Mikroorganizmlarni sanoat miqyosida o‘stirish usullari - Биология - Рефераты

Mikroorganizmlarni sanoat miqyosida o‘stirish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB

Mikroorganizmlarni sanoat miqyosida o‘stirish usullari Reja: 1.Mikroorganizmlarni o‘stirish jarayonida biologik faol moddalar hosil qilishiga ta'sir qiluvchi omillar. 2. рН ko‘rsatkichining ta'siri. 3. Haroratning ta'siri.

K i r i sh. Fermentlarning produtsentlarini o‘stirish ularni qattiq va suyuq ozuqa muhitlariga ekish usullari bilan olib boriladi. Qattiq ozuqa mu³itlarining yuza qismida faqat aerob mikroorganizmlarni o‘stirish mumkin. Suyuqlik ichida o‘stirish o‘sulida asosan mikroorganizmlar suyuq ozuqa muhitlarida o‘stiriladi va bunda ham aerob va ham anaerob mikroorganizmlarni o‘stirish mumkin. Fermentlarning aksari produtsentlari aerob bo‘lgan mikroorganizmlardir va shuning uchun qattiq va suyuq ozuqa muhitlarida o‘stirilganda to‘xtovsiz havo biln ta'minlab turiladi. 1.Mikroorganizmlarning o‘stirish jarayonida biologik faol moddalar xosil qilishiga ta'sir qiluvchi omillar Fermentlarni hosil bo‘lish jarayoniga tashqi muhit sharoiti, ozuqa moddalarining tarkibi, ularni miqdori, metabolitlarning chiqishi, muhitda faol kislotaning o‘zgarishi, harorat, muhitning erigan kislorod bilan to‘yinishi, produtsent kulturasining holati va o‘stirish muddatlari, shuningdek boshqa omillar ta'sir etadi. Bu omillarni ahamiyati va ferment biosintezi jarayoniga bo‘lgan ta'sir darajasi turlicha bo‘lib, ular asosan mikroorganizmni o‘stirish usuli va produtsentlarni fiziologik xususiyatlariga buysungan holda kechadi. Biroq ba'zi umumiy qonuniyatlarga e'tibor berib o‘tish kerak. Mikroorganizmlarning o‘stirishda qattiq va quruq ozuqa muhitlarning namligi juda katta ahamiyatga ega Agarda muhitning namligi 11-20% atrofida bo‘lsa mikroorganizmlar umuman o‘smaydi. Birmuncha ko‘proq o‘sish hollarini namlik 30% bo‘lganda kuzatish mumkin. Namlikning 40-45% bo‘lishi mikroorganizm kulturasini optimal o‘sishiga va spora hosil qilishiga juda qulay sharoitdir Bu holat spora hosil qiluvchi ferment dutsentlarining ekish materiallarini olishda ishlatiladi. Muhitning namligi 53-68% bo‘lganda hosil qilingan fermentlarni to‘planishi kuzatiladi. Namlik 60-68% bo‘lganda fermentlarning biosintezi pasaya boshlaydi va bu ³olat ozuqa mu³iti

