Mikroelementlarning fiziologik ahamiyati - Ботаника - Рефераты

Mikroelementlarning fiziologik ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

35.5 KB

Mikroelementlarning fiziologik ahamiyati Reja: 1. Mikroelementlarning tabiatda tarqalishi. 2. Mikroelementlarning tuproqdagi formalari. 3. Mikroelementlarning fiziologik jarayonlarga ta’siri. 4. Mikroelementlarning o’simliklar hosildorligiga ta’siri. 5. Mikroelementlarning o ’ simliklarni chidamligligini oshirishdagi roli .

Tayanch so ’ zlar : Uglevod , mikroelement , oksidlanish - qaytarilish , fotosintez , sintez , sulfidlar , sulfatlar , karbonatlar , plastosianin , polifenoloksidaza , molibden , mis , rux , karbongidraza , fitogormon , reproduktiv organlar , bor . O ’ simliklarning tanasida asosiy oziqa elementlaridan tashqari juda ko ’ p mikroelementlar deb ataluvchi kimyoviy elementlar ham uchraydi . Bu elementlar to ’ qimalarda oz bo ’ lsa ham yuqori biologik faollikka ega . Ularning har biri ma ’ lum fiziologik funksiyalarni bajaradi . Shuning uchun biror mikroelementni boshqasi bilan almashtirib bo ’ lmaydi . O ’ simlikda ularning miqdori 0,001-0,00001 % gacha bo ’ lishi mumkin . Ular tuproqda , suvda , tog ’ jinslarida va barcha tirik organizmlarda mavjud . Tuproqda mikroelementlar ikki xil : 1) o ’ zlashtiriladigan , 2) o ’ zlashtirilmaydigan shaklda bo ’ ladi . Birinchisiga suvda va suyultirilgan kislotada erimaydigan tuzlar organik yoki anorganik birikmalarni misol qilish mumkin . Ularning tuproqda ko ’ p yoki oz bo ’ lishi tuproq kimyoviy tarkibiga bog ’ liq . Mikroelementlarning o ’ zlashtiriladigan shakli suvda oson eriydigan tuzlar bo ’ lib , ular asosiy manbani tashkil etadi va qishloq xo ’ jalik o ’ simliklaridan yuqori hosil olish sharoitini yaratadi . Chunki mikroelementlar o ’ simlikdagi oksidlanish - qaytarilish , fotosintez , azot va uglevod almashinish jarayonlarida faol ishtirok etadi . Ular fermentlarning faol markaziga kiradi , o ’ simliklarning kasalliklarga va tashqi sharoitning noqulay omillari ta ’ siriga chidamliligini oshiradi . Mikroelementlarning yetishmasligi esa hosildorlikning keskin kamayishiga , kasalliklarning paydo bo ’ lishiga , o ’ simliklarning o ’ sish va rivojlanishi to ’ xtab qolishiga va hatto o ’ lishiga sababchi bo ’ lishi mumkin . Marganes . Dastlab Bertran va I . V . Michurinning tajribalari o ’ simliklar hayotida marganes katta ahamiyatga ega ekanligini ko ’ rsatdi . Tuproqda marganes amorf oksidlar, karbonatlar shaklida, silikatlar tarkibida bo’ladi. O’simliklar marganesni tuproqdan kation (Mn + ) shaklida o’zlashtiradi.

