Тош ғишт териш ишлари - Архтектура - Рефераты

Тош ғишт териш ишлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

292.8095703125 KB

Тош ғишт териш ишлари Режа: 1. Ғишт териш ишларни вазифаси ва турлари 2. Ғишт теришда қўлланиладиган тошлар ва қоришмалар 3. Терилган тошлар тузилиши

Ғишт териш ишларни вазифаси ва турлари Ғиш тош териш деганда ғиш тошларнинг ораларини қурилиш қоришмалари билан маълум бир қалинликда тўлдириб, териб чиқилишига айтилади ва бундай конструкция юқоридан ва ўз массасидан тушадиган юкни қабул қилиши, бинони иссиқ – совуқдан шунингдек товушдан химоялайди Бино ва иншоотлар қурилишида теришнинг қуйидаги турлари қўлланилади: оддий ғишдан, сунъий бетон керамик ва силикат тошлардан (ёки уларни териб таёрланган йирик блоклардан), табиий тошларни йўниб, аралаб, тайёрланган тўғри шаклли табиий тошлардан, йўнилмаган табиий харсанг тошлардан, харсанг тош терилиб, устидан йўнилган табиий тошларни қоплаб кошинлаб териш, харанг тош – бетон шунингдек ғиштни икки четига териб, ораси турли енгил материаллар билан (енгил бетон, енгил тўлдирувчи ва х.к.) тўлдирилган енгиллаштирилган хиллари мавжуд. Юқоридаги териш хиллари барпо қилинаётган конструкция вазифаси, қандай шароитда ишлаши, бинонинг мустахкамлиги, синфи, қўлланиладиган материалларнинг самаралилигига қараб қабул қилинади. Ғишт теришда қўлланиладиган тошлар ва қоришмалар Пластик зичлаб тайёрланган сопол оддий ғишт, унинг мустахкамлиги, намга, совуққа чидамлиги ва ўзининг унча зич эмаслиги туфайли биноларнинг асосий юк кўтарувчи қисмлари (таянч девор, устун) тутун мўрилари ва бошқа ер ости ва усти иншоотларини барпо қилишда қўлланилади. Силикат ғиштлар, ярим қуруқ зичланган оддий сопол ғиштлар ва ичи бўшт оддий сопол ғиштлар нам грунтли ерларда ер ости иншоотлари конструкциялари шунингдек намлик юқори хоналарнинг ташқи деворларини барпо қилишда ва тутун хамда сўриш каналларини теришда ишлатилади. Ичи бўш ёки ғовак – ичи бўш сопол ғиштдан терилган конструкциянинг иссиқлик ўтказувчанлик хоссаси камлиги ва енгиллиги туфайли уларни қалинлигини оддий лой ғиштдан терилган деворга қараганда 20-25% юпқалаштириш шу хисобига конструкциялар массаси 20-30%

камайиш имкони туғилади. Бетон тошлардан (оғир бетондан тайёрланган тошдан) териладиган конструкциялар ўзининг мустахкамлиги, совуққа чидамлилиги билан ажралиб, улар бино ва иншоотнинг ер ости ва усти қисмларини тиклашда кенг қўлланилади. Ичи бўш ва енгил бетон тошлар бинонинг ташқи, ички деворлари ва пардеворларини барпо қилишда кенг қўлланилади. Улар ўзининг совуққа чидамлилиги, ашё тежамлилиги билан ажраб туради. Лекин шлак бетон тошларнинг эса ўзига хос камчилиги бор, яъни улар намни кўп шимийди шунинг эвазига совуққа чидамлилиги камаяди. Силикат тошлардан териш қачонки юк катта бўлса, лекин иссиқлик ўтказувчанлик юқори бўлса хам бўлавердиган конструкцияларда ишлатилади, чунки улар зич бўлгани туфайли иссиқлик ўтказиши юқори. Тўғри шаклли табиий тош ва блок ашёлар ўзининг мустахкамлиги юқори, совуққа ва нурашга чидамлилиги, яъни увалинмаслиги билан ташқи кўриниши кўркамлиги билан ажралиб туради. Улар бино пойпеш қисми, девор қисми шунингдек ер ости пойдевор қисмларига ишлатилиши мумкин. Лекин енгил ғовакли (чиғаноқ, ғовак туф ва х. к.) арраланган тошлар эса кам юк кўтарадиган ички деворларга, яъни намлик кам бўладиган конструкцияларга ишлатилса мақсадга мувофиқ бўлади. Харсангтош ва харсангтош – бетонлардан уларнинг иссиқлик ўтказувчанлиги юқори ва кўп қўл мехнати талаб қилинишини инобатга олиб имкони борича кам қўлланилади. Лекин улар махаллий ашё бўлганлиги туфайли қўллаш иқтисодий самаралидир. Улар ёрдамида бино пойдевори, омборхона деворлари ва айрим қишлоқ ёки тоғли районларда бир қаватли бинолар деворларини кўтаришда хам қўлланилада. Ўзбекистон Республикаси Давлат Архитектура ва қуриш қўмитаси томонидан тасдиқланган 530-95 УзРСТ га асосан сопол ғишт ва тошлар паралеллопипед шаклида тайёрланиб, ўлчамларга қараб қуйидаги турларга бўлинади ва қуйидаги ўлчамлилари ишлатилади:

