Қурилиш машиналардан фойдаланиш ва таъмирлаш - Архтектура - Рефераты

Қурилиш машиналардан фойдаланиш ва таъмирлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

30.6904296875 KB

Қурилиш машиналардан фойдаланиш ва таъмирлаш Режа: 1.Машиналарга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш 2.Жорий таъмирлаш 3.Капитал таъмирлаш

Машиналарга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш; Қурилишда экскаваторлар, бул p дозерлар, скреперлар, юклагичлар, ўзи юрар қурилиш кранлари, махсус транспорт машиналари ва механизациялашган қурилиш–монтаж ускуналаридан иборат катта машиналар паркидан фойдаланилади. Қурилиш ва йўл машинасозлиги соҳасидаги техника тараққиёти машиналар қувватини ошириш ва тузилишини такомиллаштириш, кўпгина машиналарда ҳажмий гидроузатмаларни қўллаш, уларни бошқаришнинг автоматлаштириш ва гидрофикациялаш, электрон ва микропроцессорларни қўллаш, амалда қўлланилаётган бир ковшли экскаваторлар базасида манипуляторларни ташкил қилиш каби катта ўзгаришларга олиб келди. Мавжуд машиналар парки ва уларнинг техник даражаси ишлаб чиқаришнинг барча босқичларини механизациялаш қурилишнинг интенсив ривожланишига, ишлаб чиқариш унумдорлигининг ошишига, меҳнат ва материал ресурсларини тежашга имкон беради. Машиналар тузилишининг мураккаблашуви ва қурилиш машиналаридан фойдаланишнинг ўсиши, машиналар сифатини доимо яхшилаш ёки уларни узоқ вақт кам маблағ сарфлаб юқори унумдорликда ишлатиш билан боғлиқ. Бу вазифалар машиналардан техник ва ишлаб чиқариш мақсадларида фойдаланишга оид бўлган тадбирлар йиғиндиси билан ҳал қилинади. Машиналардан ишлаб чиқариш мақсадларида фойдаланиш деганда, машиналар турини танлаш, уларни жойлаштириш ва комплекс механизациялашнинг технологик схемаларини аниқлаш тушунилади. Техник фойдаланиш – бу машиналардан фойдаланишда уларнинг сифатини таъминлаш, машиналарни қабул қилиш, топшириш, синаш, монтаж ва демонтаж, транспортировка қилиш, сақлаш ва сақлашга тайёрлаш, техник қаров ва таъмирлаш, зарурий материаллар ва эҳтиёт қисмлар билан таъминлаш ва бошқа тадбирлардан иборат бутун бир тузилмадир. Янги машиналар таъмирлаш ёки тиклашдан кейин, шунингдек, машиналар бир ташкилотдан бошқа ташкилотга ўтказилганда махсус

текширув орқали қабул қилинади. Машиналарни қабул қилаётганда қуйидагилар текширилади: машинанинг махсус ҳужжатлари – паспорти, ундан фойдаланиш бўйича тавсиялар ва техник тушунтириш ёзуви, ҳужжатлаштирилган китоблари (Давлат назорати органлари назоратидаги машиналар учун), уларда машиналарнинг ишлаган машина–соати, ўтказилган техник қаров ва таъмирлашларнинг вақти ва тури, машиналарнинг комплектлиги, эҳтиёт қисмлар ва асбоблар, машиналарнинг техник ҳолати ёзилган бўлади. Машиналарнинг техник ҳолати уларнинг салт юриш, қуруқ ва юк билан юришда синаб кўриш билан аниқланади. Давлат назорати талаблари тадбиқ қилинадиган машиналар фойдаланишга қабул қилиш ва топширишда статик ва динамик синаш билан бирга тўла техник қаровдан ўтказилади. Янги ва капитал таъмирлашдан чиқарилган машиналар фойдаланишга топширилишидан олдин дастлабки синов (обкатка) дан ўтказилади. Синаш вақтида деталлар маълум даражада ейилади. Синаш режими шу машинани тайёрлаган завод томонидан аниқланади. Синов дастлабки пайтда салт юриш ҳолида, кейин эса таъсир этувчи юкни аста–секин кўпайтириб олиб борилади.Синовнинг охирги босқичида машинадан 20...25 соат мобайнида енгил режимда фойдаланилади. Синов тугагандан сўнг ҳамма маҳкамлаш, назорат ва созлаш ишлари олиб борилади, аниқланган носозликлар тузатилади, мой ва бошқа суюқликлар алмаштирилади. Машиналарнинг фойдаланишга топширилиши ҳақида уларнинг паспортига тегишли тартибда ёзиб қўйилади. Фойдаланишда бўлган ҳар бир машина иш сменаси сўнгида топширилади ва қабул қилиб олинади, бунда машина мойланади, салт ва юк остидаги ҳаракати, тормозлар иши, бошқариш ва хавфсизлик ускуналари текширилади. Аниқланган камчиликлар тузатилади ва бу ҳақда махсус дафтарга ёзилади. Махсус шароитларда ва фойдаланиш режимларида машиналарнинг бутун бир муддат давомида ишга яроқлилигини таъминлаш мақсадида

