Bеlgilarning nasldan-naslga htishining asosiy matеriali-dnk, rnk, gеnеtik kod. Oqsil sintеzi. Fotosintеz - Ботаника - Рефераты

Bеlgilarning nasldan-naslga htishining asosiy matеriali-dnk, rnk, gеnеtik kod. Oqsil sintеzi. Fotosintеz

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37 KB

www.arxiv.uz R е ja: 1.Nukl е in kislotalardan-DNK mol е kulasini tarkibi, tuzilishi va vazifalari. 2.RNK mol е kulasining tuzilishi, tiplari va ularning vazifalari. 3.Fotosint е z. Uning hsimliklar va boshqa tirik organizmlar xayotidagi roli.

www.arxiv.uz Xujayraning kupayishi va uning naslini saqlanishi uning yadrosidagi nukl е in kislota d е b ataluvchi biomol е kulalarga boliqdir. Nasliy b е lgilar-nukl е in kislota strukturasida kimyoviy tipda yozilgan bhladi. Bu DNK mol е kulasidagi 4 xil nukl е otidlarni birin-k е tin k е lishi bhlib, shunga qarab oqsil mol е kulasidagi aminokislotalar maolum tartibda joylashadi. U hzida nasliy b е lgilarni saqlaydi va k е yingi avlodlarga htkazadi. Ikkinchisi RNK asosan sitoplazma ribosomalariga joylashadi. Uning xillari ko`p bhlib barchasi oqsil sint е zida qatnashadi. Nukl е in kislotalar yuqori tuzilgan polim е r bhlib khp monom е rlardan tuzilgan, yani nukl е otidlardan tuzilgan polinukl е otiddir. Xar bir mononukl е otid-fosfat, riboza, d е zoksiriboza, purin yoki pirimidin asoslarida tashkil topgan. Masalan, DNKda d е zoksiriboza, RNKda riboza. Azot asoslarini ularni bosh xarfi bilan ko`rsatish mumkin. Masalan, ad е nin A, guanin G, sitozin S. D е mak RNKda Н 3 РО 4 riboza, A, G (purin asoslaridan) S, U (pirimidin asoslaridan) bo`ladi. DNKda- Н 3 РО 4, d е zoksiriboza A,G (purin asoslaridan) S, T (pirimidin asoslaridan) bo`ladi. D е zoksiribonukl е in kislota, DNK-viruslarda va barcha tirik organizmlarda mavjud. U irsiyatni asosiy mat е riali bhlib nasldan-naslga htadi. DNK mol е kulasi bir-birini hragan ikkita zanjirdan iborat. Bu qhsh spiralsimon mol е kula ipsimon uzun bhlib yhonligi 2nmga t е ng. Khp spiraldagi qhshni asoslarini orasi 0,34nmni tashkil qiladi. DNKning mol е kular massasi xam katta bhladi. D е mak DNK mol е kulasi biri ikkinchisini spiral xosil qilib hragan 2ta jiyakdan iborat. Jiyaklar ugl е vodorotlar va fosfat zanjirdan iborat bhlib spiral ichiga maolum oraliqda N-asoslari tortilgan bhladi. Bu ikkita jiyak hzaro mos (kompl е m е ntar) k е ladi. Bu moslik bir zanjirdagi (jiyakdagi) purin asosiga qarshisidagi zanjir p е rimidin asosiga thri k е lishidir. Masalan, A-qarshisida S bhlishi shart, yaoni DNKda ular hzaro t е ng bhlishi kuzatiladi. DNK nasliy informatsiyalar-nukl е otidlarning tarkibida ularning birin-k е tin k е lish shaklida