ichiga kiradigan havoning yomon o‘tishi bilan tushuntiriladi. Kulturalarni qattiq ozuqa muhitida o‘stirish natijasida uning tarkibidagi quruq moddalarning miqdori kamayib, С O 2 va suvga aylanadi. Shu sababli, agarda miroorganizmni o‘stirish yopiq idishlarda (kolbada maxsus kyuvetada va h k.) olib borilsa, bug‘lanish natijasida namlikning ortishi kuzatiladi. Agarda o‘stirish jarayonida ochiq idishda olib borilsa, kalturani va ozuqa muhitini qurib qolishi va hosil bo‘lgan mahsulot faolligi kamayishi kuzatiladi. Namlikning darajasi va optimalligi har bir o‘stirilayotgan produtsentning fiziologik xususiyatlariga, ozuqa muhit tarkibiga va boshqa omillarga bog‘liq bo‘lib, har bir omil tadqiqot yo‘li bilan aniqlanadi. O‘sayotgan kulturani havo bilan ta'minlash darajasi ko‘pincha o‘stirish usuli va ferment produtsentlarining fiziologiyasi bilan belgilanadi. Bu jarayon asosan uch maqsadni o‘z oldiga qo‘yadi: o‘sadigan mikroorganizmni o‘sish va rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan kislorod bilan ta'mirlash; gaz ko‘rinishidagi moddalar bilan ifloslangan havoni chaqirib tashlash; mikroorganizmlarning o‘sish jarayonida hosil bo‘ladigan issiqlikni qisman bartaraf qilish yoki chiqarib yuborish. Mikroorganizmlarni qattiq ozuqa muhiti sirtida o‘stirishda vujudga kelgan issiqlikni chiqarish masalasi katta ahamiyatga ega. Shuning uchun mikroskopik zamburug‘larni o‘stirishda ularning o‘sish fazalariga katta e'tibor berish kerak, chunki aynan shu gurux mikroorganizmlar qattiq ozuqa muhiti sirtida o‘stiriladi. Birinchi faza-zamburug‘ sporasi yoki konidiyalarini bo‘kishi va rivojlanishidir. Uning muddati 10-12 soatga cho‘ziladi. Bu muhit komponentlari o‘zgarmaydi. Ozuqa muhiti sirtida po‘panak hosil bo‘lishi bilan ikkinchi faza (tropofaza) mitseliyalarni faol o‘sish bosqichi boshlanadi. U odatda 12-40 soat shu bilan birga ozuqa muhitidagi moddalarni ko‘p miqdorda iste'mol qilishi, issiqlik, is gazi va suv ajratishi bilan davom etadi. Bunda mikroorganizm ozuqani mitseliyalari bilan to‘liq o‘rab oladi. Aynan mana shu bosqichda ko‘p miqdorda issiqlik ajraladi va umumiy ajraladigan issiqlikni 75-80% ini tashqil qiladi. 1t kultura soat davomida o‘sish bosqichida 7,6 m 3 ga yakin ga yakin kislorodni o‘zlashtiradi yoki havoga bo‘lgan nisbatda esa 36,5 m 3 ni o‘zlashtiradi. Zamburug‘larning normal o‘sishi

umumiy havoning sarfi o‘rta hisobda 1t kultura uchun 600-650 m 3 ni tashkil qiladi. Uchinchi fazada (idiofaza) kulturani morfologik va biyokimyoviy ixtisoslashishi kuzatiladi, ya'ni bunda mikroorganizmlarni konidiyalarni va ikkilamchilarni metabolitlari hosil qiladilar. Ushbu boskichda mikroorganizimlarni xujayra tashkarisida chiqariluvchi fermentlarni hosil qiladilar. Bunda o‘stirish xonalarida haroratni 3-4 0 С ga tushirish va havo almashtirishni 3-5 martaga kamaytirish zarur. Miroorganizmlarni suyuq ozuqa muhitlarida o‘stirish davomida ham havo bilan ta'minlashga va is gazi bilan ifloslangan havoni fermenterdan chiqib ketish rejimiga e'tibor berish kerak. Masalan: bir kultura har xil aeratsiya sharoitlarida bir xil fermentni xar xil xususiyati bilan hosil qilishi mumkin. Umuman olganda havo bilan ta'minlash mikroorganizmni o‘stirish jarayonini va ferment hosil qilishini tezlashtiradi. O‘stirish davomiyligi ham muhim ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib, u maksimum ferment ishlab chiqarish samaradorligini belgilaydi. U juda ko‘p omillarga bog‘liq: ozuqa muhit tarkibi va uni produtsentga uzatish uslubi, muhitni havo bilan ta'minlanganlik darajasi, produtsent turi, ferment xusususiyati va boshqalardir. Ustirish davomiyligi ko‘pincha produtsentni fiziologik xususiyatlariga bog‘lik bo‘ladi. Masalan: V mesentericus PB uchun-36 soat bo‘lsa, A.awamori uchun esa 144 soatni tashkil qiladi. рН ko‘rsatkichining ta'siri. Mikroorganizmlarni qattiq ozuqa muhiti sirtida o‘stirishda muhitning рН ko‘rsatkichi uning nami kam va kuchli buferli bo‘lganligi sababli fermentlarning hosil bo‘lish jarayonlariga kam ta'sir qiladi. Lekin рН ko‘rsatkichi suyuq ozuqa muhitida asosiy hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lib, ozuqani sterilizatsiya qilishda va kulturani o‘stirish davomida tez o‘zgaradi.Qattiq ozuqa muhitlari sirtida produtsentlarni o‘stirish jarayonida ular suv bilan namlanadi va namlangan muhitning рН ko‘rsatkichi 5,0-5,6 ni tashkil qiladi. Ko‘pincha ozuqa muhiti sifatida ishlatilgan o‘simlik bo‘lakchalari xlorid, sulfat yoki sut kislotalarining kuchsiz eritmasi bilan namlanadi va ularning рН ko‘rsatkichi 4,5-5,0 atrofida bo‘ladi. Kislotalarni qushish natijasida ozuqa muhiti

