Mezozoy, kaynozoy eralaridagi hayot - Биология - Рефераты

Mezozoy, kaynozoy eralaridagi hayot

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

4467.802734375 KB

Mezozoy, kaynozoy eralaridagi hayot Mezozoy erasi 175 mln yil davom etgan. Trias davrida iqlim quruq kelgan. O‘rmonlar ochiq urug‘lilar, ninabargli o‘simliklar, sagovniklar, qisman sporali o‘simliklar — paporotniklar, qirqbo‘ g‘inlilardan iborat bo‘lgan. Quruql ikda sudralib yuruvchilarning xil ma-xilligi ortgan. Ularning keyingi oyoqlari oldingisiga nisbatan kuchli rivojlangan. Hozirgi vaqtda yashab turgan kaltakesak, toshbaqalarning ajdodlari ham shu davrda paydo bo‘lgan. Trias davrida ayrim hududlar quruq va sovuq bo‘lgan. Oqi batda yashash uchun kurash, tabiiy tanlanish natijasida ba’zi bir yirtqich sudralib yuruvchilar tarixiy jarayonda o‘zgarishi tufayli tanasi kalamushdek dastlabki sutemizuvchi hayvonlar kelib chiqqan. Yura davrida iqlim issiq va nam bo‘lgani uchun daraxtsimon o‘simliklar avj olib rivojlangan. O‘rmonlarda ilgarigidek ochiq urug‘lilar va paporotniksimonlar hukmronlik qilgan. Ularning ba’zilari, ya’ni sekvoyalar hozirgi vaqtgacha yetib kelgan. Shu davrda paydo bo‘lgan dastlabki gulli o‘simliklarning tuzilishi anchagina ibtidoiy bo‘lgan va keng tarqalmagan. Sporali va ochiq urug‘li o‘simliklarning gurkirab rivoj lanishi natijasida o‘txo‘r sudralib yuruvchi hayvonlar tanasl nihoyatda yiriklashgan. Ba’zilarining tanasl 20—25 m ga yetgan. Sudralib yuruvchi hayvonlar faqat quruqlikda emas; balki suv, havo muhitiga ham tarqalgan. Havoda uchar kaltakesaklar keng o‘rin olgan. Arxeopterikslar shu davrda paydo bo‘lgan. Bo‘r davrida iqlim keskin o‘zgargan. Osmonni qoplagan bulutl ar juda kamayib, atmosfera quruq va shaffof bo‘lgan. Quyosh nurlari to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘simlik barglariga tusha boshlagan. Iqlim ning bunday o‘zgarishi ko‘pgina paporotniksimonlar va ochiq urug‘l ilar uchun noqulay bo‘lgan va ular kamaygan. Yopiq urug‘li o‘simliklar esa aksincha, ko‘paya boshlagan. Bo‘r davri ning o‘rtalariga kelib yopiq urug‘li o‘simliklarning bir urug‘ pallali, ikki urug‘ pallali sinf larining ko‘p oilalari rivojlangan. Ularning xilma-xilligi, tashqi qiyofasi ko‘p jihatdan hozirgi zamon florasiga yaqinlashgan. Yirtqich, o‘txo‘r sudralib yuruvchilar tanas i kattalashgan. Ularning ustki qismi qalqonlar bilan himoy alan