 Якка ғишт: 250х120х65мм  Қалин ғишт: : 250х120х88мм  Модул якка ғишт 288х138х65мм  Модул ўлчамли қалин ғишт: 288х138х88мм  Бўшлиқлари уфқий жойлашган қалин ғишт: 250х120х88мм  Бўшлиқлари уфқий жойлашган қалин ғишт: 250х120х138мм  Тош ўлчамлари: 250х120х138мм  Модул ўлчамли тош: 288х138х138мм  Модул ўлчамли йирик тош: 288х288х88мм  Йирик тош: 250х250х138мм  250х250х188мм  250х200х80мм 379-95 Уз РСТга асосан силикат ғишт ва тошлар паралеллопипед шаклида тайёрланиб, ўлчамларга қараб қуйидаги турларга бўлинади:  якка дона ўлчамлари: 250х120х65мм  тош ўлчамлари 250х138х88мм Тош-ғишт ишларига ишлатиладиган қоришмалар Қурилиш қоришмалари деб олдиндан меъёрлаб олинган ноорганик боғловчи модда, майда тўлдирувчи, сув ва шунингдек пластиклаштирувчи қўшимчани аралаштириб олинган аралашмага айтилади. Бундай аралашма вақт ўртиши билан қотиш давомида бирлаштираётган ашё ёки конструция билан бирлашиб кетади. Ғиш-тош териш ишларида ишлатиладиган қурилиш қоришмалари таркиби ва сифати Ўзбекистон Республикаси Давлат Архетектура ва қурилиш кумитаси томонидан ишлаб чиқилган ва тасдиқланган КМК 3.03.06- 99 да белгиланган.

Қоришмалар қуидаги турларга бўлинади:  зичлиги бўйича; оғир зичлиги 1500 кг/м 3 ва ундан юқори; енгил зичлиги 1000 кг/м 3 дан кам;  боғловчилар тури бўйича: цементли, охакли ва аралаш (цемент-охакли, цемент тупроқли ва бошқалар);  сиқилишга бўлган мустахкамлиги бўйича (вақтинчалик қаршилиги бўйича) тамғаларга: М4, М10, М25, М75, М100, М 150, М200. М4 ва М10 тамғалари асосан охакли ва махаллий боғловчилардан (охак-тошқолли, охак пуцоолан ва шунга ўхшаш) тайёрланади. Тупроқдан тайёрлаган деворбоб ашёларни териш учун лой қоришмалари қўлланилади; Қоришмаларнинг боғловчилари ишлатиш жойи, унга қўйиладиган талаблар, қотиш шароити ва улар қўлланилган иншоот ёки констркциядан фойдаланишига қараб қандай тамғалар ишлатилиши қуйидаги 5.1-жадвалда келтирилган. Енгил қоришмалар учун тўлдирувчи сифатида табиий ва суний енгил тўлдирувчи: туф, терасс, охак, тошқол, керамзит, аглопорит ва бошқаларни туйиб ишлатилади. Қоришма учун ишлатиладиган сув қоришмани меъёрида қотишини таъминлашга қаршилик қилувчи қушимчаларсиз бўлиши зарур. Агар паст ва ўрта тамғали (тамғаси М50 гача бўлган) қоришмалар тайёрлаш учун юқори тамғали (М400 ва ундан ортиқ тамғали) цемент ишлатилса цемент сарфини камайтириш, шунингдек қоришма қўзғалувчанлик ошириш хамда зичлигини ўзгартиш мақсадида майдалаб туйилган қўшимчалар қўшилиши мумкин. Қоришмага юқори қўзғалувчанлик ва сув ушлаб туриш мақсаида қоришма таркибига органик ва ноорганик пластиклаштирувчи қўшимчалар қўшилади. Бундай қўшимчалар бўлиб: милонафт, ЦНПС-1 пластификатори, совун ишқори, конефол шунингдек СДП хизмат қилади.

