Barg. Bargning tashki va ichki tuzilishi - Биология - Рефераты

Barg. Bargning tashki va ichki tuzilishi

Загружено в:

12.09.2022

Скачано:

0

Размер:

51 KB

Barg . Bargning tashki va ichki tuzilishi Reja: 1. Bargning vazifasi. 2. Bargning morflogik tuzilishi. 3. Barglarning tomirlanishi. 4. Barglarning hayot kechirish davri. 5. Barg metamorfozi.

1. Barg vegetativ a’zo sifatida yuksak o’simlilkar uchun xosdir. Barg vositasida o’simliklarning tashqi muhit bilan munosabati amalga oshadi. Barg poyada joylashgan bo’lib, uning o’sish konusidagi merestema xujayralarining rivojlanishidan hosil bo’ladi. Ular poyada o’ziga xos navbat bilan joylashgan bo’lib, uning eniga va bo’yiga o’sishi bargning asosini va barg plastikasini hosil qiladi. Barg quyidagi funksiyalarni bajaradi. 1. Fotosintez 2. Gazlar almashinuvi 3. Suv bug’latish 4. Zapas oziq moddalarni saqlash (karam, piyoz) 5. Himoya vazifasi (tikanaklar) 6.Vegetativ ko’payishga, xizmat qiladi. Fotosintez jarayonini K. A. Temiryazov har tomonlama o’rganib, ko’p yillik mehnati asosida “quyosh, hayot va xlorofill” nomli asarini yozadi. Bu asrda fotosintez jarayoni tabiatda energiyaning saqlanish va bir turdan ikkinchi turga o’tish qonuniga amal qiladi dedi. Bu jarayonni 1840 yilda J. B. Busenko tomonidan taklif qilingan quyidagi formula bilan ifodalash mumkin. YORUG’LIK 6 CO 2 + 6 H 2 O  C 6 H 12 O 6 + 60 2 + 674 kkal xlorofill Fotosintez jarayoni natijasida barcha tirik organizmlar uchun zarur bo’lgan organik moddalar hosil bo’ladi. Olimlarning hisoblashlaricha yer sharidagi barcha yashil o’simliklar har yili 2 mlrd. t azot, 6 mlrd. t fosforni o’zlashtirib 170 mlrd. t uglerod hosil qiladi. Bunda 500 mlrd. t suvni parlatib, 400 mlrd. t organik moddalar hosil qiladi va 460 mlrd. t kislorod ajratib chiqaradi. Nafas olish barg uchun asosiy vazifalardan biri hisoblanadi. Bu jarayon natijasida murakkab organik moddalar kislorod ishtirokida suv va karbonat

angidridga parchalanadi. Parchalanish natijasida hosil bo’lgan energiya organizmlar tomonidan foydalaniladi. C 6 H 12 O 6 + 6O 2   6SO 2 6H 2 O + 2721,8 kdj. Suv bug’lanish jarayoni natijasida o’simlik tomonidan shimilgan suv barg vositasida parlatiladi. Bu jarayon natijasida ajratilgan mineral moddalar o’simlik tomonidan foydalaniladi. Suv bug’latish xususiyati tufayli o’simlikda tinimsiz suv harakati ta’minlanadi. Suv bug’lanish jarayoni tufayli,cho’l zonasida o’suvchi o’simlik tanasida havo temperatura 7-8 0 S ga past bo’ladi. Masalan: Bir tup makkajuxori yoz bo’yi 150 kg suv parlatsa, kungabokar 200 kg, mosh 5 kg, suv bug’latadi. 1ga maydondagi suli eqilgan joydan 3 000 000 kg, karom eqilgan joydan 2700 kg suv bug’latiladi. 1000g shimilgan suvning 990 gr parlatilsa 10gr o’simlikda saqlab kolinadi. Kunduzi 1m 2 barg yuzasi 50. 250gr suv bug’latilsa, kechasi 1-20g suv bug’latadi. 2. Bargning tuzilishi. Barg quyidagi qismlardan tuzilgan bo’ladi. Barg bandi, plastinkasi, yon bargcha va barg asosi. Barg asosi bilan novdaga birlashib turadi. Barg bandi barg asosi va plastinkasini orasida hosil bo’ladi. Uning vazifasi bargni yorug’likka karatib, maxanik vazifani bajarishidir. U ayrim o’simliklarda yaxshi rivojlangan bo’lsa, ayrimlarida bo’lmaydi. Bunday barglar o’troq barglar deyiladi. Bunday barglar gallagulli o’simliklarda hosil bo’lib, barg qinchasi, tilchasini hosil qilib bo’g’indan bo’g’ingacha masofada joylashadi. YOn bargchalar mayda bo’lib asosan 2 tadan bo’ladi. Vazifasi kurtakni himoya qilishidir. Ayrim o’simliklarda ular tushib ketadi. (qamish, olma, nok). Masalan: moshda, g’o’zada uch burchakli bo’lsa, akatsiyada tikanaklarga aylanadi. Vegetatsiya davrida har bir o’simlikda quyidagi toyifadagi barglar hosil bo’ladi. 1. Pastki yarusdagi barglarga kurtakdagi, ildizpoyadagi, piyoz boshlardagi barglar kiradi. 2. O’rtayarusdagi barglar haqiqiy yashil barglar hisoblanadi. 3. YUqori yarusdagi barglarga. ~unchani va to’p gullarni o’rab turuvchi barglar kiradi.