gan. Qushlar tishli bo‘lib, boshqa xossalari bilan hozirgi zamon qushlariga o‘xshagan. Bo‘rning ikkinchi yarmida sutemizuvchilarning xaltali va yo‘ldoshli kenja sinf vakillari paydo bo‘lgan. Uchlamchi davrning boshlarida iqlim issiq va nam bo‘lgan. Tropik va subtropik o‘simliklar keng tarqalgan. Davr o‘rtalar ida iqlim quruq va mo‘tadil, oxirida esa keskin sovigan. Iqlimdagi bunday o‘zgarishlar o‘rmonlarning kamayishiga, o‘t o‘simliklarning paydo bo‘lishiga va keng tarqalishiga olib kelgan.OkeanQuruqlik Davrlar Eralar million yil hisobida Arxey Proterozoy Kembriy Ordovik Silur Devon PermTosh- ko‘mir Bakteriya va suvo‘tlar davri Psilofitlar davri Qadimgi paporotniklar va ochiq urug‘lilar davri Umurtqasizlar davri Baliqlar davri Suvda hamda quruqlikda yashovchilar davri Qirilib ket yuruvchilar 75- rasm. Organik olamning rivojlanishi. 1 — ohak hosil qiluvchi suvo‘tlar; 2 — bulutlar va korallarga qar - dosh organizmlar; 3 — trilobitlar; 4 — molluskalar; 5 — bahaybat qishqichbaqa chayonlar; 6 — zirhlilar; 7 — boshoyoqli mollusk a - lar; 8 — psilofitlar; 9 — sigillyariyalar; 10 — lepidodendronlar; 11 — daraxtsimon paporotniklar; 12 — cho‘tkaqanotli baliqlar; 13 — quruqlikdagi chayonlar; 14 — yirik suvda ham quruqlikda yashovchilar; 15 — qadimgi akulasimon baliqlar; 16 — dengiz ni- lufarlari; 17 — ammonitlar; 18 — pareyazavrlar; 19 — inastran- seviya; 20 — kalamitlar; 21 — toshbaqalar avlodi — plakoxelis; 22 — o‘txo‘r kaltakesak — brontozavr; 23 — baliq kaltakesak — ixtiozavr; 24 — qisqichbaqasimonlar, 25 — pleziozavr; 26 — ilon- Qadimgi yoki paleozoyO‘rta yoki mezozoy Yangi yoki kaynozoy Trias Yura Bo‘r Uchlamchi To‘rtlamchi gan sudralib davri Sudralib yuruvchilar yangi guruhlarining davri Sutemizuvchilar davriOchiq urug‘lilar davri Yopiq urug‘lilar davri kaltakesak — mezozavr; 27 — uch shoxli kaltakesak — tri- tsopetops; 28 — sikas; 29 — stegozavr; 30 — uchuvchi kaltakesak; — dastlabki qush — arxeopteriks; 32 — yirtqich kaltakesak —31 tiranozavr; 33 — qadimgi sutemizuvchilar; 34 — otlar ajdodi; 35— osyotr baliq; 36 — tarmoqlangan — dengizkorallar; 37 suvo‘tlari; 38 — delfin; 39 — chala maymun; 40 — shoxsiz karki- don (nosorog); 41 — odamsimon maymun; 42 — mamont; 43 — qilich tishli yo‘lbars; 44 — tulen; 45 — kalmar va suyakli baliqlar; 46 — kit; 47 — janubiy maymun — avstralopitek; 48 — maymun odam — pitekantrop; 49 — neandertales; 50 — odam.

Hasharotlar sinfi avj olib rivojlangan. Ular orasida gulli o‘simliklarning chetdan changlanishini ta’minlaydigan, shu- ningdek, o‘simlik nektaridan oziq oladigan yuksak vakillari

paydo bo‘lgan. Sudralib yuruvchi hayvonlar ham kamaygan. Quruqiikda, havoda qushlar, sutemizuvchilar, suvda esa baliqlar, ikkinchi marta suv muhitida yashashga moslashgan sutemizuvchilar uchragan. Davr oxiriga kelib qushlarning hozirgi paytda ma’lum bo‘lgan ko‘p avlodlari rivojlangan. Davrning boshlarida sutemizuvchilarn ing xaltalilar kenja sinf vakillari keng o‘rin olgan. Davr oxiriga kelib yashash uchun kurashda yo‘ldoshli sutemizuvchi hayvonlar ulardan ustun kelgan. Yo‘ldoshli sutemizuvchi hayvonlarning qadimgisi hasharot- xo‘rlar turkumi bo‘lib, undan uchlamchi davr mobaynida yo‘ldoshlilarning boshqa turkumlari, shu jumladan, primatlar kelib chiqqan. Uchlamchi davrning o‘rtalarida odamsimon maymunlar ri- voj lanadi. O‘rmonlarning qisqarishi bilan ba’zi odamsimon maymunlar ochiq yerlarda yashashga majbur bo‘ladi. Ulardan keyinchalik dastlabki eng qadimgi odamlar kelib chiqqan. Ular kam sonli bo‘lib, tabiatning halokatli voqealari, yirik yirtqich hayvonlardan saqlanish uchun doimo kurashib kelganlar va guruh-guruh bo‘lib yashaganlar. To‘rtlamchi davrda Shimoliy Muz okeani muzlarining bir necha marta janubga siljishi va orqaga chekinishi tufayli juda ko‘p issiqsevar o‘simliklar janubga, muzlik orqaga chekinishi bilan yana shimol tomon tarqaladilar. O‘simliklarning bunday takroriy migratsiyasi (lotincha migratio — ko‘chish) populya- tsiyalarning aralashib ketishiga, o‘zgargan sharoitlarga moslasha olmagan turlarning halok bo‘lishiga, sharoitga moslashgan turlarning kelib chiqishiga sababchi bo‘lgan. To‘rtlamchi davrga kelib odam evolutsiyasi tezlashadi. Mehnat qurollari yasash, ulardan foydalanish keskin ravishda takomillashadi. Odamlar atrof-muhitni o‘zgartirib yashash uchun kurashib, qulay sharoit yaratishni o‘rganib oladilar. Odamlarning son jihatdan orta bori- shi va keng tarqalishi o‘simliklar va hayvonot olamiga ta’sir eta boshlaydi. Dastlabki ovchilar tufayli o‘txo‘r yovvoyi hayvonlar soni asta-sekin kamaya boradi. Yevropa va Osiyoda mamontlar, qalin yungli

