Юк кўтариш ва монтаж қилиш машина ва механизмлари тўғрисида умумий маълумот - Архтектура - Рефераты

Юк кўтариш ва монтаж қилиш машина ва механизмлари тўғрисида умумий маълумот

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

247.4306640625 KB

Юк кўтариш ва монтаж қилиш машина ва механизмлари тўғрисида умумий маълумот Режа: 1. Домкратлар 2. Қурилиш чиғирлари 3. Қурилиш кутаргичлари

Домкратлар Қурилишда юк кўтариш машиналари қурилиш материалларини бир жой - дан иккинчи жойга кўчиришда, қурилиш конструкциясини монтаж қилишда, қурилиш материаллари омборларида кўтариш–тушириш ишларида қўллани - лади. Иш характерига кўра бу машиналар даврий ҳаракат қилувчи машиналар ҳисобланади. Уларнинг асосий параметрларидан бири – юк кўтариш қобилиятидир. Юк кўтариш қобилияти масса бирлиги (кг, т) да белгиланади. Юкнинг оғирлик кучи унинг массаси ва эркин тушиш тезлигига боғлиқ бўлганлигидан унинг бирлиги қилиб (Н, кН) белгиланади. Бундан ташқари, юк кўтариш машиналари хизмат кўрсатиш майдони, юкни кўтариш баландлиги ва қулочи, иш жараёни ҳаракати тезлиги, массаси, сарфланадиган қувват ва таянчларига тушадиган юклар қиймати билан характерланади. Юк кўтариш машиналарининг юк кўтариш қобилияти илгакнинг қулочига боғлиқдир. Илгакнинг қулочи деб, краннинг бурилиш қисми ўқидан юк кўтарувчи илгаккача бўлган масофага айтилади. Шунинг учун кранлар юк моменти (юкнинг оғирлик кучини юк елкаси–илгакнинг қулочига кўпайтмаси) билан характерланади. Ишлаш кўламига кўра юк кўтариш машиналари қуйидаги гуруҳларга бўлинади: ёрдамчи юк кўтариш машиналари, қурилиш кўтаргичлари, қурилиш кранлари, махсус қувур ётқизувчи кранлар. Ёрдамчи юк кўтариш машиналарига домкратлар, қурилиш чиғирлари ва осма чиғирлар (таллар ва электроталлар) киради. Уларнинг афзаллиги шундаки, улар бир хил механизмлардан иборат бўлиб, юкларни горизонтал ва вертикал йўналишда транспортировка қилади. Юкни вертикал транспортировка қилиш механизмларига домкратлар, қурилиш чиғирлари ва таллар киради, горизонтал йўналишда эса релpсли йўллар бўйича тортувчи чиқирлар мисол бўлади. Қурилиш кранлари . Бу анчагина мураккаб ва универсал бўлиб, донадор юкларни кўчиришда, қурилиш конструкцияларини ва технологик қурилма -