Қурилишда ғишт ва тош ишларида ишлатиладиган қоришмалар учун боғловчилар. 5.1-жадвал Қўлланилиш кўлами Қоришма тамғаси Боғловчи Тавсия этилади Рухсат берилади Намлиги кам асосга қурилган бино нисбий намлиги 60% гача ер усти иншоотлари учун 4 ва 10 Хавой ва гидравлик охак. Охак-тошқолли реманцемент қисмининг қурилиш қоришмалари учун цемент Охак – пуцооланли Охак – кулли 25 ва юқори Портланд цемент платиклаштирилган – сувга чидамли портландцемент. Тошқол портландцемент. Пуцоолан портландцемент магнизеоллар ва тошқол магнизеол портландцемент. Охак-тошқол Қурилиш қоришмаси учун цемент Ўта нам асосга қурилган, хона намлиги 60%дан ортиқ бўлган ер усти иншоотлариучун 10 Охак тошқол Ремантцемент Қурилиш қоришмалари учун цемент Охак пуцооланли Охак кулли Гидравлик охак 25 ва ортиқ Пуцоолан портландцемент шлак портландцемент пластиклаштирилган ва сувга чидами портландцемент Портландцемент Охак тошқолли Қурилиш қоришмалари учун цемент Терилган тошлар тузилиши Ғишт териш асосий қоидалари. Тошларнинг жойлашиши ва чокларнинг турлари Ғишт ва тошлар қисувчи кучга яхши қаршилик кўрсатади, лекин ғишт теришда ишлатиладиган қоришма ғишт-тошга қараганада мустахкамлиги анча паст. Шунинг учун ғишт – тошлар териш пайтида уларни имкони борича чокларни силжитиб, яъни чок бостириб териш мақсадга мувофиқ.

Тошлар қишаймаслиги ёки синмаслиги учун уларни иложи борича бир бирига катта юзалар билан тегиб туришини таминлаб туриш зарур, яъни тушаётган юк бурчак остида бўлса ундан Р 1 ва Р 2 кучлар хосил бўлиб сурилишга олиб келиши мумкин. Шунинг учун ғиштлар бир-бири билан ёппа тегиб туришини таъминлаш мақасдга мувофиқ (расм 5.1а). Юқоридагидан келиб чиқиб ғиш теришни биринчи қоидаси келиб чиқади: тошларнинг тўшама томонлари теришга таъсир қиладиган кучга перпендикуляр бўлиши теримдаги тошлар эса қоторма-қотор (қаватма-қават) териллиши зарур. Теримнинг ҳар бир қаторидаги тошлар шундай терилиши зарурки, уларга юқоридан тушаётган юк таҳсиридан улар сурилиб кетмасин. Буни таъминлаш учун ғишт теришнинг иккинчи қоидаси келиб чиқади: ғишт- тошлар қирралари теккис (нишоблиги бўлмаган ва ўз нишоблиги билан иккинчи нишоб ғишт устига ўрнамаган) чоклари гаризонтли ташқи юзага паралелл, вертикали эса тош устига нисбатан перпендикуляр бўлиши зарур (расм 5.1.в)да нотуғри ўрнаган ғишт тасвирланган (расм 5.1.б)да эса тўғри бажарилгани тасвирлангани. Расм 5.1. Ғишт териш қоидалари: а – ғишт терилган юзага бурчак остидаги куч таъсири: б – ғишт қоторини тўғри бўлиниши; в – ғиш қоторларни нотўғри бўлиниши; г – ғиш чокларини бостириб терилиши.

