Patogen mikroorganizmlar - Биотехнология - Рефераты

Patogen mikroorganizmlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

24.72265625 KB

Patogen mikroorganizmlar Reja: 1. Patogen mikroorganizmlar haqida umumiy tushuncha 2. Immunitet to'g'risidagi ta'limot 3.Antibiotiklar va fitonsidlar

Patogen mikroorganizmlar haqida umumiy tushuncha Patogen bakteriyalar odamlarda, hayvonlarda turli-tuman kasalliklar vujudga keltiradi. Bularga stafilokokklar, streptokokklar, pnevmokokklar, meningokokklar, gonokokklar va boshqalar kiradi. Bular odamlarda turli-tuman yallig'lanishlarni vujudga keltiradi. Masalan, stafilokokklar odamda chipqon (furunkul)ni vujudga keltiradi. Patogen stafilokokklarga qoramollar, qo'y va echkilar, otlar, oq quyon va oq sichqonlar juda chidamsizdir. Patogen strep tokokklar odamda va hayvonlarda turli-tuman yalligianishlar, pnevmokokklar pnevmoniya, meningokokklar meningit, gono kokklar gonoreya kasalliklarining sababchilan hisoblanadi. Vabo kasalUgining sababchisi pasterela, brutsellyoz kasalhgining sabab- chisi brutsello koka bakteriyasidir. Patogen anaerob bakteriyalar qoqshol (stolbnyak), botulizm, gazli gangrena (qorason), to'qimalarning yemirilishi va boshqa kasalliklarning sababchilari hisoblanadi. Patogen korine bakteriyalar difteriya kasalhgining, patogen mikobakteriyalar sil kasalhgining, patogen rikketsiyalar qizilchali tif (sipnoy tif) kasa Ш gining chaqi- ruvchilari hisoblanadi. O'simliklarda turli kasalliklarni vujudga keltiruvchi bakte-riyalarni fitopatologiya fani o'rganadi. Fitopatologiya fani XIX asrning 30-yillarida tashkil topa boshlagan. Kasal o'simliklami birinchi bo'Ub D.Kandol tasvirlagan. Berrilya (1882—1883-y.) birinchi bo'lib bakterioz kasalliklarini o'rganadi. Hozirgi vaqtda 300 dan ortiq turga mansub bo'lgan o'simliklarda turli kasalliklarni qo'zg'atuvchi spora hosil qiluvchi va spora hosil qilmaydigan bakteriyalar, mikobakteriyalar, pscvdo- monadalar va boshqa mikroorganizmlar ma'lum. Kasal tug'di- ruvchilar orasida monofaglar (faqat bir turdagi o'simliklami kasal- Ian tiruvchilar) va polifaglar (ko'p turdagi o'simliklami kasallan- tiruvchilar) ma'lum. Bakterioz kasalliklari ma'lum areailar bo'yicha yoki keng maydonlarda uchrashi mumkin. Texnik o'simliklarning kasallanishi sanoatga katta zarar keltiradi. Masalan, danakli rezavor mevalarda kuyish (ojog), makkajo'xorida so'lish kasalliklari keng tarqalgan.