ларни кўтаришда хизмат қилади. Улар конструкциясига ва хизмат кўрсатиш майдонига кўра консолли (стрелали) ёки пролетли, стационар ёки кўчма турларига бўлинади. Консолли кранларга стационар–мачтали, мачта–стрелали, минорали, стрелали ўзи юрар кранлар ва махсус қувур ётқизувчи кранлар киради. Пролетли кранларга: кўприкли, чорпояли ва кабелли кранлар киради. Стационар стрелали кранлар юкни фақат ўз стреласи айланадиган доира ёки сектор атрофида кўчиради. Минорали кранлар релpсли йўлда ҳаракатланиб, юкни кўчиради ҳамда узунлиги релpс узунлигига тенг ва эни кран қулочининг икки баробарига тенг тўртбурчак майдонда хизмат қилади. Минорали кранлар кўп сонли конструкцияларни кўтариб ўрнига қўйишда қўл келади. Стрелали ўзи юрар кранлар (автомобилp, пневмоғилдиракли, гу - сеницали махсус шассига ўрнатилган) юкларни ер бўйлаб кўчиради ва ҳар қандай кўринишдаги майдонда хизмат қилади. Чорпояли ва кўприкли кранлар махсус темир йўлларда ҳаракат қилиб, тўғри бурчакли зонада хизмат кўрсатади. Кабелp кранлар икки устун оралиғида тортилган арқон бўйича юкни ҳаракатлантиради. Кранларнинг ме - талл конструкциясига бир нечта механизмлар ўрнатилган бўлади. Типавий кран механизмлари: юкни илиб олувчи қисм; кран ҳаракатини таъминловчи механизм; стрела қулочини ўзгартирувчи механизм; буриладиган қисмни ай - лантирувчи механизм. Кран механизмлари юритмаларига ички ёнув двигателлари, гидравлик ёки электродвигателлар қўлланилади. Электродвигателлар доимий ёки ўзгар - мас ток билан ишлайди. Домкратлар Қурилишда монтаж ва таъмирлаш ишларида юкларни унча катта бўлмаган баландликка кўтариш учун домкратлардан фойдаланилади. Домкратларнинг рейкали, винтли ва гидравлик турлари кенг тарқалган.

Рейкали домкрат. У йўналтирувчи бўйича силжувчи рейка 2, буриладиган юк кўтарувчи каллак 3, таглик 4 ва корпус 1 дан иборат (3.1– расм). Юкли рейка даста 5 ни айлантириш билан тишли узатма 6 ёрдамида кўтарилади. Домкратнинг ҳавфсиз ишлаши учун тўхтатувчи қурилма кўзда тутилган бўлиб, у қуйидагича ишлайди. Вал 7 ва тишли ғилдирак 8 винтсимон резpбага эга. Втулка ва дастанинг юза текисликларида храповикли ғилдирак 9 жойлашган. Юкни кўтаришда даста резpба бўйлаб чапга силжийди. Храповик ғилдиракни тўхтатади ва рейкани тишли узатма орқали юқорига кўтаради. Кўтарилиш тугаши билан даста храповикли ғилдирак илмоғи билан тўхтатилади ва вал орқага айланиб кетмайди. Юкни туширишда даста қарши томонга айлантирилади ва бир вақтнинг ўзида храповикли ғилдиракни бўшатиб резpба ўнгга ҳаракат қилади. Юкни кўтаришга рейкали домкрат сарфлайдиган куч қуйидагича аниқланади:P Qd Ru  0 2  (3.1) бу ерда: d 0 – шестерня бошланғич айланаси диаметри, м; R – даста узунлиги, м; u – узатманинг умумий узатишлар сони;  – узатманинг фойдали иш коэффициенти (  =0,65…0,85) . Рейкали домкратлар ёрдамида 6 тонна юкни 0,6 м баландликка кўтариш мумкин.

Кщтариш Тушириш А - А 10 54–расм. Рейкали домкрат. а – умумий кўриниш; б – тўхтатгич. 1 – корпус; 2 – рейка; 3 – буриладиган юк кўтарувчи каллак; 4 – таглик; 5 – даста; 6 – узатма; 7 – вал; 8 – тишли ғилдирак; 9 – храповикли ғилди рак; 10 – пружина. Винтли домкрат . Винтли домкрат бронза гайка 8 ли корпус 1 (3.2–расм) тўғри бурчакли ёки трапециясимон резpбали винт 2, юк каллаги 3 ва трешёткали дастак 6 дан иборат. Даста винтнинг доирасимон қисмига эркин ўрнатилган. Трешётка винтни квадрат қисмига кийгизилган тишли ғилдирак 4 ва ушлагич (собачка) 7 дан иборат. Винтни йўналишга боғлиқ ҳолда ушлагич ўз ўқи 5 нинг четки ҳолатларидан бирига бурилади ва пуржинали 10 тўхтатгич 9 билан ушлаб турилади. Винтгайка жуфти ўз–ўзини тўхтатиб юкни ушлаб тура олади. Шунинг учун винтли домкратларда тўхтатиш қурилмаси йўқ. Винтли домкратларнинг юк кўтариш қобилияти 50 тоннагача, юк кўтариш баландлиги эса 0,35 м. Кўтарилаётган юк миқдори 20 тоннадан ортганда дастадаги кучланиш ортади. Винтли домкрат дастасини қўл билан айлантирганда дастадаги кучланиш қуйидаги ифода билан аниқланади: P Qr tg R   ( )    , (3.2)

