Қурилиш механикаси - Архтектура - Рефераты

Қурилиш механикаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

96.7939453125 KB

Қурилиш механикаси Режа: 1.Қурилиш механикаси фанининг моҳияти ва услублари. 2. Қурилиш механикасининг қисқача ривожланиш тарихи ва бошқа фанлар билан ўзвий боғлиқлиги. 3. Иншоотлар ва уларнинг ҳисоблаш схемаси. 4. Ташқи юклар ва уларнинг классификацияси. 5. Таянч ва уларнинг классификацияси.

Қурилиш механикаси фанининг моҳияти ва услублари. Иншоотларни лойиҳалаш жараёнида унинг барча элементларининг ўлчамларининг аниқлаш керак бўлади. Шу мақсадда, бирор ташқи юк таъсиридан ҳосил бўладиган кесимлардаги ички кучларни аниқлаш учун, ҳисоблаш зарур бўлади. Аниқланган ички кучлар ( M , Q ) иншоотлар хохлаган қисмининг кучланиш ҳолатини ва у орқали барча элемент ва тугунларининг мустаҳкамлиги тўғрисида хулоса чиқариш имконини беради (маълумот беради). Мустаҳкамлик, бикирлик, устуворлик масалаласи метериаллар қаршилиги курсида асосан иншоотларнинг алоҳида элементлари учун ечилади. Қурилиш механикасида эса бундай масалалар бир бутун иншоотлар учун қаралади. Шундай қилиб, қурилиш механикаси - конструкция (тузилма) ва иншоотларнинг статик ва динамик юклар таъсиридан мустаҳкамлиги, бикирлиги ва устуворлигини ҳисоблаш принциплари ҳамда услублари тўғрисидаги фандир. Қурилиш механикаси иншоотлар статикаси, динамикаси ва устуворлик назарияси бўлимларига ажралади. Ташқи кучлар таъсиридан иншоот кесимларида ҳосил бўладиган ички зўриқиш кучлари билан деформациялар орасидаги боғланишлар маълум бўлгандагина иншоотларни янги рационал (қулай, хавфсиз ва тежамли) шаклларини аниқлаш мумкин. Демак, қурилиш механикасининг яна бир вазифаси - иншоотларнинг ички зўриқишлари ва улардаги кучишларини аниқлашнинг рационал усулларни яратишдан, мустаҳкамликка, бикирликка, ва устуворликка ҳисоблаш услубларини, ундан ташқари иншоотларнинг рационал ва иқтисодий қулай шаклларини яратишдан иборат. Қурилиш механикасида назарий механика ва материаллар қаршилиги, математика ва физика методлари кенг кўлланади.

Қурилиш механикаси фанининг қисқача ривожланиш тарихи XIX асрнинг бошларига келиб саноат, темир йўл транспорти ва гидротехника иншоотларининг ривожланиши қурувчилар олдига янги инженерлик масалаларини қўйди. Бу даврда темирдан тайёрланган темир йўл кўприклари катта оралиқли (пролетли) фермалар қурилиши кенг тарқалди. Рус механиги И. П. Кулибин (1735 - 1813) бу соҳада ўзининг бир қанча ихтироларини эълон қилди. У 1776 йилда Нева дарёсига мўлжалланган, пролёти 300 метрли арка типидаги ёғоч кўприкни ҳисоблаш назариясини яратди. Арка моделини (10 марта кичрайтирилган) 3500 пудли юк билан текшириб синаб қўрди. Рус кўприкшунос инженери Д. И. Журавский (1821 - 1891) ўз назариялари ва экспериментал ишлари билан қурилиш механикасининг ривожланишига катта ҳисса қўшди. У 1855 йилда ташқи кучлар таъсирида ферма элементларида ҳосил бўладиган зўриқишларнинг ўзгариш қонунини аниқлади ва ферма моделида текшириб кўрди. Биринчи бўлиб балкаларни мустаҳкамлигини фақат нормал кучланишларига эмас балки урунма кучланишларига ҳам боғлиқлигини, уларни аниқлаш назариясини яратади. XIX асрнинг охирида ва XX асрнинг бошларида конструкцияларнинг мураккаблашуви мос ҳолда уларнинг ҳисоблаш схемаларини муракаблашувига сабаб бўлди. Бу соҳада маълум бўлган график метод кўп масалаларни ечиш имконини бера олмас эди. Бундай системаларни ҳисоблаш учун янги аналитик методлар яратила бошланди. Бу даврда қурилиш механикасининг ривожланишига буюк олимлар Д. Максвелл (1831 - 1879), О. Мор (1835 - 1918), Д. Релей (1842 - 1919), С. П. Тимошенко (1878 - 1972) ва бошқалар катта ҳисса қўшдилар. Профессор Х. С. Головин (1844 - 1904) аркаларни ҳисоблашда эластиклик назариясини тадбиқ этди. Қурилиш механикасига оид китобини нашр қилди. Булардан ташқари Х. С. Головин кўп панжарали фермаларни