G'o'zada uchraydigan gommoz natijasida 60%, g'allalarda uchraydigan qorakuya natijasida 15—60% ga yaqin, pomidorida uchraydigan rak natijasida 70- 96% ga yaqin hosil nobud bo'ladi. Yog'ochi qurilishda ishlatiladigan qayin, archa, buk kabi daraxtlar ham keng miqyosda zararlanadi. Fitopatogen psevdomonadalar. Bularning turi juda ko'p bo'lib, turli o'simliklarda turli kasalliklar qo'zg'atadi. Bug'doyda qorakuya kasalligini vujudga keltiradi. Bu kasallik zararlangan don orqali tarqaiadi. U Kanada, AQSH, Meksika, Avstraliyada va Rossiyaning Yevropa qismida keng tarqalgan. Bug'doy o'simligining hamma organlarini zararlaydi, hatto arpa, javdar va sulini ham zararlaydi. Ps. malvacelarium g'o'zada gommoz kasalligini qo'zg'atadi. Kasallangan o'simlikning bargida to'q yashil, yumaloq yoki uch-burchak shakldagi yog'li dogiar paydo qiladi, o'simlikning poyasi ham zararlanadi. Keyin ko'saklarda oldiniga to'q yashil, keyinchalik qora rangli dog'lar hosil qiladi. Poyasi tez sinadigan bo'lib qoladi. Kasallik hosilni kamaytirishi bilan birga, tolaning sifatiga ham salbiy ta'sir etadi. Bu kasallik zararlangan chigit orqali tarqaiadi, barcha paxtakor tumanlarda uchraydi. Ps. beticola lavlagi o'simligida sil kasalligini qo'zg'atadi. Asosan, qand lavlagi va xashaki lavlagini zararlaydi. Bunday kasallangan lavlagining ildiz tugunaklarida turli o'smalar hosil bo'ladi. U asosan zararlangan urug', tuproq va o'simliklarning qoldig'i orqali tarqaiadi. Ps. fobacia tamaki o'simligini kasallantiradi, uning barglari zararlanishi natijasida hosil 40—50% ga kamayadi, kasallik zarar langan urug' orqali tarqaiadi. Ps.angulata, ham tamaki bargida sariq-yashil rangli dog'lar hosil qiladi, shu dog'lar ichidagi to'qimalar yemiriladi. Ps. gorloncevinum choy o'simligida rak kasalligini qo'zg'atadi. Po'stiog'i ostida bo'rtmalar hosil bo'ladi. Kasallik Gruziyada ko'p-roq tarqalgan. Ps. phaseoli dukkakdosh o'simliklami zararlaydi. Barglarda qo'ng'ir rangli dog'lar hosil qiladi, hosil 20—40% ga kamayib ketadi.

Bulardan tashqari, beda, kartoshka, sabzi, pomidor, bodring, qovun, qovoq, karam, gulkaram, danakli rezavor mevalardan nok, tutilg'oq, sitrus o'simliklardan limon, apelsin, mandarin, xona gullaridan oleandra, giasintlarda ham turli-tuman bakterioz kasal liklari uchraydi. Fitopatogen batsillalar. Bular ham turli-tuman bo'lib, o'sim liklarda kasallik qo'zg'atadi. Вас . mesentericus, makkajo'xori so'ta- sida bakterioz kasalligini qo'zg'atadi. Hatto o'rik va shaftoli meva- larini ham zararlaydi, barglari zararlansa, yemirilib ketadi. Bu kasallik birinchi marta Armanistonda aniqlangan. Fitopatogen bakteriyalardan Вас . phylophtorum kartoshkada qorason kasalligini qo'zg'atadi. Fitoftora poyasining pastki tomo-nidagi parenxima to'qimalaridan o'tkazuvchi naylar orqali boshqa joylarga o'tadi, poya mo'rt bo'lib qoladi. Kasallik zararlangan tugunaklar yoki tuproq orqali tarqaiadi, bunda 5% dan 50% gacha hosil nobud bo'ladi. Вас . corotovorum sabzavotlarda chirish kasalligini keltirib chiqaradi. Вас . tracheipilum bodring, pomidor va shu oilaga mansub bosh- qa o'simliklarda so'lish kasalligini vujudga keltiradi. Bu kasallik dunyo bo'yicha keng tarqalgan. Bas. amylovorum mevali daraxtlarda kuyish kasalligini vujudga keltiradi, atirguldoshlar oilasining 36 taga yaqin turini zararlaydi, ayniqsa nok va olma ko'p zararlanadi. Kasailangan gul novdalar va pishmagan mevalar qorayib qoladi. Kasallik juda katta zarar keltiradi. U ko'p mamlakatlarda tarqalgan. Chromohacterium crevanense g'o'za o'simligida ildiz chirish kasalligini vujudga keltiradi. Chromohacterium vitivorum tok poyasini kasallantiradi. Fitopatogen zamburag'lar. Turli mamlakatlarda 150 yil mobay- nida 187 turga mansub Verticilliim zamburug'i topilganligi to'g'-risida ma'lumotlar to'plangan. Shulardan O'rta Osiyoda 23 ta turi, O'zbekistonda 14 ta turga mansub bo'lgan vakillari uchraydi. Bulardan Verticilliim dahliae g'o'za. o'simligida vilt kasalligini qo'z gatadi. O'rta Osiyoda bu kasallikni birinchi bo'lib 1928-yilda Zaprometov aniqlagan. 1929-yili esa Yachevskiy bu kasallikni vujudga kelti- radigan zamburug' — Verticilliim dahliae ni topadi. Bu kasallik Armamston, Ozarbayjon, Tojikiston,

