Fotosintezning biosferadagi va xujayra metobolizmidagi о‘rni, о‘rganish uslublari - Ботаника - Рефераты

Fotosintezning biosferadagi va xujayra metobolizmidagi о‘rni, о‘rganish uslublari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34.5 KB

Kirish . Fotosintezning biosferadagi va xujayra metobolizmidagi о‘rni, о‘rganish uslublari Reja: 1. Fotosintez va uning ahamiyati 2. Fotosintezni о‘rganish tarixi 3. Barg - f otosintetik o rgan

Tabiatdagi barcha tirik organizmlarning hayotiy jarayonlari dinamik ravishla energiya bilan ta’minlanishga asoslangan. Bu energiyaning yagona manbai quyosh energiyasi bо‘lib, organizmlar uni tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri emas, balki erkin kimyoviy energiya holidagina о‘zlashtirish qobiliyatiga egadirlar. Bu organik moddalar tarkibidagi kimyoviy bog‘lar energiyasidir. Uni faqat yashil о‘simliklar va qisman avtotrof mikroorganizmlargina hosil qilishi mumkin. Yashil о‘simliklar tanasida quyosh nuri ta’sirida anorganik moddalardan (SO 2 va N 2 O) organik moddalarning hosil bо‘lishi fotosintez deyiladi. Fotosintez yer yuzida quyosh energiyasini kimyoviy energiyaga aylantiruvchi yagona jarayondir. Hosil bо‘lgan organik moddalar jamiki organizmlar uchun energiya manbai, umuman hayot asosini tashkil etadi. Shu bilan birga fotosintez tabiatdagi kislorodning xam yagona manbaidir. Fotosintez jarayonini quyidagi sxematik tenglama bilan ifodalash mumkin: yorug‘lik 6SO 2 +12N 2 O ————*• S 6 N 12 0 6 + 6N 2 O + 60 2 . Xlorofill Yashil о‘simliklarning hayoti uzluksiz ravishda organik moddalar tuplash va tabiatga molekulyar kislorod ajratish bilan tavsiflanadi. Shuning uchun ham tabiatdagi boshqa organizmlarning, jumladan. xayvonlar va odamlarning hayoti о‘simliklarda bо‘ladigan fotosintezga bogliq. Chunki bu organizmlar organik moddalarni tayyor xolda faqat usimliklar orqali oladilar. Fotosintezni organish tarixi Fotosintezni о‘rganish buyicha birinchi tajribani ingliz kimyogari Dj.Pristli 1771 yilla utkazdi. U sham yondirilishi yoki sichkonning nafas olishi natijasida xavosi "buzilgan" shisha qalpok ostida yashil yalpiz shoxchasini qо‘ygan va bir necha kundan keyin unda xavo yaxshilanganini aniqlagan. YAni yalpiz saklangan kalpoq osttida sham uzoq muddat о‘chmasdan yongan, sichqon esa yashagan. 1779 yilda gollandiyalik vrach Y.Ingenxauz juda kо‘p marta Pristli tajribasini takrorladi

va о‘simliklar faqat yorug‘likda havoni tozalaydi, qorong‘ida esa hayvonlar kabi havoni buzadi, degan xulosaga keldi. Shunday qilib, Pristli va Ingenxauzlar о‘simliklarda qarama-qarshi ikki xil jarayon mavjudligani aniqladilar. Lekin о‘simliklar uchun buning nima ahamiyati borligini tushunmadilar. Shveysariyalik olim J.Senebe 1782 yidda tajribalar natijasida о‘simliklar yorug‘likda kislorod ajratadi va shu bilan bir vaqtda buzilgan havoni ( ya’ni SO 2 ni ) yutadi, degan xulosaga keldi. 1804 yilda shveysariyalik olim T.Sossyur о‘simliklarning yorug‘likda SO 2 ni yutib о‘z tanasida uglerod tо‘plashini aniqladi. U qabul qilingan karbonat angidrid va ajralib chiqadigan kislorodning nisbati bir-biriga tengligini, organik modda hosil bо‘lishi jarayonida karbonat angidrid bilan bir qatorda suv xam ishtirok etishini birinchi marta tajribalar asosida kо‘rsatdi. Fransuz agrokimyogari J.B.Bussengo 1840 yylda fotosintez sohasida qilinadigan ishlar natijalarini xar tomonlama tekshirib kо‘rdi va Sossyurning xulosalarini tasdiqladi, ilk bor fotosintezning shakliy tenglamasini tuzdi: 6S0 2 + 6N 2 O ——» S 6 N ]2 0 6 + 60 2 . Yorug‘likning fotosintez jarayonidagi rolini aniklash masalasi bilan shuningdek, amerikalik fizik Dj.U.Dreper, keyinchalik Y.Saks va V.Pfefferlar shug‘ullandilar. Ular fotosintez jarayoni yorug‘lik spektrining sariq nurlarida eng yaxshi sodir bо‘ladi, degan xulosaga keldilar. Lekin 1875 yilda yirik fiziolog olim K.A.Timiryazev bu xulosa xato ekanligini aniqladi, Tajribalar asosida u eng kuchli fotosintez jarayoni xlorofill molekulasi yutadigan qizil nurlarda sodir bо‘lishini kо‘rsatdi. KATimiryazevning bu sohada bajargan ishlari "О‘simliklarning yorug‘likni о‘zlashtirishi" (1875) mavzusida yozgan doktorlik dissertatsiyasida va "Quyosh, hayot va xlorofill" (1920) degan kitobida jamlangan. Shunday qilib, XVIII va XIX asrlarda yashil о‘simliklarda sodir bо‘ladigan fotosintez jarayoni va uning asosiy tomonlari aniqlandi: karbonat angidridning yutilishi, molekulyar kislorodning ajralishi, yoruglikniig zarurligi, xlorofillning ishtiroki va organik moddalarning hosil bо‘lishi.

XIX asrda fotosintezni о‘rganish yanada jadalroq kechdi. Asosiy tajribalar fotosintetik organ - xloroplastlar, pigmentlar va asosan fotosintez mexanizmini о‘rganishga karatildi. Bu soxada M.S.Svet, V.N.Lyubimenko, A.A.Ivanov, A.A.Rixter, S.P.Kostichev, T.N.Godnev, O.Varburg, M.Kalvin, YE.I.Rabinovich va boshqalarning xizmatlari katta bо‘ldi. Hozirgi kunlarda A.A.Krasuovskiy, A.A.Nichiporovich, Y.Tarchevskiy, A.L.Kursanov, A.T.Makronosov, Y.Nosirov singari olimlar mazkur jarayonni о‘rganish ustida ish olib bormoqdalar.

Похожие

Xujayra fiziologiyasi va patologiyasi

Xujayra yadrosi

Fotosintezning qorong‘ilik bosqichi

Xujayra tiriklikning elementar birligi

Xujayra tiriklikning elementar birligi