бу ерда: Р – қўлда айлантирилганда дастада ҳосил бўладиган зўриқиш кучи, Н ; Q – қўйилган куч, Н ; R – винт радиуси м ; R – даста радиуси, м ;  – домкрат фойдали иш коэффициенти; R – даста узунлиги, м ;  – винт чизиғининг кўтарилиш бурчаги, град;  – ишқаланиш бурчаги, град. Гидравлик домкрат. Гидравлик домкрат (3,3-расм) корпус вазифасини бажарувчи цилиндр 6, поршенp 5, насос 1, сўриш 3, ҳайдаш 4 ва тушириш 7 клапанларидан иборат. 55–расм. Винтли домкрат а – винтли домкрат; б – даста. 1 – корпус; 2 – винт; 3 – юк каллаги, 4 – тишли ғилди рак; 5 – ўқ; 6 – даста; 7 – ушлагич; 8 – гайка; 9 – тўхтатгич, 10 – пружина. Ишчи суюқлик сифатида минерал мой ёки музламайдиган аралашмадан фойдаланилади. Мой учун бак 2 корпус билан бирга тайёрланади. Даста 8 орқали насос плунжерига илгариланма–қайтма ҳаракат берилади. Плунжер ўнгга ҳаракат қилганда насос цилиндри суюқликка тўлади, чапга ҳаракат қилганда эса суюқлик босим остида ҳайдаш клапани орқали асосий

цилиндрдаги поршенp остига тушади. Юкни кўтаришда дастада ҳосил бўлади ган зўриқиш кучи қуйидаги ифодадан топилади:P Qd l D l  21 22 . (3.3) 56–расм. Гидравлик домкрат а – дастаки юритмали; б – стерженларни таранглаш учун тортувчи домкрат. 1 – насос; 2 – бак; 3 – сўриш клапани; 4 – ҳайдаш клапани; 5 – поршенp; 6 – ци линдр; 7 – тўкиш клапани; 8 – даста; 9 – гайка; 10 – шток; 11 – цилиндр; 12 – поршенp; 13 – тутгич; 14 – тирак плита. Дастаки юритмали гидравлик домкратлар 200 тонна юкни 0,18 ¸ 0,2 метрга кўтаради. Машинали юритмаси бўлган гидравлик домкратлар эса 500 тоннагача юк кўтаради. Қурилиш чиғирлари Қурилиш чиғирлари қурилиш конструкциялари ва жиҳозларини монтаж қилишда, оғир юкларни қурилиш майдонида жилдиришда, шунингдек, кранлар, кўтаргичлар ва бошқа кўтариш тушириш машиналарида қўлланилади. Бажарадиган ишига кўра чиғирлар қуйидаги турларга: кўтарувчи куч чиғирларига бўлинади. Юритмасига кўра – дастаки ва машина юритмали. Барабанлар сонига кўра – бир, икки барабанли ва барабансиз. Барабанли дастаки юритмали чиғирлар. Бундай чиғирларнинг тортиш кучи 5 ¸ 80 кН бўлиб, пўлат арқон сарфи эса 50 ¸ 200 метрни ташкил қилади. Монтаж ишларида қўлланувчи барабанли дастаки юритмали чиғирнинг

