O’simliklarni sog’lomlashtirish va klonal mikroko’paytirish - Биология - Рефераты

O’simliklarni sog’lomlashtirish va klonal mikroko’paytirish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

O’simliklarni so g’ lomlashtirish va klonal mikroko’paytirish Reja: 1. In vitro usullaridan foydalanib o’simliklarni mikroklonal ko’paytirish. 2. Klonal mikroko’paytirishning bos q ichlari va uslublari. 3. Virussiz ekish materiallari olish texnologiyasi. 4. Hujayra va to’ q imalar bankini kriosa q lash. 5. Xulosalar.

1.Hujayra va to’ q imalar kulturasi sohasida erishilgan yutu q lar vegetativ ko’paytirinshing yangi usularining yaratish imkoniyatiga ega bo’ldi. Bu uslub anaviy uslublarga nisbatan bir q ator q ulayliklarga ega. Genetik bir xil ekish materiallarini meristema kulturasidan foydalanib virussiz o’simliklar olish, yu q ori o’sish koeffitsienti, seleksion davrning q is q aligi, o’simliklarning yuvenil fazadan reproduktiv fazaga o’tirishining tezlashishi, q iyin ko’payuvchi o’simliklarning ko’paytirilishi, butun yil davomida ishni davom ettirish, ekish materiallarini ekish o’stirish maydonishshg tejalishi imkoniyatini beradi. 50 yillarda fransuz olimi J.Morel tomonidan birinchi orxideya o’simligidan regenrant -o’simlik olindi. In vitro apikal meristemalarni o’sti rish usulidan fopdalandi. Birlamchi eksplant sifatida o’simliklarning yu q orl merestemalaridan foydalaniladi. 2.O’simliklarni klonal mikroko’paytirish jarayonini 4ta bos q ichga bo’lish mumkin: 1- donor o’simlik tanlash, epsplantlarni ajratish va yaxshi o’suvchi steril kultura olish; 2-maksimal mi q dorda meriklonga erishilgandan sung xususiy mikroko’paytirish; 3-ko’paytirilgan novdada ildiz hosil q ilish, ularni tupro q sharoitida o’sishiga ko’nikma hosil q ilish; 4-o’simliklarni isc i q xona gaaroptida o’stprish va ularni dalaga ekishga tayyorlash. Klonal mikroko’paytirishning bir q ancha usullari mavjud. Adabiyotlarda berilgan uslublardan kelib chi q љ an holda q uyidagi yo’llar bilan bu jarayonni amalga oshirish mumkin. O’simlikda mavjud bo’lgan meristemani faollashtirish; eksplant to’ q imalarida adventiv kurtaklarning paydo bo’lish induksiyasi; somatik embriogenez induksiyasi; birlamchi va q ayta ekiluvchi kallus to’ q imasi adventiv kurtaklarning differensiatsiyasi. O’simliklarni klonal mikroko’paytirishda o’simlikda mavjud bo’lgan meristemalarni faollash uslubi keng q o’llaniladi. Bu ikkita yo’l bilan amalga oshiriladi:

a) poyaning yu q ori meristemasini olib tashlash va In vitro garmonsiz muhitda novdalarni mikro q alamchalash 6) bachki novdalarni rivojlantirishni indutsirlash uchun ozu q a muhitga sitokinin kabi ta'sirli moddalarni q o’shish. Sitokinin sifatida 6-benzilaminopurin (BAP) yoki 6-furfuril-aminopurin, (kinetan) shuningdek 2-izopenteniladenin (2 ip) va zeatindan foydalaniladi. Shunday tarzda olingan novdalar onalik eksplantlardan ajrati la di va bachki meristemalardan novdalarning ko’pro q hosil bo’lishi uchun yana yangi tayyorlangan muhitda o’stiriladi. Hozirgi va q tda bu uslubdan foydalanib, q ishlo q xo’jaligi o’simlikmari, texnik o’simliklar, sabzavot-mevalar, tropik va subtropik o’slmlpklar, dekorativ o’simliklarning virussiz ekish materiallari olish ishlari yo’lga q o’yilgan. Ba'zi q ishlo q xo’jalik o’simliklari masalan kartoshka uchun klonal mikroko’paytirish texnologiyasi ishlab chi q arishning asosini tashkil q iladi. O’simlikda mavjud bo’lgan meristemaning aktivatsiyasi usuli kartoshkaning bitta meristemasidan yuz mingdan ko’pro љ o’simlik olish imkonini beradi. Texnologiya asosida probirkalarda xo’jalik ahamiyatiga molik q immatli uru ђ lik materiallar - mikrotuganaklar yaratilmo q da. 3.Klonal mshfoko’paytirishning asosiy xususiyati bu genetik bir xil, virusspz ekish materiallari olishdir. Bunga apekslarning meristema to’ q imalaridan va poya organlariga xos bachki kurtaklardan foydalanib erishish mumkin. Klonal mikroko’paytirishni muvaffa q iyatli meristematik eksplantning o’lchamiga bo ђ li q . Barg asosi va poya to’ q imasi q ancha katta bo’lsa morfogenez jarayoni yengillro q kechadi va normal, probirka o’simligining hosil bo’lishi bilan tugallanadi. Boshlan ђ pch o’simliklarni termoterapeya va xemoterapeya q ilish yo’li bllal virussiz apikal meristemalar olish mumkin Termoterapeya usuli , In vivo shuningdek In vitro sharoitlarda q uru q , pgsp q , havoni q o’llashga asoslangan. Yu q ori harorat virus zarrachalariga ularnpig ribonuklein kislotalari va o q sil q obi q lari or q ali ta'spr q ilib, ularning parchalanishiga va virus zarrachalarining zararlash q obpliyatining yo’ q olishiga olib keladi. Termoterapeyada o’slmlpklar termokameralarga joylanadi va