Turkmaniston va O'zbckis- tonning barcha viloyatlarida uchrashini ko'pgina olimlar aniqlaganlar. Kasallik keng tarqalishining asosiy sababi bir yerga uzoq muddat bir xil o'simlikning ekilishidir. Kasallik, asosan, kasailangan o'sirn- liklar qoldig'i, begona o'tlar, tuproq, suv, zararlangan urug', hatto havo orqali tarqaladi. Vert, dahliae sun'iy oziqa muhitida, ayniqsa, Chapek muhitida yaxshi o'sadi. Boshqa zamburug'lar singari awaliga yumaloq, biroz bo'rtib ko'tarilgan, oq rangli mitsella hosil qiladi, 10 kundan keyin kulrang va jigarrangga kiradi. Koloniyasi g'ovak, eni 1,5—3,5 am, 3—7 kun o'tgach, mitseliydan har tomonga turli kattalikdagi pufakchalar tarqaladi. Bu pufakchalardan har tomonga qarab 2—3 tadan giflar chiqadi. Koloniyasi bir hujayrali, ovalsimon, rangsiz, 1,5— 2,7 rim kattalikda giflar uchida konidiyalar hosil bo'ladi. Ulardan tashqari, oidiyalar, xlamidosporalar va mikrosklerotsiylar ham hosil boiadi. Bu parazit g'o'za o'simligining o'tkazuvchi naychalar tizimini zararlaydi, u yerda mitseliy hosil qiladi. Mitseliyda giflarning uchida ko'plab konidiyalar hosil bo'ladi, konidiyalar o'simlikning butun tanasi bo'ylab tarqaladi. O'simlikning bargida sariq dog'lar hosil bo'ladi, keyin o'simlik so'iinqirab qoladi. U, ayniqsa, g'o'zaga rivojlanjsh davrining boshida kuchli ta'sir etadi, bunda urug'palla barglarf 1—2 kun ichidayoq so'lib qoladi. Fitopatogen bakteriyalarning tarqalishi va ularga qarshi kurash choralari. Turli-tuman bakterioz kasalliklarining tarqalishida asosiy vosita urug'dir, chunki urug'ning ichiga kirib olgan yoki yuzasiga yopishgan fitopatogen bakteriyalar qish sovug'idan himoyalangan bo'ladi. Urug' unganda bakteriyalar yosh nihollarni zararlaydi, so'ngra o'tkazuvchi tizim orqali ko'tarilib, butun o'simlikni zarar laydi. Bundan tashqari, zararlangan urug' orqali kasallik boshqa hududlarga ham tarqalishi mumkin. Urug'dan tashqari, bakterioz kasalliklari zararlangan qalamchalar, tugunaklar orqali ham boshqa joylarga tarqahshi mumkin. Asosan bakterioz kasalliklari kasal o'simliklar qoldig'i (organlari) orqali tarqaladi. Ba'zan yomg'ir tomchilari orqali ham kasallik tarqalishi mumkin. Suv ham kasallik tarqatishda asosiy vositaiardan biri hisoblanadi. Bakterioz kasalliklarining