ўтказиладиган ташкилий–техник тадбирлар комплекси, машиналарни таъмирлаш ва техник қаровнинг режали–огоҳлантирувчи системаси (РОС) дейилади. Бу тадбирлар шунинг учун ҳам режали дейиладики, чунки ҳамма тадбирлар оллиндан режалаштирилади, шу билан бирга огоҳлантирувчики, бу тадбирлар профилактик характерга эга, яъни бу тадбирлар машина деталларини тўсатдан ёки вақтидан олдин ишдан чиқишининг олди олинади. Бу система, фойдаланишда бўлган ҳар бир машина учун тегишли техник қаров ёки таъмирлашни берилган кетма–кетлик ва даврийлик асосида мажбурий режалаштиришга ва ўтказишга асосланган. Техник қаров ёки таъмирлашнинг даврийлиги машиналарнинг ишлаган соатига қараб белгиланади. Машинанинг фойдалана бошлаганидан бошлаб биринчи капитал таъмирлашгача бўлган иш соати таъмирлаш орасидаги давр дейилади, машиналарнинг бир номдаги техник хизматлар ва таъмирлашлар орасидаги иш соатлари техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашнинг даврийлиги дейилади. Техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашнинг РОС техник хизмат кўрсатиш (ТXК), жорий (Т) ва капитал таъмирлаш (К) дан иборат. Қурилиш машиналарига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашга оид қўлланмаларда техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашнинг даврийлик нормалари, миқдорлари, уларнинг ўртача меҳнат сарфлари ва давомийлиги белгиланган бўлади. Тўртинчи ўлчам гуруҳидаги бир ковшли экскаваторнинг биринчи капитал таъмирлашгача бўлган таъмирлашлар орасидаги давр 12000 соат қилиб белгиланган. Бу вақт давомида экскаваторлар белгиланган даврларга биноан 72 марта техник қаров ва 7 марта жорий таъмирлашдан ўтказилади. Техник қаровда бажариладиган ишлар ва уларнинг даврийлиги машинанинг техник ҳужжатларида кўрсатилган бўлади. Машиналарнинг мураккаблашуви ва улардан шиддатли фойдаланиш техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашда махсус ташкилотлардан фойдаланишга олиб келди. Бундай техник хизмат кўрсатадиган ва