тақрибий ҳисоблаш усулини ва қурилиш механикасида энг кичик иш принципини яратди. Профессор Ф. С. Ясинский (1856 - 1899) яратган стерженларнинг устуворлик назарияси ва фазовий ҳамда панжарали симметрик фермаларни ҳисоблаш соҳасидаги ишлари, олим ва педагог В. Л. Кирпичевнинг графостатикага тегишли ва статик аниқмас системаларни ҳисоблаш назарияси, профессор Л. Д. Проскуряковнинг (1859 - 1926) график ва графоаналитик ҳисоблаш методлари ва собиқ иттифоқ фанлар академиясининг фахрий азоси В. Г. Шуховнинг (1853 - 1939) кўпгина асарлари гиперболаид шақлидаги пўлат миноралари ва бошқа ишлари қурилиш механикасининг ривожланишига катта ҳисса қўшди. Статик аниқмас системаларни ҳисоблаш назариясининг ривожланишида Б. Г. Голеркин, И. М. Рабинович, Н. С. Стрелецкий, А. А. Гвоздиев, Б. Н. Жемочкин, Н. И. Безухов, И. П. Прокоф p ев, А. П. Филин, В. А. Киселёв ва бошқа кўпгина олимларнинг асарлари, Ўзбекистонлик олимлар М. Т. Урозбоев, Х. А. Рахматулин, В. К. Кобулов, Т. Р. Рашидов, Т. Ш. Ширинкулов, К. С. Абдурашидов ва бошқаларнинг ишлари салмоқли хисса бўлиб қўшилдилар. Иншоотлар динамикаси ҳамда устуворлик назарияларига таъаллуқли масалалар А. Н. Динник, К. С. Завриев, Н. В. Корноухов, Н. К. Снитко, А. Ф. Смирнов, В. В. Болотин, И. П. Прокоф p ев, Я. М. Айзенберг, А. И. Цейтлин ва бошқа олимларнинг асарларида ривожлантирилди. В. З. Власовнинг тадқиқот ишларида қобиқларни ҳисоблаш назарияси тўла баён этилди ва инженерлик масаларини ечишда уларни амалий тадбиқ қилиш йўллари кўрсатилди. Эластик асосда ётувчи системаларни ҳисоблаш назариясининг ривожланишига А. Н. Крилов, Н. П. Пузировский, Г. Д. Дутов, Б. Н. Горбунов, А. А. Уманский ва бошқа олимларнинг ишлари катта ҳисса бўлиб қўшилди.