tarqalishida nematodalar, shilimshiqlar, qushlar ham vositachi bo'lishi mumkin. Bakterioz kasalliklariga qarshi kurash olib borish uchun bakte-riyalar biologiyasini, ular uchraydigan joylarni yaxshi bilish zarar. Bakteriozlarga qarshi, asosan, kimyoviy, agrotexnikaviy va biologik usullarda kurash olib boriladi. 1. Kimyoviy usulda kurashishda urug'ni ekishdan oldin dorilash, qalamcha va tugunaklarni dezinfeksiyalash zarur. 2. Agrotexnikaviy usulda tuproqni dezinfeksiyalash, yerga yaxshi ishlov berish, zararlangan o'simliklarni darhol daladan olib chiqib ketib, kuydirish zarur. 3. Biologik usulda tuproqda antogonist bakteriyalarning rivoj- lanishi uchun qulay sharoit yaratib berish zarur. Nihoyat, bakterioz kasalliklariga chidamli o'simliklar navini yaratish ham muhim ahamiyatga ega bo'igan choralardan biridir. Immunitet to'g'risidagi ta'limot Yuqumli kasalliklarning ba'zi xili bilan kasallanib, tuzalgan odam shu kasalliklarga berilmaydigan bo'lib qolishi aliaqachon ma'lum. Masalan, bir marta qizamiq bilan og'rigan bola ikkinchi martabu kasallik bilan kasallanmaydi. Odam organizmining kasallik tug'diruvchi mikroblarga berilmasligi immunitet deyiladi. Immunitet fiziologik himoya reaksiyalarining murakkab kompleksidan iborat. Immunologiya fanini rivojlantirishda L.Paster, I.I.Mechnikov, Bering, L.S.Senkovskiy, G.N.Gabrichevskiy, Borde, Erlix va boshqalar o'z hissalarini qo'shganlar. Immunitet turlari va shakl-larining turU klassifikatsiyasi maium. Shulardan eng oddiy klas sifikatsiyaga muvofiq: tabiiy imunitet (uning tug'ma turga aloqador turi va hayot davomida orttirilgan turi ma'lum) va sun'iy immunitet (vaksinatsiyadan keyin paydo bo'ladigan aktiv immunitet va organizmga shifobaxsh zardoblar yoki gamma globulinlar yuboril- gandan keyin hosil bo'ladigan passiv immunitet)dir. Tabiiy immunitet. Bu immunitetnnng tug'ma turi, kasallikka beriimaslikni vujudga keltiradi. U organizmning biologik xusuyat- laridan kelib chiqadi. Masalan,

odamlar qoramol o'lati, tovuq vabosi va boshqa kasalliklar bilan kasallanmaydi. Tug'ma immunitetda hujayralarda ro'y beradigan biokimyoviy jarayonlar katta aha - miyatga ega. Odam yuqumli kasallik bilan kasallanib bo'lganidan so'ng uning organizmida immunitet paydo bo'ladi, bu immunitet-ning hayotda orttirilgan turidir. Immunitetning bu turi nasldan-naslga o'tmaydi. Masalan, odam bjr marta ko'k- yo'tal, qizamiq, tulyaremiya bilan kasallan- ganidah keyin hosil bo'igan immunitet umr bo'yi saqlanadi. Lekin ba'zi bir kasalliklardan keyin hosil bo'igan immunitet uzoq muddatli bo'lmaydi va organizm bir necha marta og'rishi mumkin. Masalan, A turdagi virusdan paydo bo'igan grippdan so'ng immunitet 1—2 yil, В tupdagi virusdan paydo bo'igan grippdan so'ng 3—6 yil davom etadi. Gripp virusining shtammlarining ko'pligi, ularni doimo o'zgarib lurishi bir shtammga hosil bo'igan immunitet boshqa shtammdan saqlay olmaydi. Gripp virusidagi neyraminidaza va gemaggiutinning 10 dan ortiq varinatlari bo'lib, H,N, varianti H 2 N 2 variantidan saqlay olmaydi. Chaqaloqlarning passiv immuniteti ona organizmidagi yo'ldosh orqali qorindagi bolaga yoki ona suti orqali chaqaloqqa antitelaiar ko'rinishida o'tadi. Bunday immunitet qisqa muddatli bo'ladi, lekin uning ahamiyati nihoyatda katta, chunki u 6 oy mobaynida organizmni mikrob yuqishidan himoya qilib turadi. Sun'iy immunitet. Yuqumli kasallik paydo bo'Imasligi uchun bu immunitet organizmda sun'iy yo'l bilan yaratiladi. Sun'iy immunitetning aktiv va passiv formalari bor. Aktiv formasi odam organizmiga nobud qilingan yoki zaiflashtirilgan vaksina yuborish bilan hosil qilinadi. Zaiflashtirugan tirik mikroblardan iborat vaksinalar ishlatilganda immunitet 3—5 yil, nobud qilingan mikroblar vaksinasi ishlatil ganda, biryilgacha davom etadi. Sun'iy immunitetning passiv formasi odam organizmiga immu- noantitelalar yuborilganda hosil bo'ladi. Antitelalar kasallangan hayvonlarning qon zardobidan olinadi. Passiv sun'iy immunitet bir oy atrofida saqlanadi, so'ngra antitelalar yemiriladi va orga-nizmdan chiqarib tashlanadi. Mahalliy immunitet ham bo'lib, uni A.M.Bezredka aniqlagan. Bu