схемаси 3.4–расмда келтирилган. Чиғир барабан 1, очиқ тишли узатма 3, дискли юк таянувчи тўхтатгич 4 ва станина 2 дан иборат. Тўхтатгич станина 2 га маҳкамланган параллел валларга ўрнатилган. Даста 6 ни айлантириш билан юкни кўтариб туширилади. Дастаки чиғирларда бир, икки ва тўрт киши бирданига ишлаши мумкин. Қисқа муддатли ишлашда (5 дақиқагача) даста узунлиги 400 мм бўлганда бир кишига тўғри келадиган зўриқиш кучи 200 Н гача бўлиши керак. Юритма чиғирлар . Барабан билан электродвигателни кинематик қўшилишига кўра чиғирлар электрореверсив ва фрикцион бўлади. Электрореверсив чиғирларда электродвигателp билан барабан ажралмас қилиб маҳкамланган, фрикцион чиғирларда эса электродвигателp ва барабан валлари фрикцион муфта орқали маҳкамланган. Электрореверсив чиғир. (3. 4, б–расм) Электрореверсив чиғир электродвига–телp 7, эластик муфта 8, тўхтатгич 9, тишли редуктор 10, барабан 11 ва пайвандланган рамага ўрнатилган юргизиш механизмидан иборат. Чиғир фундаментга маҳкамланади. Бир барабанли электрореверсив чиғирларни тор тиш кучи 3,2...1,25 кН, арқон тезлиги 0,5...0,1 м/с ва арқон узунлиги 80...800 метрни ташкил қилади. Турли хил полиспастларни қўллаб электрореверсив чиғир ёрдамида қурилиш монтаж ишларидаги турли хил вазн ва ўлчамдаги юкларни кўтариш мумкин. Электрореверсив чиғир қурилиш кўтаргичлари, кранлар ва бошқа кўтариш машиналарида қўлланилади. Барабанга ўралаётган пўлат арқондаги зўриқиш кучи S б , пўлат арқон тезлиги v к ва пўлат арқон узунлиги L чиғирнинг асосий параметрлари бўлиб ҳи собланади. Пўлат арқондаги зўриқиш кучи қуйидагича аниқланади:Sб=(Q+q)g uпол ηпол , (3.4) бу ерда: Q – юк вазни, кг; q – юк кўтарувчи қурилмалар вазни, кг; u пол – полиспаст карралилиги;  пол – полиспастнинг ф.и.к.

57-расм. Чиғирнинг кинематик схемаси. а – дастаки юритмали чиғир; б – электрореверсив чиғир; в – икки барабанли фрикцион чиғир. 1 – барабан; 2 – станина; 3 – узатма; 4 – дискли тўхтатгич; 5 – тишли сектор; 6 – дастакнинг айланиши; 7 – электродвигателp; 8 – муфта; 9 – тўхтатгич; 10 – редуктор; 11 – бара бан; 12 – хра повикли қурилма; 13 – тўхтатгич; 14 – фрикцион муфта. Пўлат симли арқонни узилишда зўриқиш кучи R р =Sd n бўйича мус– таҳкамлик захираси n =5; 5,5; 6 бўлганда, мос равишда енгил, ўрта ва оғир иш режимлари учун танланади. Барабаннинг рухсат этиладиган минимал диаметри пўлат арқон диаметрига боғлиқ равишда қуйидагича олинади: D á = (16, 18, 20) d k . Барабанга ўралаётган пўлат арқон узунлиги юк кўтариш баланд лигига ва полиспаст карралилигига боғлиқ. Бундан ташқари арқонни тортилишдан бўшатиш учун 1,5 ± 2 ўрам узунликдаги пўлат арқон қолдирилади. Унда пўлат арқон узунлиги қуйидагича аниқланади. L =Нu пол + (1,5 ... 2,0) p ( D d + d d ), Пўлат арқон барабанга бир ёки бир неча қават ўралиши мумкин. Бир қаватли ўралишда барабаннинг ишчи қисми узунлиги l d = Lt / [ p ( D d + d k )], бу ерда: t = d k +(2...3), мм – ўрам қадами.