таъмирлайдиган ташкилотлар махсус трестлар ва механизация бошқармалари қошидаги таъмирлаш – фойдаланиш базаларида тузилган. Уларда машиналарни жорий таъмирлаш (Т) ва техник хизмат (ТХК) кўрсата оладиган постлар, гидропневма ускуналар ва двигателлар, узатмалар қутиси, редукторлар, кўприклар ва бошқаларнинг айрим қисмларини жорий таъмирлашга мўлжалланган диагностика бўлимлари мавжуддир. Техник хизмат кўрсатишда ишнинг асосий қисми иш ойида шу ишга мўлжалланган махсус машиналар ёрдамида олиб борилади. Бу мақсадлар учун кўчма, керакли асбоблар билан таъминланган, диагностика қурилмалари бор техник хизмат кўрсатиш станциялари ташкил қилинган. Кўпгина таъмирлаш устахоналари хизмат кўрсатиладиган машиналар турига қараб мутахассислашган бўлади: масалан, минорали кранларга хизмат кўрсатувчи, экскаваторларга хизмат кўрсатувчи, умумий қурилиш машиналарига хизмат кўрсатувчи каби турларга бўлинади. Машиналарга техник хизмат кўрсатиш – бу машинанинг ишга яроқлилигини таъминлаш бўйича ишлар комплекси бўлиб, у машинани ва унинг деталларини тез ейилишдан сақлашга йўналтирилган. Машиналарга техник хизмат кўрсатиш мажбурий тартибда олиб борилади. Техник хизмат кўрсатиш (ТХК) қуйидаги турларга бўлинади: - ҳар сменадаги техник хизмат кўрсатиш (СТХК) иш бошланишидан олдин ёки иш тугагандан кейин ўтказилади; - даврий (ТХК–1; ТХК–2; ТХК–З) машинани тайёрлаган эавод томонидан белгиланган бўлиб, машина белгиланган соатда ишлагандан сўнг ўтказилади; - мавсумий, йилига икки марта машиналарни ёзги ва қишки мавсумга тайёрлашда ўтказилади. СТХК таркибига машинани кўрсатилган тартибда мойлаш, машинани ишга тушишидан олдин унинг ҳаракатланувчи қисмларини, юриш қисмини, тормозларини, ёритилишини, сигналларини, автоматик бошқарув қисмларини текшириш каби жараёнлар киради. СТХК га кетадиган меҳнат

сарфи қурилиш–монтаж ва таъмирлаш–қурилиш ишлари учун чиқарилган ягона нарх нормаларида кўрсатилган. Техник хизмат кўрсатишда машина тозаланади, ювилади, деталлар, агрегатлар, гидроузатма тизимлари, ишчи қурилмалар ҳолати текширилади ва назорат қилинади, аниқланган камчиликлар тузатилади, маҳкамлаш, назорат–созлаш ва мойлаш ишлари олиб борилади. ТХК–1 ўтказилаётганда СТХК даги ҳамма ишлар бажарилади, ТХК–2 ўтказилаётганда ТХК–1 даги ҳамма ишлар олиб борилади. ТХК–3 ишлари эса жорий таъмирлаш билан бирга олиб борилади. Машиналарга мавсумий хизмат кўрсатишга ҳамда узоқ муддатли сақлашга қўйилганда ўтказиладиган техник қаровларга катта талаблар қўйилади. Мавсумий техник қаровда машиналар кузги, қишки ва баҳорги – ёзги мавсумга тайёрланади: машина системалари (тўхтатиш, совитиш, мойлаш, гидро ва бошқалар) мой ва суюқликлари мавсумийларига алмаштирилади, иситувчи жиҳозларни, двигателни юргизиб юборувчи асбоблар ўрнатилади ёки олиб қўйилади. Мойловчи материаллар ва техник суюқликлар алмаштирилаётганда, тегишли системалар ювиб юборилиши керак. Машиналарни сақлашга қўяётганда кўрсатиладиган техник хизматда бажариладиган ишлар таркиби сақлашнинг муддатига ва машинадан фойдаланиш бўйича белгиланган ҳужжатларда кўрсатилган ишларга боғлиқ. Умумий ҳолатда машина сақлашга қўйилаётганда, уни обдан тозалаб ювилади, шилинган ёки ўчиб кетган бўёқлар қайта бўялади, навбатдаги ТХК ўтказилади, системалар ювилади ва янги фойдаланиладиган суюқликлар тўлдирилади, ейилувчи (коррозияга учровчи) металл қисмларга ейилишга қарши мой сурилади, машина ёғин–сочиндан ҳимоя қилинади. Машиналар сақланиш давомида даврий равишда консервацион қаровдан ўтказилади. Техник хизмат кўрсатишда диагностик текширувга катта эътибор берилади, баъзи бир деталларнинг синишини ёки муддатидан олдин ишдан

