Илдиз, нихол, кучат зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари - Биология - Рефераты

Илдиз, нихол, кучат зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

69 KB

Илдиз, нихол, кучат зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари. Режа: I . Илдиз заракунандалари умумий биологияси. 1.1. Бузоқбош қўнғизлар: (уч тишли, зарарли ва март) 1.2. Қуйруқли бузоқбош қўнғиз. 1.3. Кўк қурт тунлами. 1.4. Сим ва сохта симқуртлари 1.5. Илдиз зараркунандаларига қарши кураш чоралари. II. Нихол ва кучатзор заракунандалари биологияси: 2.1. Сурувчи заракунандалар: 2.2. Ўсимлик битлари. 2.3. Кокцидлар: Маркази Осиё вергулсимон, колифорния, теракли коварик ва комсток қурти III . Нихол ва кучатзор зараркунандаларига қарши кураш чоралари 3.1. Кемирувчи зараркунандалар: 3.2 Марокаш чигирткалари, воҳа чигирткаси ва тўқай чигирткаси

1. Бузоқбош қўнғизлар - (Melolonthinae) Марказий Осиёда мевазор боғларда бузоқбош қўнғизларнинг уч тури: бузоқбош қўнғиз (Polyphylla adspersa Motsch.) уч тишли бузоқбош қўнғиз (Polyphylla tridentata Reit) ва март бузоқбош қўнғизи ((Melolontha aticta Ball.) зарар етказади. Бузоқбош қўнғизларнинг личинкалари дарахтларни илдизини кемириб, қувватдан кетказади, баъзан мева кучатзорларидаги ёш кучатларни куритиб ҳам қўяди. Бузоқбош қўнғизлар мева дарахтларидан ташқари токка, декоратив дарахт ва буталарга зарар етказади, баъзан бузилган боғларнинг ўрнига экилган экинларга ҳам зарар етказади. Марказий Осиёда зарали бузоқбош қўнғиз (Polyphylla adspesa Motsch) кўпроқ учрайди. Қ уйруқли бузоқбош қўнғиз - (Gryllotolpa unispina Sauss). Ҳаёт кечириши. Қуйруқли бузоқбош тупроқда 50-60 см чуқурликда сўнгги ёшдаги личинка стадиясида қишлайди. Личинкаларнинг ривожланиши куламда тугайди, вояга етган қуйруқли бузоқбошилар май ойида пайдо бўлади. Қуйруқли бузоқбошилар асосан нам тупроқда яшаб, узун, кенг йўллар очади ва йўл- йўлакай учраган илдизларни кемириб боради. Улар асосан ўсимликлар билан озиқланади, лекин баъзида ҳашоратларнинг личинкаларини ва тупроқда яшайдиган майда жониворларни ҳам ейди. Урғочиси тухумларини 18 см га етадиган чуқурликдаги уясининг кенг жойига 200-500 тадан туп-туп қилиб қўяди. Тухумларидан тахминан 1,5 хафтадан кейин личинкалар чиқади. Ёш личинкалар уяда бир қанча вақт урғочи ҳашорат ҳимоясида туради, кейинчалик тарқалишиб кетиб, мустақил яшай бошлайди. Қуйруқли бузоқбош йилига бир марта насл беради. Кузги тунлам - (Agrotis segetum). Асосий зарари экилган уруғларни ва ёш нихолларни илдизларини заралайди. Узоқ шимолдан ташқари кенг тарқалган заракунанда бўлиб, улар Европа, Ўрта Осиё, Закавказье, Афгонистон, Эронда учрайди. Бу заракунанда катта қуртли стадияси вақтида тупроқ ичида қишлайди. Қуртлар мартнинг иккинчи ярмида, апрель бошларида ғумбакка айланади. 2-3 хафта ўтгач бу ғумбаклардан вояга етган капалаклар чиқади, озгина вақт гул нtкетари билан овқатланади ва тухум қўяди. Капалаклар кечалари учиб кундуз вақтида кесак ва бегона ўтлар орасида яшириниб ётади. Тухумларини битта-битталаб ёки тудалаб барг япрогининг орқа томонига қўяди. Битта урғочи капалак ўрта хисобда 500-800 та, энг кўпи эса 1800 та тухум қўяди. Эмбрионал даври 3-5 кун давом этади. Тухумдан чиқганлари озгина шу жойда бегона ўтлар билан овқатланади, 2-3 ёшдан бошлаб тупроқ остига тушади ва кечалари ўсимлик илдизи билан озиқланади. Қуртлар 30-40 кунда ривожланиб бўлади. Уларнинг