mikroskopik zamburug‘larning o‘sishi uchun selektiv sharoitga aylanadi. Bunda havo va ozuqani sterilizatsiya qilish xarajatlari bir muncha kamayadi. Suyuq ozuqa muhitlari рН ko‘rsatkichi mikroorganizmlarni o‘stirishda juda katta ahamiyatga egadir. Eng ko‘p e'tiborni albatta, ozuqaning boshlang‘ich va sterilizatsiya hamda mikroorganizm o‘sishi paytida kation va anionlarni iste'mol qilishi natijasida o‘zgaradigan рН ko‘rsatkichiga berish kerak. Shunday istemol natijasida kultural suyuqlik yoki kislotali yoki ishqorli muhitga o‘tib ketadi. Muhitning optimal рН ko‘rsatkichi produtsentning xususiyatiga bog‘liq va shunga qaramay ba'zi umumiy qonuniyatlarini ko‘rish mumkin. Zamburug‘lar va achitqi mikroblariga o‘xshash organizmlar рН ko‘rsatkichi 3,8-5,6 bo‘lgan sharoitda yaxshi o‘sadi va ferment hosil qiladi. Bakteriyalar esa рН ko‘rsatkichi neytral (6,2-7,4) qiymatlarda faol rivojlanadi. Yana shunday ma'lumotlar borki: agarda рН ko‘rsatkichi faqat bir qiymatda ushlab turilsa: bunday sharoitda o‘stirilgan produtsent bitta kerakli fermentni hosil qilishi mumkin ekan. Ko‘pchilik mikroorganizmlar rN omili ta'siriga juda ta'sirchan bo‘ladilar va bu ko‘rsatkichni sezilarli darajada salbiy yoki ijobiy darajaga o‘zgarishi ularni ferment hosil qilish qobiliyatlariga birdaniga ta'sir qiladi. Haroratning ta'siri . Ko‘pgina fermentlarning proldutsentlari xususan mikroskopik zamburug‘lar, mezafil mikroorganizmlar hisoblanadi va ularning rivojlanishi uchun optimal harorat 22-32 0 С atrofida bo‘ladi. Fermentlarni bakterial produtsentlari orasida ko‘pgina termofillar ham uchraydi va ularni optimal o‘stirish harorati 35-55 0 С dir. Masalan, V mesentericus PB bakteriyasi 37 0 С ni talab qilsa, V. diastaticus 60-65 0 С ni, A.oryzae esa atigi 28-30 0 С ni talab qiladi. Hamda lipaza fermentining produtsenti Rhizopus mikrosporus zamburug‘ining faol rivojlanishi va ferment hosil qilishi uchun 40 0 С optimal hisoblanadi. Sanoatda termofil mikroorganizmlardan foydalanishning bir qancha ijobiy tomonlari bor. Chunki ularning yuqori haroratda o‘stirilganda jarayonning sterilligiga bo‘lgan talabni o‘z- o‘zidan kamaytiradi. Bundan tashqari termofil mikroorganizmlar yuqori ³aroratga bardoshli bo‘lgan fermentlarni hosil qiladi. Harorat hosil bo‘layotgan fermentning miqdorini o‘zgarishida katta ahamiyatga egaligi bilan ajralib turuvchi omildir. .

Adabiyotlar 1. Биотехнология. Принципы и примениние М: «Мир» 1988 . 2. Грачева И.М. Технология ферментьных препаратов. М: «Наука» 2000 . 3. Маурер Г. «Диск электрофорез М. «Мир» 1971 . 4. Детерман Г. Гель хроматография М. «Мир» 1982 . 5. Биотехнология. Принципы и примениние М: «Мир» 1988 6. Грачева И.М. Технология ферментьных препаратов. М: «Наука» 2000 7. Маурер Г. «Диск электрофорез М. «Мир» 1971 8. Детерман Г. Гель хроматография М. «Мир» 1986

Похожие

O‘zbekistonda genetik injeneriya va biotexnologiya fani yutuqlari. Biotexnologiyaning kelajagi haqida

Mikroorganizmlardan biopreparatlar ajratib olishning asosiy bosqichlari

Mikroorganizmlarning o‘sishi va ko‘payishi

Gen muhandisligi

Mikrobiologiya fani, uning ahamiyati va boshqa fanlar bilan munosabati