Кўп қаватли ўрашда эса l d = Ld k / [ p m ( D d + md k )], бу ерда: m – ўрамлар сони; D d + md k – ўрамнинг ўртача диаметри. Барабанга ўралаётган пўлат арқонни тезлиги v а юкни кўтариш тез лигига v ю боғлиқ ҳолда қуйидагича аниқланади: v а = v ю u пол , м/с Двигателp қуввати N = S d v а / ( 1000  чиғ ) бу ерда:  чиғ =  d  ред – чиғирнинг фойдали иш коэффициенти, барабан ва ре - дукторнинг ф.и.к. лари орқали топилади. Олинган маълумотлар бўйича электродвигателp танланади. Редуктор эса иш режими ва узатмалар сонига қараб танланади. Тўхтатгич тўхтатиш моментига қараб эҳтиёт захирасига ( К Т = 1,5; 1,75; 2,0) мос равишда енгил ва оғир режимлар учун қуйидагича аниқланади. М Т = К Т М d  ред / u ред . Қурилиш кўтаргич лари. Қурилиш кўтаргичлари биноларни пардозлаш ва таъмирлаш ишларини олиб боришда қурилиш материалларини, одамларни юқори қаватларга кўта - ришда ишлатилади. Қурилиш кўтаргичлари маҳкамланган йўналтирувчи металл рейкаларда тик ва қияроқ ҳаракат қилиб, унга жойлашган майдончалар ёки кабиналар ичида юкни кўтаради ёки туширади. Қурилиш кўтаргичлари бажарадиган вазифасига қараб юк ва одам кўтарадиган кўтаргичларига, конструкциясига қараб эса мачтали ва шахтали кўтаргичларга бўлинади. Мачтали юк кўтаргичлар. Улар қурилаётган бинонинг ташқарисига ўрнатилади. Кўтаргич (58-расм) қуйидаги асосий йиғма қисмлардан: та янч рамаси 1, мачта–йўналтирувчи блоклари 4, каретка 6, юк майдончаси 7, электрореверсив чиғир 3 ва электр қурилмалар 2 дан иборат. Юк майдончаси мачтага маҳкамланган йўналтирувчи рейкалар бўйлаб кўтарилади. Юк майдончасини кўтарувчи электрореверсив чиғир арқони

йўналтирувчи блоклар 8 орқали ва мачта юқорисидаги блоклардан ўтиб барабанга ўралади. Мачтанинг баландлиги 10 метрдан ортиқ бўлганда у бино деворига таянч 5 лар орқали маҳкамланади. Таянч рамани енгил ҳаракат қилиши ва қўлда силжитилиши учун пневматик ғилдираклар билан жиҳозланади. Кўтаргичларни ўрнатганда уларнинг юк платформалари деразаларнинг очиқ жойларига тўғри келиши ва асоси бинога перпендикуляр ҳолатда бўлиши керак. Юк кўтариш баландлиги 17 м ва ундан ортиқ бўлганда, кўтаргичлар бахтсиз ҳодисаларнинг олдини олиш мақсадида чиқувчи майдонча 10 билан таъминланади. Бу майдончалар юкни силжитиш учун махсус юритма 9 билан жиҳозланган. Кўтаргичларга маълум бир баландликдан кейин ўзини тўхтатиш учун махсус мослама ўрнатилади. Бундан ташқари пўлат арқонлар узи либ кетганда ёки кўтаргич тушиб кетишини олдини олиш мақсадида автоматик ушлагичлар ўрнатилади. Кабинанинг эркин тушиш йўли ушлагичнинг бошланғич ҳаракатидан-250 мм дан ошмаслиги керак. Кабина тушиш йўлининг секинлашиши ва бутунлай тўхташи ушлагичлар тезлиги ва турига боғлиқ. Кўтаргичнинг айрим конструкцияларида ушлагичнинг йўли 100 мм дан ошмайди. Умумий мақсадда ишлатиладиган мачтали юк кўтаргичлар 0,3–0,5 т юкни 16 қаватгача кўтаради ва улар эшик ёки дераза ўринларидан юкни бино ичига қабул қилиб оладиган қилиб ўрнатилади. Қурилиш амалиётида баланд бинолар қурилишида 1,6 тоннагача юкни кўтара оладиган ва 200 метр баландликкача олиб чиқадиган кўтаргичлар ишлатилади. Қурилишда пўлат арқонсиз кўтаргичлар ҳам кенг қўлланилади. Улар бир ёки бир неча устунли мачталардан иборат бўлиб, тишли пўлат рейкалар тик ҳолда мачтага маҳкамланган бўлади. Платформага маҳкамланган тишли шестреня пўлат тишли рейка бўйлаб ҳаракат қилади.