immunitetning turli organ va to'qimalarda qo'zg'atuvchiga berilmaslikning mahalliy xilidir. Masalan, vaksina ichirilsa, kasallik boshlanmaydi, chunki ingichka ichakning shilliq pardasi vabo vibrioniga berilmaydigan bo'lib qoladi. Ichak devorida plazmatik hujayralar bo'lib, ular mikroblarga qarshi antitelalar ishlab chiqaradi va mikroblarga salbiy ta'sir etadi. Immunitet omillari va mexanizmlari. Odamni kasalliklarga berilmaydigan qilib qo'yadigan himoya omillari spetsifik, ya'ni ma'lum bir qo'zg'atuvchiga qaratilgan va nospetsifik, ya'ni odam va ko'pgina hayvonlarga xos bo'lishi rnumkin. Nospetsifik omillar xilma-xil mikroorganizmlarga qarshi himoyani amalga oshiradi. Odam va hayvon organizmida patogen mikroblar kirishiga to's- qinlik qiladigan yoki ulami nobud qiladigan tabiiy himoya vositalari bor. Bularga teri, shilliq pardalar, limfa, ichak va oshqozon shirasi, lizotsim fermenti, o't, safro va boshqalar misol bo'ladi. Teri orga-nizmga ko'pgina mikroblarning kirishiga yo'l qo'ymaydigan to'siq bo'lib xizmat qiladi. Undan ajralib turadigan ter va yog' bezlar tarkibida bo'igan sut va yog' kislotalaming salbiy ta'siri bo'lib, leriga tushgan mikroblar 30 minutdan so'ng nobud bo'ladi. Agar teri iflos bo'lsa, uning bakteritsidlik xossalari susayib ketadi, shuning uchun terini doim toza holda saqlash muhim ahamiyatga egadir. Burun, halqum, nafas yo'llari, ichak, siydik-tanosil yo'llari va ko'z konyunktivlarining shilliq pardasi yanada kuchli himoya xossalariga ega. Bu shilimshiq, ko'z yoshi, so'lak, hazm bezlari ishlab chiqaradigan sekretlar tarkibida ko'pgina mikroblarga salbiy ta'sir etuvchi alohida moddalarbo'ladi. Ana shunday moddalardan biri lizotsimdir, u ko'pgina saprofit mikroblarga, patogen mik roblarga ta'sir etadi va ulami critib yuborish xususiyatiga ega. Nafas yo'llari shilliq pardasining epiteliysi organizmga kirgan patogen bakteriyalarni ushlab qoladi va tashqariga chiqaradi. Eng mayda zarrachalar o'pka alveolalariga yetib boradi va bu yerda fagotsitlartomonidan tutib qolinadi, undan limfa tugunlariga o'tka- ziladi va zararsizlantiriladi. I.I.Mechnikov fagotsitoz nazariyasining asoschisi hisoblanadi. Bu nazariyaning