А. А. Илюшин, А. А. Гвоздев, Н. С. Стрелецкий, Н. Н. Гол p денблат ва бошқа олимлар яратган чекли ҳолат услуби қурилиш нормалари ва қоидаларига (СНИП) киритилди. Иншоотлар ва уларнинг ҳисоблаш схемаси Иншоот ва конструкцияларнинг (тузилмалари) ҳисобини осонлаштириш учун уларнинг ҳақиқий схемаси (соддалаштирилган схемалар) ҳисоблаш схемаси билан алмаштирилади. Иншоотларнинг асосий хусусиятларини ҳисобга олувчи унинг соддалаштирилган тасвири (схемаси) ҳисоблаш тасвири дейилади. Ҳисоблаш тасвири имкони борича ва кўпроқ ҳақиқий :::%%% тасвирни ифодалаши зарур. 1.1, 1.2 - расмларда баъзи иншоотлар, уларнинг тўлиқ ва ҳисоблаш тасвирлари кўрсатилган. 1.1- расм 1.2 - расм

Иншоотлар ва уларнинг ҳисоблаш схемалари элементларнинг геометрик шаклига кўра қуйидагича классификацияланади (турланади): 1. Стерженлар бирикмасидан ташкил топган иншоотлар (1.3а - расм) стерженли системалар дейилади. 2. Пластинка, плита ва қобиқлар ҳамда уларнинг бирикмасидан ташкил топган иншоотлар (1.3б - расм). 3. Уч ўлчами бир-бирига яқин бўлган иншоотлар (1.3в - расмда) массив системалар дейилади. 1.3- расм Иншоотлар элементларининг жойлашувига кўра ясси ва фазовий системаларга бўлинади (1.4 - расм). 1.4 - расм Иншоотларнинг физик ҳисоблаш модели танлангандан сўнг ҳисоблаш усули (методи) танланади ва унинг ёрдамида ҳисоблаш модели ўрганилади. Ташқи юклар ва уларнинг классификацияси Юкларни учта асосий группага бўлиш мумкин: 1. Фойдали юклар - иншоот қабул қилиши лозим бўлган юклар. Масалан, одамлар, асбоб-ускуналар, автомобиллар, поезднинг оғирлиги, туғонлардаги сувнинг босими ва бошқа юклар. 2. Иншоотларнинг хусусий огирлиги. 3. Қор ва шамол (атмосфера) юклари (таъсири).

Юкларнинг қўйилишига кўра улар тўпланган ва таралган (ёйилган) бўлади. Юклар таъсир қилиш вақтига кўра доимий ва муваққат юкларга бўлинади. Таъсир қилиш характерига кўра статик ва динамик бўлади. Статик кучлар таъсиридан иншоот қисмларида инерция кучи ҳосил бўлмайди. Иншоотга таъсир килувчи юклар қўзғалмас ва ҳаракатланувчи юклар группасига бўлинади. Иншоотлар таянчларининг чўкиши ва ташқи ҳароратнинг ўзгариши натижасида ҳам уларга таъсир этувчи қўшимча юклар ҳосил бўлиши мумкин. Таянч ва уларнинг классификацияси. Иншоотларни асос билан бириктирувчи ва уларнинг кўчишини чекловчи қурилмалар таянчлар деб аталади. Текис иншоотлар таянчлари асосан қуйидаги турларда бўлади: 1. Шарнирли қўзғалувчан таянч (1.5 - расм). 2. Шарнирли қўзғалмас таянч (1.6 - расм). 3. Қистириб маҳкамланган таянч (1.7 - расм). 1.7 - расм

Фойдаланган адабиётлар рўйхати: 1. Одилхўжаев Э. А., Гуломов Т. У., Абдукомилов Т. К., «Ќурилиш механиқаси», Тошкент, Ўќитувчи, 1985 йил. 2. Одилхўжаев Э. А., Гуломов Т. У., Абдукомилов Т. К., «Қурилиш механикасидан мисол ва масалалар», Тошкент, Ўќитувчи, 1974 йил. 3. Дарғков А. В., и др. «Строителная механика», Москва, Весшая школа, 1986 йил. 4. Снитко Н. К., «Строителная механика», Москва, Весшая школа, 1980 йил.

Похожие

Қурилиш қоришмалари

Курилиш механикаси масалларига матрицалар назариясининг тадбики

Металл қурилиш материаллари

Пардозбоп қурилиш қоришмалари

Қурилиш ва қурилиш монтаж ташкилотларида қурилишни амалга ошириш