серпуштлиги иклимга боғлиқ. Маркази Осиё ва Закавказьеда 3 бўғин, бошқа жойларда 2 бўғин беради. Симқуртлар - Elateidae. Ҳар хил турларга мансуб карсилдок қўнғизларнинг генерацияси 2-5 йил давом этади. Уларнинг баъзи турлари эса личинкалик стадиясида қишлайди. Қўнғизлар тухумини тупроқка қўяди, Уларнинг баъзилар тухумларини тупроқнинг юза каватига, баъзилари эса 15 см чуқурликка жойлайди. Одатда урғочи қўнғизлар 130-150 тагача А.meliculosus Cand 162 тагача тухум қўяди. Урғочи қўнғизлар тухумларини кўпинча чим босган ерларга қўяди, ана шу сабабли улар кўп йиллик ўтларга ҳамда янги экинзорларга айлантирилган ерларга энг кўп зарар етказади. Айрим турларининг эмбрионал ривожланиш даври бир хафтадан бир ойгача ва ундан ҳам узоқроққа чўзилади. A.meliculosus Cand қўнғизларининг тухумлари ўртача температура 23,3 0 бўлаганида 17 кунда, 23,7 0 бўлганида 16 кунда ва 22,3 0 бўлганида 19 кунда ривожланади. Қарши кураш чораси: 1. Агротехник кураш чоралари, бегона ўтларни йўқотиш, яхоб сувларни қўйиш, кучатлар орасига ишлов бериш 2. Кимёвий кураш чоралари: Шерпа-25% эм.1 гектарига - 0,4 кг Карбофос- 50% 1 га - 1,0- 3,0 кг. Алдокчи емлар тайёрлаш. ЎСИМЛИК БИТЛАРИ. Шафтоли бити- Pterochloroidae persicae Chol . Бу зараркунанда шафтоли поя шираси ҳам дейилади. Шафтолига катта зарар етказади. Бодом, ўрикни ҳам заралайди. Шафтоли шохлари ва поясида битлар суриб яшайди. Дарахт меваларини жуда ифлослантириб юборади. Бир уйли, жуда кенг тарқалган. Писта шираси. Slavum lentiscoides Mardb. Битлар писта дарахтида овқатланиб ёнғоқсимон ғаллар шиш-лар ҳосил қилади. Кузда бошқа ўсимликларга миграция қилади. Қайрағоч қизил галли бити - Tetraneura coerescens.Pass. Қ айрағоч ва ғаллагуллиларга зарар етказади. Икки уйли. Қайрағоч баргида овқатланиб, майда қизил рагли ғаллар ҳосил қилади ва улардан турли ғаллагулли ўсимликларга, шу жумладан маккажўхори, бугдой ва ўсимликлар илдизига ўтади. 3. КОКЦИДАЛАР (Coccodea). Маркази Осиёнинг уруғли мева баргларида кокцидаларнинг бир неча тури: Гунафша тусли қалқондор