ma'nosi quyidagilardan iborat: organizmga tashqi muhitdan kirgan mikroorganizmlarni mezoderma hujayralari hazm qilib yuboradi. Donador leykotsitlar, limfotsitlar, monotsitlar va plazmatik hujayralar fagotsitlarga misol bo'ladi. Ko'pgina yuqumli kasalliklarvaqtidabemorning qon zardobida spetsifik antitelalar hosil bo'ladi, ularni ma'lum antigen orqali bilish mumkin. Immunitet reaksiyalari spetsifik va nihoyatda sezgir bo'lib, diagnostikada kengqo'llani'adi. Immunitet reaksiyalari agglyutinatsiya, pretsipitatsiya, kom-plementni bogiash reaksiyalaridir. Immunitet reaksiyalari antigen bilan antitelaning spetsiflk ravishda o'zaro ta'sir etishiga asoslangan. Ma'lum antigenlar yordamida bemor yoki tekshirilayotgan odamning qon zardobida antitelalar bor-yo'qligini aniqlash mumkin. Agglyutinatsiya reaksiyasi. Agglyutinatsiya reaksiyasi antitelalar (agglyutininlar)ning yaxlit mikrob hujayralari yoki boshqa hujay-ralar bilan spetsifik ravishda o'zaro ta'sir etishiga asoslangan. Shunday o'zaro ta'sir natijasida cho'kmaga tushadigan aglomerat zarralar hosil bo'ladi (agglyutinat). Bu reaksiya ikki fazada o'tadi: birinchi faza — antigen bilan antitelaning spetsifik tarzda birikishi, ikkinchisi faza — nospetsifik fazabo'lib, ya'ni ko'zga ko'rinadigan agglyutinat hosil bo'lishi bilan bog'liq. Agglyutinat natriy xlorid ishtirokida cho'kmaga tushadi. Agglyutinatdagi mikroorganizmlar uzoq vaqtgacha tirik qoladi, lekin harakatchanligini yo'qotadi. Agglyutinatsiya reaksiyasi yuqumli kasalhklarning serologik diagnostikasini hamda ajratib olingan mikroblarning antigen strukturasini aniqlash uchun keng qo'llaniladi. Pretsipitarsiya reaksiyasi. Bu reaksiyalarda ishtirok etadigan antitelalar pretsipitatlardir. Organizmda hosil bo'ladigan mayda dispersli antigen — antitela kompleksi oddiy metodlarda qo'yilgan pretsipitatsiya reaksiyasida ma'lum bo'ladi. Masalan, kuydirgi, toun, tulyaremiya, meningit kasalliklarininl'diagnostikasida halqa- simon pretsipitatsiya reaksiyasidan foydalaniladi. Buning uchun ingichka probirkalarga maxsus immun zardob quyiladi va unga juda ehtiyotlik bilan qoplam

qilib antigen tushiriladi. Ikki suyuqlik chegarasida halqa, ya'ni pretsipitat paydo bo'Ushi tegishli antigen borligini ko'rsatadi. Komplementni biriktirish reaksiyasi. Bakteril, virus, protozoy infeksiyalarida bemorlar qon zardobidagi antigenni topish uchun, shuningdek, kasal kishilardan ajratib olingan viruslami aniqlash va tipini belgilash uchun shu reaksiyadan foydalaniladi. Bu rcaksiyada antigen, antitela va komplementdan tashqari, reaksiya natijasini ifodalaydigan gemolitik tizim ham ishtirok etadi. Kom plementni biriktirish reaksiyasi ikki fazada o'tadi. Birinchi fazada komplement ishtirokida antigen ЬДап antitelaning o'zaro ta'sirini, ikkinchisida komplementning birikish darajasini gemolitik tizim yordamida bilib olish mumkin. Komplementni biriktirish reaksiyasi zaxm (Vasserman reak siyasi), so'zak (Borjangu reaksiyasi), toksoplazmoz, rikkelsioz va virus kasalliklari diagnostikasida qo'llaniladi. Antibiotiklar va fitonsidlar Mikroorganizmlar orasida antagonizm keng tarqalgan. Evolutsion taraqqiyot natijasida bir tur ikkinchi turning rivojlanishiga to'sqinlik qiluvchi usullarni yaratishga intilgan. Shunday omillardan biri antibiotiklardir. Antibiotiklar odam va hayvon organizmida kasallik tug'diruvchi ayrim mikroorganizmlarni nobud qiladi. Masalan, streptomitsin turli mikroblarga qarshi, penitsilUn esa stafilokokk, gazli gangrena, qoqshol, botuUzm kasalliklarining qo'zg'atuvchilarga qarshi ishlatiladi. Penitsillin mikrob hujayrasida oqsil va nukleoproteidlar alma shish jarayonining buzilishiga ta'sir etadi. Penitsillin (C 16 H lg 0 4 N 2 S) Penicillium chrysogenum va Pen. notation dan olinadi. U gramm musbat bakteriyalarga ta'sir etadi. Penitsillinning chala sintetik turlari: metitsillin, oksasillin, kloksasilin, dikloksasillin, ampitsillin, nafsillin, karbonsilHn va boshqalar stafilokokldarga qarshi ishlatiladi. Tuproqda yashovchi nurli zamburug'lar - aktinomitsetlardan ko'pgina qimmatli antibiotiklarolinadi. Bu zamburug'lar N.AKra- silnikov, A.N.Koryanenko va S.A.Asqarovalar tomonidan atroflicha o'rganilgan.