чиқишининг олдини олишга, машина турли қисмларининг ҳолати ҳақида маълумот олишга, олдиндан таъмирлаб деталларнинг кам сарф бўлишига, машиналарни муддатидан олдин бузилмаслигига, машинани яхши ҳолатда бўлишига имкон беради. Кўчма диагностик асбоблар ёрдамида двигателp кўрсаткичлари, электр ва гидросистемаларнинг ҳолатига баҳо берилади. Двигателp картеридан олинган мой нусхасидан спектрофотометр асбоби ёрдамида унинг қанчалик эскиргани, ундаги сув ва антифриз миқдори, темир, алюминий ва мис концентрацияси аниқланади. Текширишнинг бу турида мой системасидаги металл заррачалари концентрациясининг ўзгариш қонунияти ҳисобга олинади. Заррачалар концентрациясининг кўпайиши ейилишининг тезлашганлиги ва бирикмаларнинг иш режими бузилганлигидан дарак беради. Ана шундай текширувлар асосида режадан ташқари техник хизмат кўрсатиш, таъмирлаш ўтказиш, детални тиклаш ёки алмаштириш ҳақида хулоса чиқарилади. Айниқса, гидроузатмаларга техник хизмат кўрсатишга ва диагностик текширишга алоҳида аҳамият бериш керак. Гидроузатмаларда юқори аниқликда ишланган ишқаланувчи жуфтлар ишлатилади. Ъажмий гидроузатмали машиналардан фойдаланиш тажрибаси ва унинг таҳлили шуни кўрсатадики, кинематик шароит, ишчи суюқликларнинг фойдаланишдаги хоссалари ва тозалик даражаси, тиндиргичларнинг мунтазам алмаштириб турилиши, шунингдек, сифатли техник қаров ўтказиш гидроузатмаларнинг узоқ ишлашига ижобий таъсир кўрсатувчи омиллардан ҳисобланади. Гидросистеманинг носозлигини аниқлаш, одатда, бир неча босқичда олиб борилади. Аввал кўздан кечирилади, сўнгра иш режимида текширилади ва охирида стендда махсус асбоблар ёрдамида текширилади. Кўздан кечириш двигателp ишламаётган пайтда ўтказилади. Даставвал суюқлик ва фил p трларнинг охирги марта алмаштирилган вақти аниқланади, сўнгра филpтрларнинг тозалиги ва уларда мавжуд металл ва резина заррачалари баҳоланади. Қувурли ўтказгичларда, бирикмаларда ва цилиндрларда мой

оқиши аниқланади. Бошқаришнинг ричагли механизмлари текширилади, созланади. Иш режимидаги текширув юксиз ҳаракатда ва меъёридаги юкланишда текширилади. Бунда ишчи ҳаракатларнинг давомийлиги текширилади ва уни руҳсат этилгани билан солиштирилади. Ъаракатнинг белгилангандан кўп бўлиши насоснинг ишдан чиққанлигидан далолат беради, сақлаш клапанларининг носозлиги цилиндр–поршенp бирикмасида герметикликнинг йўқолганидан дарак беради. Бузилган жойни аниқлаш, уларнинг сабаби ва характерини билиш учун махсус диагностик асбоблар билан жиҳозланган кўпгина диагностика постларидан фойдаланилади. Машиналарнинг ўзида диагностика қилиш учун енгил ва қулай бўлган насосларнинг иш унумини, мойнинг ҳароратини ва гидросистемадаги мойнинг ишчи босимини юқори аниқликда ўлчаш учун гидравлик тестерлар (дроссел расходомер) дан фойдаланса бўлади. Бунда суюқлик оқими прибор корпусидаги киритиш тешиги орқали ўтказилади. Дросселнинг юкловчи клапани орқали кўндаланг кесим ўлчамини ўзгартириш мумкин ва шу билан бирга системадаги монометр орқали ўлчанадиган босимни катта чегарада ўзгартириш мумкин. Гидравлик системанинг хоссаларини ўлчаётганда гидравлик тестерни икки хил улаш мумкин. Кетма–кет улашда (80–расм) тестернинг кириш тешиги маълум элементлар (насос, эҳтиёт клапани, гидротақсимлагич) дан сўнг уланади,