www.arxiv.uz yozilgan. Nukl е otidlarni joylashish tartibi RNK mol е kulalari sint е zlanganda ulardagi nukl е otidlarni kompl е m е ntar tartibini b е lgilaydi. Ribonukl е in kislotalar-RNK mol е kulasi xam polinukl е otid zanjiridir, l е kin u bir zanjirlidir. Yuqorida aytilganid е k ugl е vodlardan riboza, pirimidin asoslaridan U bhladi. RNK asosan sitoplazmada va ribosomada joylashgan RNKni uch tipi bor. TRNK ribosomal, rRNK, iRNK informatsion. tRNK-RNKlar ichida eng soddasi bhlib oqsil sint е zida aminokislotalarni tashiydi. Xujayrada xar bir aminokislota uchun maxsus tRNK mavjud bhlib uni ribosomadagi maxsus joyiga е tkazib b е radi. IRNK-hzida DNKdan olgan informatsiyani saqlaydi va oqsil sint е zida matritsa (qolip) vazifasini bajaradi. Masalan, RNK xam d е yiladi. iRNKda nukl е otidlarning birin-k е tin k е lishi aminokislotalarning oqsil mol е kulasida birin-k е tin k е lishini b е lgilaydi. rRNK ribosomani sk е l е tini tuzatadi. Oqsil sint е zi jarayonida ribosomalarning xarakati rRNKga boliq. Oqsil biosint е zi-oqsil sint е zi ribosomalarda htadi. Xujayrani xayotini uning tarkibidagi oqsillar b е lgilaydi. Ona xujayra qiz xujayraga oqsil mol е kulalarini sint е zlash uchun (yaratish uchun) «khrsatmalar» b е radi. Bu informatsiya DNK mol е kulasida, qisman RNKda nukl е otidlarning birin-k е tin k е lishi yozilgan. Uni biologik kodlash d е yiladi. Oqsil sint е zi uchun DNKdagi g е n-oqsil srukturasini (nukl е otidlarning k е tma-k е t joylashishi) RNKga khchirib b е radi. Bu prots е ss transkriptsiya d е b aytiladi. DNKdan olingan informatsiya asosida iRNKlar orqali aminokislotalar tartibga k е ltiriladi va shunga muvofiq oqsil sint е z bhladi. Uni translyatsiya d е yiladi. Xar bir aminokislota uchun (ular 20ta) uni tashuvchi tRNK (20ta) bhladi. Xujayrada sint е zlanadigan oqsillar k е rakli vaqtda sint е zlanadi va k е rakli miqdorda bhladi. Agar polip е ptid zanjirga bir aminokislota hrniga boshqasi kirib qolsa yaroqsiz oqsil mol е kulasi xosil bhlib nasliy kasalliklar xosil bhladi.

www.arxiv.uz Fotosint е z-hsimlikdagi xlorofill tufayli (hsimliklar) quyosh en е rgiyasini yutadi va uni foydali kimyoviy en е rgiyaga aytiladi. Bu en е rgiya xisobiga barcha organizmlar yashaydi. Organik birikmalar quyosh en е rgiyasi (664kG`s) xisobiga sint е zlanishi fotosint е z d е yiladi.6 СО 2+6 Н 2 О – С 6 Н 12 О 6+6 Н 2 mol е kula xolidagi O2 esa tirik organizmlar uchun juda muximdir. Xloroplastlarda k е chadigan fotosint е z 2 fazaga, yaoni yorulik va qoronulik fazalarini bosib htadi. Yorulik r е aktsiyasi nurlanish en е rgiyasi taosirida bhladi.unda xlorofill rol hynaydi. Xlorofill tarkibida Mg2Q (ion) bhladi. Yorulik r е aktsiyasida suv mol е kulasi parchalanib erkin O atomi va O2 xosil bhlib tashqariga chiqadi. Suvning parchalanishidan xosil bhlgan en е rgiya ATF sint е zlanishiga sarf bhladi. Qoronulik fazasida SO2 va N2O mol е kulasidan ugl е vodlar xosil bhladi. Buni amalga oshirishda yorulik fazasida sint е zlangan ATF en е rgiyasidan foydalaniladi. O`simlik hzi ajratgan O2 xisobiga nafas oladi. Ammo hsimlikdan ajragan O uni nafas olishi uchun k е tgan O2dan 20-30 marta khpdir. Uni xisobiga O2dan boshqa organizmlar xam nafas oladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Grin. N., Staut. U., T е ylor. D., «Biologiya tom 2» Moskva «Mir» 1990 god. str 207-208. «Biologich е skiy entsiklop е dich е skiy slovarp» Moskva «Sov е tskaya entsiklop е diya». 1986 god. 2. Thraqulov. Е .X., ofurov. A.T., «Umumiy biologiya» Toshk е nt 1995 yil 62-91 b е tlar.

Похожие

O'simliklarning past haroratga chidamliligi

Xujayralarning kimyoviy tarkibi va xossalari

Irsiyat va о‘zgaruvchanlik tiriklikning funksiyanal xossalar

Xujayra tiriklikning elementar birligi

Xujayra yadrosi