1951-yilda G.F.Gauze va M.G.Brajnikovlar nurli zambu-rug'lardan albomitsin ajratib olganlar, bu preparat stafilokokk, pnevmokokk va dizenteriya tayoqchasiga qarshi ishlatilgan. 1952-yilda eritromitsin olinadi, bu preparat mikroblarga, rikketsiyalarga va ba'zi viruslarga qarshi ta'sirga egadir. Fitonsidlar. B.P.Tokin yuksak o'simliklardan ajratib olingan va mikroblarga qarshi ishlatiladigan moddalarga fitonsid nomini bergan. Fitonsidlar juda ko'p o'simliklarda hosil bo'Iadi, jumladan. aloeda, dukkakdoshlar dukkagida, turli g'ailadoshlarda, xantal (gor- chitsa), pomidor, xren, evkalipt, cheryomuxa, qayin shirasida uch- raydi. Ayniqsa, piyoz va sarimsoqda fitonsidlar ko'p bo'Iadi. Ular bakteriyalar, aktinomitsctlar, zamburug'lar, sodda hayvonlar, ha-sharotlar va bakteriofaglarga salbiy ta'sir etadi. Osyotr baiig'idan ckmolin deb nomlangan modda ajratib olingan va grippga qarshi ishlatilgan. Tuxum oqida, so'lakda, ko'z yoshida, balg'amda lizotsim bo'lib, saprofit bakteriyalarni eritish xususiyatiga ega.

Adabiyotlar : 1. А ndreev .N.G. - Lugovoe i polevoe kormoproizvodstvo. M.Kolos 1984 2. Atabayeva va bosh.-Yem-xashak yetishtirish –T.Mehnat.1997 3. А t а b а ev а H. - D а l а ekinl а rini qo`shib ekish T.T а shG А U - 1998 4. А bduk а rimov D v а boshq а l а r - Dehqonchilik а sosl а ri v а yem-x а sh а k yetishtirish T.Mehn а t 1987 5. Belolipov. I. V. Sheraliev. A. Axadova. M. A. “O`rta Osiyo o`simliklari marfalogiyasi” SOP, TIPO, T.: 1991 6. Buro`gin. V. A. Jongurazov. F. X. Botanika “O`qituvchi” T.: 1977. 7. D а l а k ь yan V, А s а nov R, Kim L - Korm а Uzbekist а n а -T.Mexn а t.1986 8. К ursanov. V. A. К amarniskiy N. A va bosh.- Botanika “O`qituvchi” 1977. I II tom. 9. Mirzayev O`, Xudoyberganov –Yem-xashak yetishtirish, Andijon, 2003 10. Pr а kticheskoe rukovodstvo po texnologii uluchsheniya i ispol ь zov а niya prirodnix kormovo`x ugodiy а ridno`x r а yonov str а no` M.V.O. А grpromizd а t 1988 11. Rogov M.S. - Zeleno`y konveyer M. А gropromizd а t 1985 12. Soxabiddinov. S. “O`simliklar sistematikasi” I II bob. “O`qituvchi” T.: 1976.

Похожие

Mikroorganizmlar sistematikasi

Mikroorganizmlar biokimyosi

Mikroorganizmlar genetikasi

Mikroorganizmlar yordamida sut kislotali spirtli bijg'ish jarayonlari

Mikroorganizmlarning tabiatda tarqalishi