Uning o’simlikdagi o’rtacha miqdori 0,001 % yoki 1 mg/kg quruq massa hisobida bo’ladi. Ayniqsa o’simliklarning barglarida ko’p to’planadi. Masalan, Kruglovaning ko’rsatishi boyicha, 100 g quruq massa hisobiga marganes g’o’za barglarida-24 mg, poyasida – 2 mg, chanoklarda – 4 mg, chigitda – 2 mg va tolasida – 1 mg bular ekan. Marganes fotosintez jarayonida ishtirok etib, suvning fotolizi va kislorodning ajralib chiqishi, SO 2 ning qaytarilishida muhim rol oynaydi. Bu mikroelement o’simliklarda shakarlarning sintez qilishini va uning barglardan boshqa organlariga oqimini kuchaytiradi. Marganes nafas olish jarayonida ham ishtirok etib, Krebs siklidagi malatdegidrogenaza va izositratdegidrogenaza fermentlarini faollashtiradi. Marganes o’simliklarning azot o’zlashtirish jarayonida ham faol ishtirok etadi. Nitratlarni o’zlashtirganda qaytaruvchi, ammoniy holdagi azotni o’zlashtirishda esa oksidlovchi sifatida ishtirok etadi. Gidrooksilaminreduktaza fermentining faol markaziga kiradi va nitratlarning qaytarilishida ishtirok etadi. Marganes nuklein kislotalarning sintezi jarayonida ham ishtirok etadi. Mis. Mis o’simliklarning rivojlanishi uchun zarur mikroelementlardan biridir. Uning zarurligi oziqaviy eritmadagina emas, balki dala sharoitida ham aniq ko’rinadi. O’simliklarda o’rtacha miqdori 0,0002 yoki 0,2 mg/kg atrofida. Bu miqdor o’simlik va tuproq turiga bog’liq. Mis tuproqda sulfidlar, sulfatlar, karbonatlar shaklida, tuproqning organik moddalari bilan bog’liq holda uchraydi. Muhitning ishqoriyligi qancha yuqori bo’lsa, o’simliklarga shuncha kam o’tadi. o’simliklar misni tuproqdan kation (Cu + ) shaklida o’zlashtiradi. o’simlikning yosh o’suvchi qismlarida va urug’larida ko’p bo’ladi. Masalan, go’za organlarida: barglarida mis-2,5 mg/kg, poyada – 1,0 mg/kg, chanokda –4,8 mg/kg, chigitda – 4,2 mg/kg va tolada-0,2 mg/kg bo’ladi. O’simlik barglaridagi umumiy misning 70 % xloroplastlarda va plastosianin fermenti tarkibida uchraydi. Plastosianin fermenti fotosintez jarayonida elektronlarni tashish vazifasini bajaradi. Mis bir qator muhim fermentlar (askarbotoksidaza, polifenoloksidaza, ortodifeniloksidaza va triozinazalar)

tarkibiga kiradi. Bu mikroelement azot almashnuvida ham ishtirok etadi. Nitratreduktuza fermentining tarkibida ham bor. Xlorofillning sintezi jarayonida mis ham faol ishtirok etishi aniqlangan. Mis vitaminlarni faollashtiradi, uglevod va oqsillar almashinuvini kuchaytiradi. Keyingi yillardagi izlanishlar o’simliklarni qurg’oqchilikka, sovuqqa va issiqlikka chidamligini oshirishda ham misning ahamiyati borligini ko’rsatadi. Molibden. Tuproqda molibden silikatlar tarkibida uchraydi. o’simliklarga anion (MoO 4 - )shaklida o’tadi. Molibden dukkakli o’simliklarda eng ko’p (0,5 –20 mg/kg) quruq massa va gallasimonlarda ozroq (0,2 –2,0 mg/kg) to’planadi. o’simliklarning yosh qismlarida va barglarida ko’p to’lanadi. Molibden molekulyar azotning fiksasiyasini ta’minlovchi mikroorganizmlar uchun juda zarur. Dukkakli o’simliklar ildizidagi bakteriodlardagi nitrogenaza fermentining faol markaziga mis kiradi va bu fermentning faolligini kuchaytiradi. Nitratlarning o’zlashtirilishi tizimida ishtirok etuvchi nitratreduktaza fermentining ham tarkibiga kiradi. Agar tuproqda molibdenning miqdori juda kam bo’lsa, to’qimalarda nitratlar to’planib qoladi, dukkakli o’simliklarning ildizida tugunak bakteriyalar rivojlanmaydi. o’simliklarning o’sishi izdan chiqadi, poyasi va barg plastinkalari deformasiyalanadi. Kobalt. Kobalt tuproqda silikat va boshqa tuzlar tarkibida uchraydi. Xlorli sulfat va azot tuzlarini o’simliklar yaxshi o’zlashtiradi. Bo’z tuproqlarda kobalt juda oz, umumiy miqdori 5 mg/kg bo’lib, o’zlashtiriladigan qismi 0,6-1,0 mg/kg atrofida. O’simliklarda o’rtacha 0,00002 % yoki 0,02 mg/kg quruq massaga teng. Bu element ko’proq dukkakli o’simliklarga zarur bo’lib tuganak bakteriyalarning ko’payishini ta’minlaydi. Vitamin V 12 tarkibida kobalt ko’p uchraydi. Bu vitaminni faqat bakteriodlar sintez qiladi. U molekulyar azotning fiksasiyasida ishtirok etadi. Kobalt azot o’zlashtirishga, xlorofillning miqdorini oshirishga ta’sir etadi. Agar tuproqda kobaltning miqdori 2,5 – 4,5 mg/kg bo’lsa yetarli hisoblanadi. O’g’it sifatida ishlatish uchun kobalt sulfat tuzi tavsiya etiladi.