80–расм. Гидравлик тестерни улаш схемаси 1–насос, 2–тестер, 3–сақлаш клапани, 4–тақсимлагич, 5–цилиндр, 6–бак, 7–учлик чиқиш тешиги эса гидравлик бак билан уланади. Сўнгра валнинг бир хил айланиш тезлигида дроссел ёрдамида сунъий равишда юкланган ва юксиз ҳолатда суюқлик оқими ўлчанади. Иккала кўрсаткич орасидаги фарқ насосдан тестернинг уланиш нуқтасигача бўлган система элементларидаги суюқлик оқишини белгилайди. Суюқлик оқиши бўйича олинган маълумотлар оқишнинг рухсат этилган миқдори билан солиштирилиб, система элементларининг техник ҳолати аниқланади. Тестерни сақлаш клапанидан кейин жойлаштириб, дроссел ёрдамида юкланишни ўзгартириб уни тўғри созланганлигини аниқлаш мумкин. Бошқа улашда тестер учлик орқали, насосдан кейин уланади. Тестернинг очиқ ҳолатдаги юклаш клапани ва суюқликнинг цилиндрга ишчи босимда келиши (юклаш клапани берк ҳолатда) орасидаги фарқ бутун системадаги оқиш-ни белгилайди. Тақсимлагич ўчирилганда суюқлик оқимининг асбоб орқали ўтишининг тўхташи сақлаш клапанининг очилишига мос келади. Бу ҳолда тестер монометри кўрсаткичлари сақлаш клапанининг созланганлигини ифодаланади. Оқиш жойини ва миқдорини билиш учун тестердаги юклаш клапанларининг очиқ ва ёпиқ бўлган ҳолатда, насосдан энг узоқ бўлган элементдан бошлаб, гидросистема элементларини кетма–кет ўчириб суюқлик сарфи ўлчанади. Тестердан фойдаланганда машина конструкциясининг қисмларини улаш, шунингдек, гидросистеманинг алоҳида элементларини ўчириш мумкинлиги кўзда тутилган бўлиши керак (ўлчашнинг иккинчи схемаси). Жорий таъмирлаш Жорий таъмирлаш режали равишда, шунингдек, диагностик маълумотларга асосланган ҳолда ўтказилади. Бунда техник қаров ўтказилишдаги барча ишлар бажарилади, қисман машина қисмларга

ажратилади, баъзи деталлар тикланади ёки алмаштирилади. Тайёрлаш ишларига пайвандлаш, слесарлик ва дастгоҳ ишлари, ейилган деталлар ва юзаларга металл қоплаш ҳам киради. Агрегат–узел усули - жорий таъмирлашнинг асосий усули ҳисобланади. Мураккаб бўлмаган жорий таъмирлаш иш жойида трест ёки бошқарма қарамоғидаги таъмирлаш–фойдаланиш базаларидаги кўчма устахоналар ёрдамида ўтказилади. Жорий таъмирлашнинг баъзи мураккаб турлари алмаштириш учун ғамлаб қўйилган эҳтиёт қисмлари бўлган стационар ва ярим стационар устахоналар ёрдамида бажарилади. Капитал таъмирлашни талаб қилувчи қисмлар махсус таъмирлаш корхоналарида тикланади. Гидроускуналар махсус таъмирлаш корхоналарида завод технологияси ва жихозларидан фойдаланган ҳолда 5–6 квалитет (квалитет – деталp тайёрлашнинг аниқлик таърифи) аниқлигида таъмирланади. Таъмирланган гидроузатма деталлари махсус стендларда техник шартларга мувофиқ синовлардан ўтади. Гидроускуналарни жорий таъмирлаганда улар созланади, шунингдек баъзи бир майда носозликлар тузатилади. Жиддий носозликлари бўлган гидроускуналар янгисига ёки таъмирланганига алмаштирилади. Капитал таъмирлаш Капитал таъмирлаш эҳтиёжга қараб ўтказилади. Капитал таъмирлаш ҳақида шу машина қарамоғида бўлган корхона бош мухандиси ёки бош механиги раҳбарлигидаги махсус комиссия қарор қабул қилади. Машинанинг техник ва иқтисодий кўрсаткичлари капитал тайёрлашни ўтказиш ва ўтказмаслик ҳақидаги қабул қилинадиган қарорга асос бўлади. Машинани капитал таъмирлашга асос бўладиган энг кўп учрайдиган техник кўрсаткичлар қуйидагилардир: машинанинг фақат тўла қисмларга ажратиб таъмирланадиган асосий деталларини (станина, рама, кузов), бир неча мураккаб узелларни, двигателни, қувват танлаш редуктори, узатмалар қутисини шикастланганлигидир. Агарда бундай агрегатларни жорий таъмирлаш билан тиклаб бўлмаса ёки шу агрегатларни таъмирлаш учун машинани тўла қисмларга ажратиш зарур бўлса, бундай вазиятда машина

