Катта сонлар қонуни - Биотехнология - Рефераты

Катта сонлар қонуни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

140.5 KB

Катта сонлар қонуни Режа: 1. Катта сонлар қонуни. 2. Биномиал тақсимот 3. Пуассон тақсимоти

Катта сонлар қонуни Кўп сонли тажрибалар ва кузатишлар шуни кўрсатадики синовларни сони n ўсиши билан тасодифий ҳодисаларни кутилиш частотаси (статистик эҳтимоллик) уларни содир бўлиш эҳтимолига яқинлашади (классик эҳтимолликга). Буни тангани чертиб ташлагандаги тажрибалар натижаси келтирилган қўйидаги жадвалда кўриш мумкин. Ким томонидан синовлар ўтказилган Синовлар сони Герб томонини тушиш сони Учрашиш ходисаси эҳтимоли Классик эҳимол- ликдан фарқи Бюффон тажрибалари Пирсон: 1 тажриба 2 тажриба 4040 12000 24000 2048 6019 12012 0.5069 0.5016 0.5005 0.0069 0.0016 0.0005 Келтирилган жадвалдан кўриниб турибдики синовлар сонини ўсиши билан кузатиш натижаларини учрашиши уларни классик этимолидан (р=0.5) фарқи камаяверади. Бу мисолда катта сонлар қонунини таъсирини кўриш мумкин. Катта сонлар қонуни назаряси Я.Бернули (1713) ҳамда П.Л.Чебышевлар томонидан яратилган. Бу қонун шуни такидлайдики, А ҳодисасини учрашишлари ( m / n ) шу ҳодисани классик эҳтимолига яқинлашаверади, агар синовлар сони чексиз ошаверса.

Учрашишлар ҳодисасини ( m / n ) уни эҳтимоли р дан фарқи, ҳаркандой олдиндан берилган мусбат  дан катта бўлиш эҳтимоли 0 га интилади синовларни сонини  га интилиши билан: 0 /    n p n m P  . Бу қонунни тасдиқловчи мисоллар табиатда жуда кўп. К.Маркисни таъбири билан айтганда «…бундай тасодифий ҳодисалардаги ички қонунлар ва уларни бошқаруви, шу вақтда кўзга ташланадики, качон улар жуда катта массаларни қамраб олишса…». Биномиал тақсимот Фараз қиламизки, бази бир тасодифи ҳодиса А га нисбатан n маротиба бир-бирига боғлик бўлмаган синовлар ўтказилган, шу шарт билан ким ҳар бир тажрибада А ҳодисани юз бериш эҳтимоли р доимий. Бунда фақат икки хил натижа юз бериши мумкин: А ҳодисани юз бериши ёки унга тескари ҳодиса А доимий эҳтимоллик q билан юз бериши мумкинлиги, бунда p + q =1. Бу шартда А ходиса m маротиба содир бўлса А эса n - m маротиба ҳосил бўлади. Бу ҳодисаларни ҳар қайсисини юз бериш эҳтимоли )) ( ( m Pn уларни қайси навбатда содир бўлишидан боғлик бўлмаган ҳолда mn mq p  ифодани биномиал коэффициент )! (! ! m n m n C mn   га кўпайтмаси шаклида ёзиш мумкин: mn m mn n q p C m P  ) ( .

Бу формула (Бернулли формуласи) n та тасодифий олинган эҳтимолликдан m та кутиш мумкин бўлган ҳодисани эҳтимолини ҳисоблашини имкониятини беради. Мисол. 5 та туғилган боладан 0,1,2,3,4,5 сини ўғил бола туғилиш эҳтимоли ҳисоблансин. Ҳар бир синовда ўғил болани туғилиш эҳтимоли ) (A P ёки қиз болани туғилиш эҳтимоли ) (A P бир хел 0.5 га тенг. Аммо 5 та туғилган бола ичида бирорта ҳам ўғил бола бўлмаслик эҳтимоли: 03125.0 03125.0 1 1 )5.0( )5.0(!5!0 !5 )0( 5 0 5       P 5 тадан 1 таси ўғил бола бўлиш эҳтимоли: . 15625.0 0625.0 5.0 24 1 120 )5.0()5.0(!4!1 !5 )1( 4 1 5       P Худий шундай: 3125.0 125.0 25.0 10 )5.0( )5.0(!3!2 !5 )2( 3 2 5      P 3125.0 125.0 25.0 10 )5.0( )5.0(!2!3 !5 )3( 2 3 5      P 15625.0 )5.0( )5.0(!1!4 !5 )4( 1 4 5   P 03125.0 )5.0( )5.0(!0!5 !5 )5( 0 5 5   P Бу ҳисоб китоблардан ушбу шартни текшириш мумкин:   5 0 1 ) ( m n m P . Бу ҳисобланган эҳтимоликлар тўплами: ) ( ),...,1( ),0( m P P P n n n биномиал тақсимотни ташкил қилади. Биномиал таксимот бирор бир А ходисани n