Ғишт-териш ишларини бажаришда кўндаланг ва бўйлама вертикал чоклар конструкция баландлиги бўйича кетмаслиги керак, акс холда терим айрим устунчалар холида бўлиб қолиб, юқоридан тушадиган юкка алохида ишлаб терим керилиши ва конструкция бузилишига олиб келади. Буни олдини олиш учун ғишт-тошларни теришда чок бостириш мақсадга мувофиқ (расм 5.1.г) шундан ғишт теришнинг учинчи қоидаси келиб чиқади: қаторлаб ғишт теришда биринчи қотор ғиштлари чоки кейинги қотор ғиш чокига тушиб қолмаслиги ни таъминлаш мақсадида девор бўйлама қотор ғиштларини 1/4 ғиштга, девор энига жойлашган ғиштларни эса 1/2 ғиштга суриб териш талаб қилинади. Тош ғишт терим элементлари Тўғри туртбурчак шаклдаги ғишт ёки тош 6 қиррали бўлади (расм 5.2). Расм 5.2.б да ғишт девор териш элементлари номланган. Ғишт ёки тошлар терилаётганда горизонтал қоторлаб терилади. Теримда констркцияларни сиртини хосил қилиладиган ғишт ёки тошлар чекка қаторлар (верста)деб аталади. Бинонинг ташқи олд томони қотори ташқи қатор, хона ички томони ички қатор дейилади. Улар ўз навбатида кўндаланг ёки бўйлама бўлиши мумкин. Ташқи ва ички қатор орасига терилган ғишт ёки тошлар оралиқ (тўлдирувчи) қатор дейилади. Одатда ғиштли деворлар қалинлиги ярим ғишт ёки тош қирраси бўйича ўзгариб боради, яъни бир, бир ярим, икки, икки ярим ғишт ва х.к. Расм 5.2. Тош териш элементлари. а – ғишт-тош томонлари; б – девор теришдаги элементлар.

Пардеворлар эса ярим 120 мм ва чорак ғиш 65 мм қалинликда терилади. Деворнинг меъморий деталларига эса бўртиш, кирим, чиқиғ, плястр, токча, девор оралари ва штраблар киради. Девор ва пардеворлар териб боришни узиликсиз барча участкада ташкил қилиб бўлмайди, яъни узилиш содир бўлади. Вақтинча тўхтатилган қисимни янги териладиган қисмга чок бостириб улаб кетиш учун қолдирилган детали – бу штрабадир (расм 5.3.) Расм 5.3. Штрабалар. а – қочирма, б – вертикал, в – г – кўп қаторли вертикал ва якка қаторли вертикал, д – қочирма бурчак штрама, е – яхлит деворга оралиқ қочирма штраба.

Ғишт теришда чокларни бостириш системалари Ғишт териш ишларида чок бостириш – бу ғиштларни (тошларни) бир- бирига нисбатан жойлашишидир. Қурилишда хозирги кунда энг кўп қўлланиб келинаётган чок бостириш усулларига: бир қаторли (занжирли) чок бостириш (расм 5.4.а) ва кўп қаторли чок бостриш (расм 5.4.б) киради. Расм 5.4. Икки ғишт қалинликдаги деворни теришда мустахкамлик графиги. а - бир қаторли (занжирли) чок босиш; б – кўп қоторли чок бостриш; в – уч қаторли чок бостириш. Расм 5.5. Деворнинг тўғри бурчаги ва четларини теришда чок бостириш системаси. а – бир ғиш қалинлик; б – бирярим ғишт қалинлик; в – икки ғишт қалинлик.