(Parlatoria deae colv синоними: Synaenasprig Oleae Cold), вергулсимон қалқондорлар ( L epidosaphe s ulmi l.) нок оқ қалқондори (Suturasphis archangelshayal), баъзан катта сохта қалқондор Peleolecanium bituberculatum ва акация сохта қалқондори Parthenolecanium corni Bche. дарахтларга зарар етказади, жанубий Тожикистонда, юкоридаги кокцидалардан ташқари, айрим боғларда Калифорния қалқондори Diaspidiolus perniciosus) ҳам учрайди. Марказий Осиёда олма қуртларидан олма унсимон қурти (Phenacoccus) ва айрим боғларда Комсток курит Pseudococcus comstochi анча зарар етказади. Кокцидалар дарахт шираларини суриб, заифлаштиради, кўпинча айрим шохларини ва айниқса ёш новдаларни нобуд қилади, баъзан эса дарахтларни бутунлай куритиб қўяди. Гунафша тусли қалқондор вояга етиб уруғланган урғочи стадиясида, катта сохта қалқондор билан акация сохта қалқондори ва Калифорния қалқондори личинкалик стадиясида қишлайди, шу билан бирга Тожикистонда Калифорния қалқондорининг 1 ёшли ва қисман 2 ёшли личинкалари ва вояга етган урғочилари қишлайди, аммо 2 ёшли личинкалари ва вояга етган урғочилари қишда халок бўлади. Қалқондорлар дарахт шохлари ва таналарида қишлайди. КАЛИФОРНИЯ ҚАЛҚОНДОРЛАРИ Di aspidiotus Perniciosus Comst. Бу ҳашорат карантин объект бўлиб Ўзбекистонда 1964 йилда топилган. Ҳозирги кунда бир нечта вилоятларда тарқалган. Бу қалқондорлар ҳаммахур хисобланади, 200 дан кўпроқ ҳар хил ўсимликларга зарар етказади. Айниқса, мевали дарахтлар қаттиқ зарар кўради. Олма, нок,бехи , шафтоли, карам ва бошқалар. Ўрмон дарахтларидан терак, сирень, клен ва бошқалар. Личинкаси ва вояга етмаган урғочиси новда ва мевалардаги ширани суриб олади, шу жойларда қизил доғ қолади, бу айниқса, меваларда кўриниб туради. Қалқондор 1 ёшида дарахт танасида қишлайди. Бахорда уйғониб 25-30 кундан кейин вояга етади, эркаги урғочиси билан қўшилгандан кейин 1 ойдан сўнг личинка туға бошлайди. Урғочиси 100-200 тагача тугади. Личинкаларининг тугилиши 40-46 кунгача давом этади. Маркази Осиё вергулсимон қалқондори. Lepidosaphes uimi L . Ўзбекистон ўрмонзорларида кенг тарқалган бўлиб, дарахт танаси ва новдаларига личинкалари ва урғочиси ёпоишиб олади ва дарахт танаси ширасини суради. Бу ҳаммахур ҳашоратлар туркумига кириб, терак, тол, ёнғоқ, бодом, ясин ва бошқа бир қанча дарахтларни заралайди. Бу ҳашорат тухумлик стадиясида онасининг эски қалқони остида пўстлоқда қишлайди. Бахорда ҳаволар исиши билан, яъни апрель охири май ойининг бошида 1

авлод (ёздаги) личинкалар чика бошлайди ва дарахт танасида, новдасида ҳаракат қилади ва ўзига жой танлайди. 2 марта пўст ташлагандан кейин урғочиси жинсий вояга етади. Эркаги эса бу вақтда пронимфа, нимфа даврини ўтаб кейин вояга етган ҳашорат бўлади. Битта урғочиси ўртача 50- 80,, кўпи билан 120 та тухум қўяди. Икки марта авлод беради. Терак қавариқ қалқондори - (Quadrispidriotus slavonicus Gwen). Терак қавариқ қалқондори Ўзбекистонда кенг тарқалган терак ўсадиган ҳамма жойларда учрайди. Личинкаси ва урғочиси қалқондор, дарахт танаси шохи ва баргларига ёпишиб олади, улар дарахт танасидан ширани сура бошлайди, натижада шохлар қурийди, усишдан тухтайди. Айниқса, бу заракунанда ёш дарахтларга ва кучатларга катта зарар етказади. Қавариқ қалқондор личинкалик даврида дарахт пўстлоғида қишлайди. Эрта бахорда дарахтларда ширалар ҳаракатга келиши билан, личинкалар овқатлана бошлайди ва апрель ойларининг 11 ярмидан улар пўст ташлаб 2 декада охирида эркаклари чиқади. Урғочиси майнинг охири июннинг бошида тухум куя бошлайди, битта урғочиси ўртача 60-130 тагача тухум қўяди. 2 маротаба авлод беради. Комсток қурти ( Pseudococcus comstoc ri Kuw.). Комсток қурти биринчи марта 1936 йилда Тошкентда ва унинг атрофларида топилди. Унинг асосан тут дарахтига зарар етказиши аниқланди. Комсток қуртининг зараридан новдалар қинғир- қийшиқ бўлиб, барглар саргаяди ва қуриб қолади, дарахт танаси, илдизлари ва шохларида шиш ва ёриқлар ҳосил бўлади ва дарахтни умуман қувватдан кетказади. Қурт тезаги билан ифлосланган тут барги эса ипак қурти учун заралидир. Комсток қурти тут дарахтидан ташқари шафтоли, анор, маккажўхори, картошка сабзи лавлаги, карам, помидор, қовоқ, қовун, тарвузга ва бир қадар кўпгина ўсимликларга зарар етказади. Комсток қурти анчагина кўпайганда барча ўсимликларни усишини секинлаштиради, дарахт ва буталарнинг шохларини қинғир қийшиқ қилиб қўяди, мевали дарахтлар, илдизмевалар ва туганакмевалрнинг ҳосилини камайтиради ҳамда сифатини пасайтиради. Комсток қурти карантин заракунандадир. МАРОКАШ ЧИГИРТКАСИ (Dociostarus maroc c anus). Ҳаммахур- ҳамма яшил ўсимликларга, кучатзорларга катта зарар етказади. Марокаш чигирткаси Марказий Осиё, Кавказ, Кавказ орти, Қрим ва Яқин Шарқ мамлакатларида кенг тарқалган ва Шимолий Америкада ҳам учрайди. Бизда эса чўлларда, тоғ багридаги ташландиқ қир-адирларда ҳам учрайди. Об-ҳаво шароити яхши келган вақтда апрель ойининг биринчи ярмида, салқин келса