haroratni 25° dan 37°C gacha oshiriladi. Har kuni harorat 2 °C ga ko’tariladi. Kameradagi yoru ђ lik 3 ming lk, namlik 90%ni tashkil q ilishi kerak. Xemoterapeya usuli - apikal meristemalar o’stirilayotgan ozu q a muhitiga guanozin -1 b - D-ribofuranozil, 1,2,4-triazol, Z-karboksimid (virazol) 20-50 mg/lning q o’shilishpga asoslangan. Bu virusga q arshi preparat bo’lpb, keng ta'sir spektriga ega. 4.Kriosa q lash . Suyu q azotda (-19 6 ° С haroratli) o’simliklar somatik hujayralarining kriosa q lanishi biotexnologyada yangi yo’nalish bo’lib, 1970 yillarda keng rivojlana boshladi. Ushbu texnologiyaning ma q sadm, genofondning kulturada In vitro sa q lanishi, seleksionerlar ni genofond bilan, duragaylash uchun zarur bo’lgan changlar, unikal uru ђ lar, har-xil turdagi o’simliklarning transformatsiya љ ilingan, mutant, gibrid hujayralar, zigotik va somatik murtaklar bilan ta'minlashdir. Hozirgi va q tda kallus to’ q imlaridan, ajratilgan protoplastlar, meristemalar, poya uchlarni kriosa q lash sharoitlari ishlab chi q ilgan. Kriosa q lash ishlarini amalga oshirish uchun avvalom bor hujayralarning spetsifika sini xisobga olib kichkina vokuolali, ka m suvli mayda hujayralarni tanlab olish kerak. Kriokonservatsiya jarayoni hujayralarni muzlatishga tayyorlashdan boshlanadi, buni bir necha uslublarda amalga oshirish m um ki n: hujayralarni osmotik aktiv moddzlar mannit, sorbit, aminokislotalar tutuvchi ozu q a muhitlarida o’stirish. Krioprotektorlarni hujayralarning osmotik va mexanik ta'sirlardan sa q lovchi moddalarni tanlash Bunga dimetilsulfooksid (DMSO,5-10%), glitserin (10-20%), shuningdek polivinilpi rolidop ( M V P ) , destran, polietilenglikol (PEG) kiradi. Muzlatish 0° С dan-40° С gacha haroratda olib boriladi. Shunday tarzda sekin muzlatish natijasida hujayralar tarkibidagi suvdan holi bo’lib, -40° С da hujayralar batomom suvsizlanib, o’simlik materialli ampu l an i suyu q azotga solishga imkonp tu ђ iladi.

Xulosa Xulosa qilib aytish mumkinki, hujayra va to’ q imalarni o’stirpshda, erishilgan yutu q lar, genetik bir xil ekish materiallari loishni, virussiz o’simliklar olish, seleksion davrni q is q artirish, љ iyin ko’payuvchi o’simliklarni ko’paytirish imkoniyatini beradi. Biotexiologiyaning yangi yo’nalishi kriosa q lash usulidan foydalanib, somatik hujayralar, unikal uru ђ larni, o’simliklarning-transformatspya kilingan gibrid hujayralari, zigogik va somatik hujayralarni, protoplastlarni, mernstemalarni, poya uchlarini muz l a t i b sa q lashga imkon berishp mumkin.

Adabiyotlar 1. Биотехнология. Принципы и примениние М: «Мир» 1988 . 2. Грачева И.М. Технология ферментьных препаратов. М: «Наука» 2000 . 3. Маурер Г. «Диск электрофорез М. «Мир» 1971 . 4. Детерман Г. Гель хроматография М. «Мир» 1982 . 5. Биотехнология. Принципы и примениние М: «Мир» 1988 6. Грачева И.М. Технология ферментьных препаратов. М: «Наука» 2000 7. Маурер Г. «Диск электрофорез М. «Мир» 1971 8. Детерман Г. Гель хроматография М. «Мир» 1986

Похожие

O’simliklarni gormon sistemasi

O’simliklar selektsiyasida in vitro usulini qo’llash

Gen injeneriyasi va biotexnologiya

Hayvonlar irsiyatini hujayra Injeneriyasi yo‘li bilan o‘zgartirish. Gibridomalar olish

O‘zbekistonda genetik injeneriya va biotexnologiya fani yutuqlari. Biotexnologiyaning kelajagi haqida