Bargni o’lchami har xil. Masalan: But guldoshlar oilasi vakillari bir necha mm barg hosil qilsa, tropik o’simliklar 10 - 22 mga yetadigan barglar hosil qiladi. Makkajo’xori 1 m gacha, bananniki 1 m, eni 40 - 50 sm, Afrika, Amerikada o’sadigan Palmaniki uzunligi 20- 22 m. eni 10 - 12 m va x.k. Bargni miqdori o’simlik yuzasini ko’paytirib beradi. Masalan: 1 ga maydondagi makkajuxori bargi 12 ga yuzaga ega bo’lsa, kartoshka bargi 40 ga yuzani hosil qiladi. O’simliklarda morfologik tuzilishga ko’ra oddiy va murakkab barglar hosil bo’ladi. Oddiy barg deb faqat bitta barg plastinkasi bo’lgan barglarga aytiladi. Bir necha barg plastinkasi bo’lsa murakkab barg deyiladi. Murakkab barglarda dastlab plastinkasi so’ngra bandi to’kiladi. Odiiy barglar barg plastinkasining shakliga qarab: dumalok, ovalsimon, tuximsimon, uzunchok, nashtarsimon, nayzasimon kabi barglarga ajratiladi. Barg kirrasining tuzilishiga ko’ra: tekis qirrali, tishsimon, arrasimon bo’ladi. Murakkab barglarda uzining kichkina barglari bilan barg asosiy bandga birikib turadi. Ular quyidagi turlarga bo’linadi: 1. Uchbarglilar (dukkakdoshlar) 2. Panjasimon (akatsiya, no’xot) 3. Tok patsimon (yongokda) 4. Juft patsimon (yasmik, no’xotak) 3. Bargni tomirlanishi. Bargdagi o’tkazuvchi bog’lamlarni tarmoqlanib joylanishdan hosil bo’ladi. Ular quyidagi turlarga bo’linadi. 1. Parallel tomirlanish. (bir pallali o’simliklarda) 2. YOysimon tomirlanish. (zupturumda) 3. To’rsimon tomirlanish (Ikki pallalilarda) 4. Patsimon tomirlanish (tol, olma, otkulokda) 5. Oddiy tomirlanish (mox, plaun, ochiq urug’liklarda) Oddiy tomirlanishda bargning asosidan barg uchigacha bitta barg tomiri hosil bo’ladi. Bunday tomirlanish yuksak sporali o’simliklar, mox, plaun, ochiq urug’lilar (igna barglilar) va yopiq urug’liklardan elodiya o’simligida uchraydi. 4. Bargning hayot kechirish davri. Bargning hayot kechirish davri turlichadir. Ayrim o’simliklarda barg atigi bir necha oy hayot kechirib kegin tushib ketadi.

Ayrim o’simliklarda 1,5-5 yil hatto 12-15 yil-dan keyin tushadi. Bunday o’simliklar doimiy yashil o’simliklar deb nomlanadi. Ularda barglar almashinuvi muntazam, uzoq vaqt davom etadi. (Masalan qarag’ayda, emanda 1-3 yil, lavr daraxtida 4 yil). Velvichi daraxtida (Afrika cho’lida o’sadi) 100 yil hayot kechiradi. Barg to’kilishi yoki xazonrezgilik me’yoriy biologik jarayon hisoblanadi. Kuzga kelib o’simlikni suv va mineral moddalarni qabul qilishi qiyinlashib qoladi natijada organik moddalarni sintezi sekinlashadi. Kuzda barglar dastlab sargayib keyin qizara boshlaydi. Bu xlorofill pigmentlarining hayotchanligini susayishi asosida amalga oshadi. To’kilgan barglar tuproqda mineral moddalar sostavini oshishiga, ildizni sovuq urishidan saqlashga, urug’larni himoya qilishga xizmat qiladi. 5. Bargning shakl o’zgarishi—metamarfozi. Evolyutsiya jaryonida ko’pchilik yuksak o’simliklar vegetativ organlarida bo’lgani singari barg ham o’z tashqi ko’rinishini o’zgartirib boshqa fiziologik funksiyani bajaradgan bo’lgan. Barg metomorfoziga tikanaklar, muylovlar, zapal oziq modda to’plovchi barglar, tangacha barglar va xashoratxur o’simlik barglari misol bo’ladi.Ko’pchilik xashoratxur o’simliklarda barg bandi barg plastinkasi vazifasini bajaradi. Bunga fillodiya deyiladi. Kaktus, astragal, qush-kunmas o’simliklarida barg plastinkasi tikanaklarga aylanadi. Mosh, no’xot, kovok, yovvoyi no’xot o’simliklarida barg plastinkasi o’ziga xos mo’ylovlar hosil qiladi. Oq akatsiyada kovil, qarag’ayda yon barglar tikanlar hosil qiladi. Xashoratxur o’simliklarda bezli to’qimalar bo’lib, ulardan ishlab chiqarilgan sekretlar xashoratlarni jalb qilish va parchalash xususiyatiga ega. Xashoratxur o’simliklarni 450 dan ortiq turi mavjud bo’lib, ular rossiyankalilar, puzirchatkalilar, nepentesovik-lar oilasiga mansubdir.

Похожие

Baktеriyа hujayrasining ichki tuzilishi

Vegetativ organlarning tuzilishi va turlari

Transpiratsiya

Hujayra va uning tuzilishi

Hujayra va uning tuzilishi