karkidonlar, Amerikada mastodontlar, ot ajdodlari, bahaybat yalqov, dengiz sigiri degan hayvonlar dastlabki ovchilar tomonidan qirilib yuboriladi. Yirik o‘txo‘r hayvonlarning qi rilishi ular bilan oziqlanuvchi g‘or arsloni, ayig‘i va boshqa yirtqich hayvonlarning qirilishiga sababchi bo‘ladi. Daraxtlar kesilib, ko‘pgina o‘rmonlar o‘rni yaylovlar bilan almashinadi. Oraliq formalar. Tuzilishiga ko‘ra turli sinf belgilarini o‘zida birlashtirgan organizmlar oraliq formalar deyiladi. (76-rasm) Devon davrida yashagan panjaqanotli baliqlar, baliqlar suvda hamda quruqlikda yashovchilar orasida oraliq forma sanaladi. Arxeopteriks sudralib yuruvchilar bilan qushlar o‘rtasidagi oraliq formadir. Te rapsidlarning ba’zi vakillari sudralib 76-rasm. Oraliq formalar: yuruvchilar bilan sutemizuvchilar 1 — ixtio tsega; 2 — ar- orasidagi oraliq forma hisoblanadi. xeopteriks; 3 — terapsid. Urug‘li paporotniklar esa paporotniklar bilan ochiq urug‘li o‘simliklar orasidagi oraliq formadir. Oraliq formalarn ing mavjudligi ham organik dunyo tarixiy jarayonda o‘zgara borganligini ko‘rsatuvchi ishonchli dalildir.

XULOSA 1. Hayotning eng asosiy xususiyatlari o‘z-o‘zini yangilash,o‘z-o‘zini hosil qilish, o‘z-o‘zini idora qilishdir. 2. Hayotning kelib chiqishi to‘g‘risidagi mulohazalarniabiogenez va biogenez nazariyalarga ajratish mumkin. 3. Yer yuzida hayot dastlab anorganik moddalarning bio- kimyoviy evolutsiyasi natijasida abiogenez yo‘li bilan kelib chiqqan. 4. Lekin hozirgi vaqtda hayot qaytadan abiogenez yo‘libilan kelib chiqa olmaydi, chunki bunday bo‘lganida ham geterotrof organizmlar tomonidan darhol yo‘qotiladi. 5. Hozirgi davrda hayot faqat biogenez yo‘li bilan rivoj- lanadi. 6. Sayyoramizdan tashqari koinot sistemalarida hayotningmavjudligi yoki yo‘qligi to‘g‘risidagi ma’lumot hozirgacha yetarli emas. 7. Organik olamning oddiydan murakkablanish, bir xillik- dan har xillik tomon rivojlanishi turli era va davrlarda yashagan qazilma holdagi hayvon va o‘simliklar qoldiqlarini o‘zaro taqqoslaganda namoyon bo‘ladi. 8. Paleontologik dalillar organik olam vakillari birdanigaemas, balki asta- sekin, bunda oddiy organizmlar oldin, ularga nisbatan murakkablari keyin va nihoyat mezozoy erasida gulli o‘simliklar, qushlar, sutemizuvchilar rivojlanganligini ko‘rsatadi. 9. A.N. Seversov ta’limotiga ko‘ra biologik progress aromorfoz, idioadaptatsiya, umumiy degeneratsiya yo‘nalishida amalga oshgan. 10. Biologik progress organik olamning million yillar davo- mida takomillashishiga, xilma-xilligining ortishiga, yashayotgan muhitiga moslashishiga olib kelgan. 11. Oraliq formalar hayvon va o‘simliklarning turli siste- matik guruhlariga kiruvchi vakillari orasida qon-qardoshlik borlig ini namoyon etadi.

Adabiyotlar 1. G’afurov A. T. Darvinizm Toshkent, o’qituvchi1992 yil. 2. Воронцов Н. П.,Сухорукова Л.Н. Эволюционная органического мира. М. Просвешение 1991 3. To’raqulov Yo. X. malekulyar biologiya. Toshkent, o’qituvchi1993 yil 4. Иорданскис Н. Н. Эволюция жизни. М.Издательский центр “Академия” 2001 5. Inge-Vechtomov S.G. Genetika s osnovami selektsii. Moskva., «Vsshaya shkola», 1989 g. 6. Lobashev M.Ye., Vatti K.V., Tixamirova M.M. Genetika s osnovami selektsii. Moskva, «Prosveshenie», 1979 god.

Похожие

Arxey, proterozoy, paleozoy eralaridagi hayot

Hayot tushunchasi. Hayotning kelib chiqishi haqidagi biokimyoviy nazariya

Evolutsiyani isbotlashda biogeografiya fani dalillari

Evolutsiyani isbotlashda embriologiya va solishtirma anatomiya, paleontologiya fan dalillari

Evolutsion ta'limot