Uglyevodlar, monosaxaridlar, polyesaxaridlar va ularning tuzilishi, xossalari va biologik ahamiyati - Биология - Рефераты

Uglyevodlar, monosaxaridlar, polyesaxaridlar va ularning tuzilishi, xossalari va biologik ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

42 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Uglevodlar ularning tuzilishi va funktsiyasi 2. Mono va polesaxaridlar ularning tuzilishi, funktsiyasi va biologik ahamiyati

www.arxiv.uz Uglyevodlar. Uglevodlar o`simliklar tarkibida eng ko`p tarkalgan organik modda bo`lib, umumiy moddalarning 85-90 foizini tashqil etadi. Ular fotosintez jarayonining asosiy maxsulotidir. Uglevodlar xujayradagi asosiy ozika moddalardir.-Ular nafas olish jarayonida ishtirok etadilar-va organizmni energiya bilan ta`minlaydilar. Uglevodlar uchun zarur bo`lgan Oqsil, yog`lar va nuklein kislotalarning hosil bo`lishida ham ishtirok etadilar. Ularning molekulasi kimyoviy jixatdan uglerod, vodorod va kisloroddan tuzilgan. Masalan, glyukoza — S6N| 2O6, saxaroza — S]2N22OI. Hamma uglevodlar ikkita guruxga bo`linadi: 1) oddiy uglevodlar — monosaxaridlar; 2) murakkab uglevodlar — polisaxaridlar. Oddiy uglevodlar parchalanganda uglevodga xos xususiyatga ega bo`lgan kichik birikmalar hosil bo`lmaydi.Ularning tarkibida (=S=O) va aldegid {- S ....) guruxlar bilan bir katorda spirtli (-oksi) guruxlar ham mavjud. Shunga kura aldozalar - tarkibida aldegid guruxbo`lgan monosaxarid-lar va ketozalar - tarkibida keton gurux bo`lgan monosaxaridlarga bo`linadi. Ayrim monosaxaridlar tarkibidagi uglerod atomlarining soniga karab Ham belgilanadi. Ya`ni uch uglerodli birikmalar - triozalar, turt uglerodlilar-tetrozalar, besh uglerodlilar - pentozalar, olti uglerodlilar - geksozalar va yetti uglerodlilar - geptozalar. Bu uglevodlar fotosintez va nafas olish jarayonlarida faol ishtirok etadilar. Murakkab uglevodlar gidrolizlanish natijasida oddiy uglevodlarga parchalanadi. Bularga disaxaridlar, trisaxaridlar va polisaxaridlar kiradi. Disaxaridlar ikkita monosaxaridlar molekulasidan bir molekula suv ajralib chiқishi natijasida hosil bo`ladi : Asosiy vakillari saxaroza, maltoza, tsellobioza va laktozalardir. Saxaroza o`simliklarda eng ko`p uchraydigan uglevoddir, Suvda juda yaxshi eriydi. O`simlik tanasida ku"p tu"planadi (ayniқsa, kand lavlagi va shakarkamishda) va sanoatda shakar olish uchun ishlatiladi. Maltoza undirilgan donlarda ko`p bo`ladi, ya`ni kraxmalning parchala-nishidan hosil bo`ladi. Tsellobioza tsellyuloza gidrolizlanganda hosil bo`ladi. Laktoza sut shakari ham deyiladi va o`simliklarda kam uchraydi.

www.arxiv.uz Trisaxaridlar. O`simliklar tarkibida uchraydigan vakili raffinoza-dir. U chigit tarkibida ko`p bo`ladi. Asosan o`simliklarning ururi va ildiz mevasida ko`p uchraydi. Unayotgan uruғlarda esa keskin kamayadi. Polisaxaridlar. Ular suvda erimaydi va kolloid eritma hosil kiladi. O`simliklar tarkibida ko`p to`planadi, Eng muhim vakillari kraxmal va tsellyuloza yaxshi o`rganilgan. Kraxmal protoplazmada ko`p to`planadigan muhim ozika moddadir. U ayniқsa o`simlik donlarida ko`p tugshanadi. Masalan, sholida — 80 foiz, burdoyda — 60-70 foiz, kartoshkada - 20 foiz kraxmal bo`ladi. Kraxmal fotosintez jaraenida vujudga kelgan glyukoza va saxarozaga aylanadi (chunki suvda eriydigan moddalar hosil bo`ladi) va o`simliklarning turli organlariga tarkaladi. Xujayraning extiyojidan ortib kolgan miqdori polimerlanib, kraxmalga aylanadi va zaxira xrlda to`planadi. Bunga esa ikkilamchi kraxmal deyiladi. Kraxmal o`simlik xujayrasida donachalar xrlida uchraydi. Uni yod ta`sirida aniklash mumkin. Chunki suyulti- rilgan yod ta`sirida kraxmal donachalari kuk rangga bo`yaladi. Xar xil o`simliklarning kraxmal donachalari bir-biridan xajmi va shakli bilan farqkiladi. Ularning kattaligi 2-170 mmk. gacha bo`ladi. Gemitsellyulozalar ham xujayra pustining tarkibiga kiradi. Suvda erimaydi. Ishkoriy eritmalarda yaxshi eriydi. O`simliklarning yoroch Қismida kup uchraydi. Tsellyuloza ham o`simliklarda ko`p bo`lib, xujayra pustining asosini tashqil etadi. Bargning 15-30 foiz, yegochning 50 foiz, kanop poyasining 70 foiz, chigit tolasining 90 foizgachasi tsellyulozadan iborat. Tsellyuloza suvda erimaydi. Pektin modtsalari ham polisaxaridlarga kiradi. Ular ko`proқ. mevanarda, ildiz mevalarda, poyalarda uchraydi. Xuayralarning bir-biri bilan birikishida ham ishtirok etadi. Erimaydigan pektinlar mevalar pishishi-da eruvchan pektinga aylanadi va seret қismining yetilishiga sabab bo`ladi.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar : 1. Pleshkov B.P. Bioximiya selskoxozyaystvennx rasteniy. M. “Kolos” 1969 g. 2. Lebedov S.I. Fiziologiya rasteniy. M. 1988 g. 3. Yakushkina N.I. Fiziologiya rasteniy. M. 1980 g. 4.Mustaqimov G.D. O`simliklar fiziologiyasi va mikrobiologiya asoslari. T. 1995 y. 4. Xo`jaev J. X O`simliklar fiziologiyasi Toshkent “Mexnat” 2004 5. Rubin B.A. Kurs fiziologii rasteniy. M. 1976 g. 6. www.ziyonet.uz

Похожие

Oqsillar, aminokislotalar, nukliyen kislotalar, fermyentlar, ularning tuzilishi va biologik ahamiyati

Xromatin va uning faoliyati. Xromosomalar va ularning tuzilishi

Tuproq biologiyasi, o’simik ildizidagi mikroorganizmlar va ularning ahamiyati

Sitologiya faniga кirish. hujayraning tuzilishi, organoidlari va ularning vazifasi

Uglyevodlar nafas olishning asosiy matyerial bazasi