капитал таъмирланади. Кузатишлар ва диагностика маълумотларига асосланиб туриб, агарда машинада ишлаш ресурси бўлса, комиссия машинани яна маълум бир муддат давомида ишлашига рухсат бериши мумкин. Бундай ҳолатларда тегишли акт тузилади. Машиналарни капитал таъмирлаш марказлашган махсус таъмирлаш за- водларида ўтказилади. Капитал таъмирлашнинг иккита асосий тури мавжуд: шахссизлантирилган ва шахссизлантирилмаган. Таъмирлашнинг шахсизлантирилмаган усулида агрегатлардаги тикланиши керак бўлган деталлар таъмирланаётганда уларни шу машинага тегишли эканлиги ҳисобга олинади. Таъмирланган деталлар яна шу машинага қўйилади. Таъмирлашнинг шахсизлантирилган усулида таъмирланиши керак бўлган деталлар бошқаси билан алмаштирилади ёки олдиндан таъмирлангани қуйилади. Таъмирлашнинг бу тури таъмирлашнинг агрегат усули дейилади. Агрегат усулининг кенг қўлланиши таъмирлаш муддатини камайтиришга ва сифатини яхшилашга имкон беради. Одатда, илғор таъмирлаш корхоналарида таъмирланган деталларнинг иш ресурси янги деталp иш ресурсининг 80% ни ташкил қилади. Машина саройининг ва уларнниг йиллик иш ҳажмининг кўпайиши эҳтиёт қисмларга бўлган талабни оширади. Шу билан бир вақтда эҳтиёт қисмлар етишмаслиги сабабли машиналарнинг туриб қолиши камаяди. Эҳтиёт қисмларни етказиб бериш билан уларни ишлатишнинг номутаносиблиги эҳтиёт қисмларни ғамлашни талаб қилади. Эҳтиёт қисмларнинг миқдори, уларнинг таркиби, шунингдек уларни ташиш усуллари сақлашга, транспортировка, бошқаришга кетадиган ҳаражатларга таъсир қилади.

Адабиётлар: 1. Р.Ж. Тожиев. Қурилиш машиналари Тошкент «Узбекистон» - 2000. 2. Фиделев А.О., Чубук Ю. Ф. Строителне машин, издание четвертое. Киев «Вусшая школа» - 1979. 3. Бауман В.А. строителне машин справочник в 2 – х томах 4 – издание. Москва «машиностроение» - 1976. 4. Тожиев Р.Ж., Турсунмуродов, К.Т., Услубий қўлланма «Қурилиш машиналир» фанидан Фарғона – 2002.

Похожие

Қурилиш ва қурилиш монтаж ташкилотларида қурилишни амалга ошириш

Цементбетон ва қурилиш қоришмалари

Қурилиш механикаси

Қурилиш қоришмалари

Қурилиш ашёларининг тузилиши ва таснифи