / r g bu yerda r - baraban radiusi; w - aylanayotgan barabanning burchak tezligi; g - erkin tushish tezlanishi. Ajratish koeffitsientiga k o’ ra hamma tsentrifugalar ikki guruhga b o’ linadi: 1. Normal tsentrifugalar (Ra < 3500). Bunday tsentrifugalar suspenziyalardan katta, o’ rtacha va maydaroq zarrachalarni ajratish uchun ishlatiladi. 2. O’ rta tsentrifugalar (Ra >3500). Bunday tsentrifugalar mayda zarrachali suspenziyalarni va emulsiyalarni ajratish uchun ishlatiladi. Tsentrifugalash qurilmalari Sanoatda emulsiya va suspenziyalarning tarkibiga qarab, ularni ajratish uchun turli xildagi tsentrifugalar ishlatiladi. Filtrlovchi tsentrifuga. Bu tsentrifuga barabandan yoki rotordan iborat. Barabanning ichki yuzasi katta teshikli t o’ r va uning ustki yuzasi mayda teshikli

material bilan qoplangan. Truba orqali barabanga turli jinsli suspenziya beriladi. Baraban elektr dvigatel yordamida aylanma harakat qiladi. Baraban ichidagi suspenziya aylanma harakat qilganda unga markazdan qochma kuch ta‘sir qiladi. Bunda suyuq fazada gidrostatik bosim hosil b o’ ladi. Bu bosim tsentrifugada filtrlashning harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Bu kuch ta‘sirida suyuq faza filtr t o’ siqlar ustida hosil b o’ lgan ch o’ kmadan o’ tib tozalanadi. Filtrlovchi tsentrifugada boruvchi jarayon uchta fizik jarayonlar yig’indisidan iborat: ch o’ kma hosil qilish bilan filtrlash, ch o’ kmaning zichlanishi, ch o’ kmadan suyuqlikni chiqarish. Filtrat (fugat) qurilmadan patrubka orqali chiqariladi. Ajratishdan s o’ ng ch o’ kma suv bilan yuviladi. Barcha jarayonlar tugagach tsentrifuga t o’ xtatiladi, konus yuqoriga k o’ tariladi va ch o’ kma tushiriladi. Ch o’ ktiruvchi tsentrifuga. CH o’ ktiruvchi tsentrifuganing barabani yaxlit b o’ ladi. Bunday tsentrifuganing ishlash printsipi ch o’ ktirish qurilmalarining ishlashiga o’ xshash. Turli jinsli sistema barabanga truba orqali beriladi. Barabanning aylanishida markazdan qochma kuch ta‘sirida zichligi kattaroq b o’ lgan komponent barabanning ish yuzasiga yig’iladi, zichligi kamroq b o’ lgan komponent esa aylanish o’ qiga yaqinroq joyda yig’iladi. Fugat truba orqali tashqariga chiqariladi. Ch o’ kma qatlami amaliy jihatdan barabanni t o’ ldirgandan s o’ ng, qurilma t o’ xtatiladi, s o’ ngra ch o’ kma tushiriladi. Tarelkali seperatorlar. Bunday seperatorlar emulsiyalar va mayda zarrachali suspenziyalarni ajratish uchun ishlatiladi. Tarelkali seperatorlarning ichiga bir necha konussimon tarelkalar o’ rnatilgan. Shu sababli suyuqlik bir necha yupqa qatlamlarga b o’ linadi. Natijada suyuqlik laminar rejim bilan harakat qiladi va shuning uchun zarrachalarning ch o’ kish y o’ li kamayadi. Aralashma markaziy truba orqali pastga tushadi. Markaziy truba baraban bilan birga aylanadi. Markazdan qochma kuch ta‘sirida suyuqlik qurilmaning devorlari tomon harakat qiladi, s o’ ng tarelkalarga o’ tadi. Yengil suyuqlik markaziy trubaga yaqin joyga yig’iladi va yuqoriga tomon harakat qilib, qurilmadan chiqib ketadi. Og’irroq,