ой охирида тухумдан чиқади . Овқатланиши тупроқ температураси 30 0 бўлганида яхши бўлади. ҳарорат 41 0 овқатланишдан тўхтайди 1 ёшдан 2 ёшга ўтиши 4-6 кун давом этади. Личинкаларининг қанот чиқариши 7-10 кун ичида боради. Қанот чиқаргандан кейин галалар 40-45 метргача, кейинчалик эса бир неча километрга учади. Қанот чиқаргандан 3-10 кун ўтгач жуфтлашиб тухум қўйишни бошлайди. Тухум қўйиш учун ўз жойига учиб боради. Тухумни 2-3 кузачага қўяди. 1 м 2 75 дан 1500 тагача, баъзида эса 600 та кузачага жойланади. ВОҲА ЧИГИРТКАСИ.( Calliptamus italicus L ) Ҳаммахур зараркунанда. Марказий Осиё, Козоғистон, Россия,Европада тарқалган. Чим босган уватларга тухум қўяди. Эски бедапоялар, ажрикли жойларни танлайди. 1м 2 жойда кўпинча 130 тагача кузача қўяди. Лепёшкин маълумотига караганда, 1 м 2 да 655 хатто 855 тагача тухум қўйиши мумкин. Одатда бу кўрсатгич 1м 2 жойда 5 дан 20 гача бўлади. Тупроқ ҳарорати 19 0 бўлганида тухумдан чиқа бошлайди. Кундуз овқатланади ва температура 39 0 бўлганида овқатланишдан тўхтайди ва соя жойларга беркинади. ОСИЁ ЧИГИРКАСИ (Locusta migratoria L.). Бу чигиртка кўзачаларини дарё ва кўл ё қ аларидаги пастликларга , қ уриб қ олган кўл тубларидаги қ амишзор ва ғ алласимон ўтпояларга қ ўяди . Кўлам ва ёз фаслларида бундай жойлар сернам ва харорат кўтарилганда заракунандалрнинг ривожланиши учун қ улай бўлади . Шу билан бирга камиш ва ғ алласимон ўтлар бу чигиртка учун энг севимли озуқа бўлади . Чигирткалар ўрнашиб қолган типик жойлар тухум қўйиш жойи деб аталади . Сўрувчи заракунандаларга қарши: 1. Агротехник кураш чоралари. 2. Кимёвий кураш чораларидан: кеч куз ёки эрта бахорда, дарахт қуртак чиқармасдан олдин, қишлаб қолган заракунандаларга қарши: Препарат N 30. 76% нефть мойи 3. Дарахтлар усиш даврида: Карбофос ёки метафос - 50% к.э. 1,0-3,0 кг/га. 4.Кемирувчи зараркунандаларга қарши а) агротехник биологик б) кимёвий кураш чоралари тавсия этилади.

Похожие

Дарахт танаси зараркунандалари биологияси ва уларга қарши кураш чоралари

Мўйлабдорлар, терак ойначиси, дарахт тансининг сассик эгаловчиси биологияси ва уларга қарши кураш чоралари

Мева ва уруг заракунандалари ва уларга карши кураш чоралари

Танга канотли баргхурлар биологияси ва уларга карши кураш чоралари

Каттик канотли баргхурлар биологияси ва уларга карши кураш чоралари