Юк–пассажир қурилиш кўтаргичлари . Баланд биноларни қуришда юк ва одамларни ташийдиган кўтаргичлар ишлатилади. Бу кўтаргичлар 0,5–1,0 т. юкни 30 қават (100 м) баландликкача олиб чиқади. Юк–пассажир кўтаргичларининг лифтлардан фарқи шундан иборатки, лифтда кабина шахтанинг ички қисмига жойлашган бўлса, юк–пассажир кўтаргичларида кабина кўтаргичнинг ташқи қисмига жойлашган бўлади. Юк–пассажир кўтаргичлар (59–расм) мачта 1, мачтанинг тепа қисмига ўрнатилган йўналтирувчи блок 4, кўтарувчи кареткалар ўрнатилган кабина 5, 58–расм. Мачтали юк кўтаргич а – кўтаргич схемаси; б – платформани кўтариш механизми схемаси; в – силжиш майдони. 1 – рама; 2 – электр жиҳозлари; 3 – лектрореверсив чиғир; 4 – мачта; 5 – таянч; 6 – каретка; 7 – юк платформаси; 8 – блок; 9 – юритма; 10 – майдонча.

блок 6 ва стрела 3 орқали ўтадиган пўлат арқонга осилган мувозанатловчи юк 2 дан иборат. Кўтаргич кабинаси одамларни ва қурилиш материалларини туширишда хавфсизликни таъминловчи майдонча ва чегаралагичлар билан таъминланади. хамма қурилиш кўтаргичлари Давлат техник назоратининг фойдаланиш ва тузилиш қоидалари асосида бажарилади. Уларга ушлагичлар, чегаралагичларни тезлигини белгиловчи узатгичлар ва сигнал берувчи мосламалар ўрнатилади. Кўтаргични ишга туширишга қадар у Давлат техник назорати ҳисобидан ўтади ва расмийлаштирилади. 59–расм. Мачтали юк–пассажир кўтаргичи а – умумий кўриниш; б – арқон ўраш схемаси. 1 – мачта; 2 – муво занатловчи юк; 3 – стрела; 4 – блок; 5 – кабина; 6 – шкив.

Адабиётлар: 1. Р.Ж. Тожиев. Қурилиш машиналари Тошкент «Узбекистон» - 2000. 2. Фиделев А.О., Чубук Ю. Ф. Строителне машин, издание четвертое. Киев «Вусшая школа» - 1979. 3. Бауман В.А. строителне машин справочник в 2 – х томах 4 – издание. Москва «машиностроение» - 1976. 4. Тожиев Р.Ж., Турсунмуродов, К.Т., Услубий қўлланма «Қурилиш машиналир» фанидан Фарғона – 2002.

Похожие

Юк кўтариш кўрилмалари тўғрисида умумий маълумот

Стрелали ўзи юрар монтаж кранлар тўғрисида умумий маълумот

Юк автомобиллаp ва тракторлари тўғрисида умумий маълумотлар

Қурилиш машиналар тўғрисида умумий маълумот

Минорали кранлар тўғрисида умумий маълумот