Rux. Rux tuproqda fosfatlar, karbonatlar, sulfidlar, oksidlar va silikatlar tarkibida bo’ladi. o’simliklarga kation (Zn + ) shaklida o’tadi. Rux dukkakli va gallasimonlarning yer o’sti qismlarida 15-60 mg/kg quruq massa hisobida bo’ladi. o’simliklarni yosh organlarida ko’proq to’planadi. Rux o’simliklarning modda almashinuv jarayonida faol ishtirok etadi. Glikoliz jarayonida ishtirok etuvchi fermentlar (geksokinazalar, yenolazalar, triozofosfatdegidrogenazalar, aldolazalar) uchun zarur hisoblanadi. Rux karboangidraza fermentini faollashtiradi, natijada bu ferment H 2 CO 3 CO 2 + H 2 O reaksiyasida ishtirok etadi va CO 2 ning fotosintez jarayonida foydalanilishiga yordamlashadi. Triptofan aminokislotaning hosil bo’lishida ishtirok etadi va shu orqali oqsillarning va fitogormon – indolil sirka kislotaning sintezida ham ishtirok etadi. O’simliklarni rux bilan oziqlantirish auksinlarning to’qimalarda ko’payishiga va o’sishning faollashishiga olib keladi. Bor . Bor juda ko’p o’simliklarning o’sish va rivojlanishi uchun zarur element hisoblanadi. Ayniqsa zig’ir, rangli karam va qand lavlagi o’simliklari bor bo’lmagan oziqali eritmada tez zararlanadi va qurib qoladi. Umuman ikki pallali o’simliklar borni bir pallalilarga nisbatan ko’proq talab etadi. O’zbekistondagi bo’z tuproqlarda umumiy miqdori 31-35 mg/kg atrofida bo’lib, o’zlashtiriladigan qismi 0,3-1,2 mg/kg ga teng. O’simliklarda o’rtacha 0,0001 yoki 0,1 mg/kg quruq massa hisobida bor bo’ladi. Bor ayniqsa o’simlik gullarida, hujayra po’stida to’planadi. Ko’p fiziologik jarayonlarga ta’sir etadi. Bor gul changlarining unishini va chang naylarining o’sishini tezlashtiradi. Gullar, mevalar sonini ko’paytiradi. Uglevodlar, oqsillar va nuklein kislotalarning almashinuviga ta’sir etadi. Bor yetmaganda reproduktiv organlarning shakllanishi changlanish va meva tugunlarining hosil bo’lish jarayonlari izdan chiqadi. O’sish qonusi birinchi navbatda nobud bo’ladi. O’g’it sifatida bor kislotasini (H 3 BO 3 ) ishlatish mumkin. Uning tarkibida 17 % bor bo’ladi. Borli chiqindilardan foydalanish ham yaxshi natija beradi.

Похожие

Mineral elementlarning fiziologik ahamiyati

Mikroelementlar va ularning fiziologik ahamiyati

O’simliklarda asosiy makroelementlarning fiziologik ahamiyati

O’simliklarning ildiz orqali oziqlanishi. Azotning fiziologik ahamiyati

O’g’itlashning fiziologik asoslari