маротиба синов ў тказилгандаги содир б ў лиш ёки б ў лмаслик э ҳ тимолликлар қ ийматларини қ атордаги жойланиши га айтилади. Кўрсатиш мумкин:   n m n n q p m P 0 . ) ( ) ( Мисол учун n =2 бўлганда натижа қўйидагича бўлиши мумкин: Синовлар натижаси AA A A A A A A натижалар эҳтимоли 2p pq qp 2q ёки .1 2 ) ( 2 2      q pq p q p n =3 бўлганда ўтказилган ўзаро боғлик бўлган синовда эҳтимоликлари қўйидагича тақсимланиши мумкин: 3 2 2 3 3 3 3 ) ( q pq q p p q p      ва хоказо. Бу ердан келиб чиқадики биномиал тақсимот қонуни на фақат Бернулли формуласи орқали балким Ньютон биноми орқали ҳам ёзиш мумкин: . ... 2 1 )1 ( ) ( 2 2 1 n n n n n q q p n n q np p q p           Биномиал эгрилик графигини умумий ҳол кўриниши қўйидагича бўлиши мумкин:

Пуассон таксимоти Биномиал эгрилик характери иккита катталик билан аниқланади: синовларни сони n ва кутилаётган натижа эхтимолиги билан. p = q ҳолатда биномиал эгрилик аниқ симметрикдир ва синовлар сонини ошиши билан эгрилик силлиқлаша боради ва ўзининг чегараси бўлмиш нормал э г риликга интилади. Агар q p бўлса биномиал эгрилик ассиметрик бўлиб p ва q фарқини ошиши билан ассиметриклик даражаси ҳам оша боради. Қачонки p ва q лар жуда кичик бўлиб бирни юз ва минг бирликларида ҳисобланса ассиметриклик даражаси яна ҳам ошишини кўриш мумкин. Жуда кам учрайдиган бундой ҳолатларни ўрганишда Пуассон тақсимоти жуда қулай: , ! ! ) ( a m a m n e m a e m a m P    бунда np a кутаётган ҳодиса частотасини эҳтимоли катта бўлган ҳол учун (кутилаётган ҳодисани кўп маротиба қайтарилиш эҳтимоли катта), m - кутилаётган ҳодиса частотаси n ўзаро боғлиқмас синовда, 7183.2 e натурал логорифм асоси, ! m - факториал ёки натурал сонлар купайтмаси: m    ... 3 2 1 . Пуассон фомуласи a ни 0 дан n гача бўлган ҳар қандой қиймати учун эҳтимолликни ҳисоблайди. Мисол учун 2a булганда A ходиса берилган шароитда: юз бермаслик эҳтимоли кўйидагича бўлади: 1353.0 7183.2 1 !0 2 )0( 2 2 0 2    e P кутилаётган ҳодиса 1 маротиба содир бўлиш эҳтимоли: 2707.0 !1 2 )1( 2 1 2   e P кутилаётган ҳодиса 2 маротиба содир бўлиш эҳтимоли:

2707.0 778. 14 4 ) 7183.2( 2 4 !2 2 )2( 2 2 2 2      e P ва хоказо. Пуассон тақсимоти Биномиал тақсимотни хусусий ҳоли. У ҳам Биномиал тақсимот каби нормал тақсимотга интилади np a ни ошиши билан. Пуассон тақсимотини графиги қўйидаги кўринишга эга бўлиши мумкин. Бу ерда: 1) 1.0  a ; 2) 5.0  a ; 3) 1 a ; 4) 5a

Похожие

Нормал тақсимот

Дискрет тасодифий катталикни математик кутиши

Кузатиш натижаларини қайд қилиш формалари

Биотехнологик ишлаб чиқариш жараёнлари ва жихозлари

Ферментаторлар. Классификацияси, ишлаш принципи