quyuqlashgan komponent esa qurilma devori yoniga yig’ilib, s o’ ngra yuqoriga tomon harakat qiladi va boshqa patrubkadan chiqib ketadi. Tsentrifugalarni hisoblash. Tsentrifugalarda yuzaga keladigan markazdan qochma kuch quyidagi tenglamadan topiladi: G = Mn 2 R = Mw 2 R = 40 Mn 2 R = 20 Mn 2 D bu yerda, M - tsentrifuga barabani ichida joylashgan ch o’ kma va suyuqlikning massasi, kg; w - burchak tezligi, с -1 ; D = 2 R - barabanning diametri, m; R - barabanning radiusi, m; n - tsentrifuganing aylanishlar chastotasi, s -1 . Tsentrifugalash paytidagi filtrlashning bosimi:  Р ц = G / F bu yerda F =  D H — o’rtacha filtrlash yuzasi, м 2 ; D - barabanning balandligi yoki filtrlash zonasining uzunligi, m.  Р ц ning qiymati quyidagi tenglama bilan aniqlanadi:  Р ц = 20  с n 2 (R 2 2 - R 1 2 ) = 5  с n 2 ( D 2 2 - D 1 2 ) bu yerda,  с - suspenziyaning zichligi, kg/ м 3 ; D 1 = 2R 1 - suyuqlik ichki qatlamining diametri, m; D 2 = 2R 2 - barabanning ichki diametri, m. CHo’kmasi pichoq bilan olinadigan cho’ktiruvchi tsentrifuganing ish unumdorligi quyidagi tenglama bilan aniqlanadi: V ц = 25,3  Ln 2 R o 2 w э k bu yerda, L - barabanning uzunligi, м ; R о - suspenziya halqasimon qatlamining ichki radiusi, м ; w э - zarrachaning cho’kish tezligi;  - tsentrifuganing nisbatini oluvchi koeffitsient (  = 0.4 - 0,5); k - suspenziyani berish vaqtini tsentrifuganing umumiy ishlash vaqtiga nisbati.

Ultrafiltrlash Ultrafiltrlashning asosiy mazmuni eritmalarni yarim o’tkazuvchan membranalar orqali bosim bilan o’tkazishdan iborat. Maxsus tayyorlangan g’ovakli membranalar quyidagi talablarga javob berishi kerak: 1) kerakli komponentni o’tkazish, qolganlarini o’tkazmaslik; 2) yuqori ajratishga ega bo’lish; 3) mexanik chidamlilik; 4) unumdorligi katta; 5) ishlatish jarayonida o’zgarmasligi; 6) ajratilayotgan muhit ta‘siriga qarshilik ko’rsatishi; 7) tarkibida zaharli moddalar bo’lmasligi; 8) narxi arzon. Ultrafiltrlash va teskari osmos tushunchalari o’rtasida farq juda kam. Agar ultrafiltrlash yuqori molekulali moddalarni quyiqlashtirish va bir vaqtning o’zida ularni kichik molekulali moddalardan tozalash usuli hisoblansa, teskari osmos esa berilgan eritmani quyiqlashtirish yoki toza erituvchini eritmadan ajratib olish usulini tashkil etadi. Membrananing tanlash qobiliyati,  % quyidagi tenglamadan topiladi: Х 2  = (1 - -------) * 100 Х 1 bu yerda, Х 1 - erigan moddaning dastlabki kontsentratsiyasi, % ; Х 2 - erigan moddaning filtratdagi kontsentratsiyasi, %. Membranadagi g’ovaklarning o’rtacha diametri Puazeyl qonuniga asosan quyidagi tenglamadan aniqlanadi:P F V dур     32 bu yerda V- filtratning sarfi, м 3 /с;  - suyuqlik qovushqoqligining dinamik koeffitsienti, Pa s; (- membrana g’ovaklarining qalinligi, м;  - membraning g’ovakligi; F - 1 м 2 maydondagi g’ovaklarning yuzasi, м 2 ;  P- bosimlar farqi, Pa. Membraning ish unumdorligi quyidagi tenglamadan topiladi:

W = V/ F T bu yerda W - filtrlash tezligi; V - filtratning hajmi, м 3 ; F -ish yuzasi, м 2 Т - jarayonning davomiyligi, s Darsi qonuniga asosan membraning ish unumdorligi quyidagi tenglamadan topiladi : W =  P / h r r bu yerda  P- filtrdagi bosimlar farqi; h r – cho’kma qatlamining balandligi; r - uzunlik birligiga nisbatan olingan ch ў kma qatlamining qarshiligi. Ultrafiltrlash va teskari osmos usullari istiqbolli hisoblanadi, chunki bir qator afzalliklarga ega. Membranali qurilmalarning tuzilishi oddiy. Jarayon oddiy haroratda olib boriladi. Iqtisodiy jihatdan ancha tejamli.

Похожие

Atrof-muhitni muhofaza qilish xarajatlari

Geoekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish

Atrof muhitni sanoat korxonalari tomonidan ifloslanishi

Atrof-muhitni muhofazasini ijtimoiy ekologik muammolari

Atrof-muhitni muhofaza qilshga sarflanayotgan vositalarning tarkibi