Бир қаторли (занжирли) чок бостришли теримда бўйлама ва кўндаланг қаторлар галма-гал келади бунда ғиштлар девор узунлги бўйича 1/4 ғиштга, девор қалинлигида эса 1/2 ғиштга сурилиб терилади. Барча бўйлама ва енлама чоклар кейинги қатор ғишти билан тўлиқ ёпилиб кетади. Шунинг учун бундай чок бостириш ўзининг мустахкамилги билан кўп қаторлигдан ажралиб туради, айниқса ер силкиниш кучи юқори районларга анча қўл келади (расм 5.5.а). Кўп қаторлик чок бостришда ғишт теришда терим ярим ғишт (120 мм) ва ғишт бўйлама терилиб, бир неча қатордан сўнг эса кўндаланг қатор билан чок бострилади. Бунда вертикал чок беш қатордан сўнг босилади. Бундай чок бостириш мустахкамлиги бир қаторлик чок бостиришникидан паст, яъни 98%ни ташкил этади (расм 5.6). Расм 5.6. Девор бурчаклари ва вертикал четларни кўп қаторли чок бостириш системаси. а – бир ғишт қалинлиги, б – 1,5 ғишт қалинлиги. Бу чок бостириш усули бир қаторли чок бостириш усулига нисбатан кам меънат талаб қилади, яъни ғиштни кам майдаланиш эвазига 1,3 маротаба кам ғишт қўйилади. Лекин кўп қаторли ғишт теришни устунларни теришда қўллаб бўлмайди. Уч қаторлик чок бостиришда уч қатор ярим (120 мм) бўйлама ғишт терилиб устидан бир қатор кўндаланг ғишт териб чок бостирилади. Бу чок

бостириш фақат устунлар ёки энсиз дераза оралиқларини теришда қўлланилади. Қуйидаги (расм 5.7) да уч қаторлик чок бостриш усулидан устунларни териш келтирилган Расм 5.7. Уч қаторлик чок бостиришда устунларни териш. а - 2х2 ғишт; б – 1,5х2 ғишт; в – 2х2,5 ғишт. Расм 5.8. Девор юзасини қоплама ғишт билан қоплаш мисоллари. а – режа; б – кўндаланг кесим; 1 – қоплама ғишт қалинлиги 65 мм, 2 – оддий ғишт қалинлиги 88 мм. ыаторыатор ыатор

Бундай чок бостриш усулига яримталик ғишт кам ишлайди, бу эса ғишт синдиришни камайтриш ва меънат унумдорлигини ортиришга олиб келади. Бир вақтда ғишт териш ташқи қисмини қоплаш билан олиб бориш қачонки уни ташқи агрессив мухитдан сақлаш ёки унга меъморий ташқи кўриниш бериш учун юзаларни махсус ғишт, сопол ёки бетон кошинлар билан қопланади. Махсус қоплама ғишт оддий бошқа рангда ёки глазурланган бўлади. Уларни ранги турлича бўлиши мумкин. Ғишт териш ишларини бажаришда ташқи қатор қоплама ғиштни оддий ғишт билан бир вақтда териб бориш қуйидаги (расм 5.8.) да берилган.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. 7473-94 Ўз. Дав. Ст. «Бетон қоришмаси», Тошкент, 1995. 2. 866-98 Ўз. Дав. Ст. «Темирбетон конструкциялар ва махсулотлар учун пайвандланма арматура тўрлари». Тошкент, 1999. 3. КМК. 1. 01.04-98 «Меъморий қурилиш атамалар». Тошкент, 1998. 4. С.С.Атаев и др. «Технология, механизация и автомотизация строителства». М. «Вусшая школа», 1990. 5. С.С.Атаев, Н.Н.Данилов, Б.В.Прқкин. «Технология строителного производства». М.Стройиздат, 1984. 6. А.А.Афанасев. «Бетонне работ». М. «Вусшая школа», 1991. 7. Ю.М.Баженов. Технология бетона. М. «Вусшая школа», 1987.

Похожие

Ғишт териш усуллари

Тош теримлари. Тош ва арматурали тош конструкциялари учун материаллар

Ғишт деворли биноларни барпо этиш

Табиий тош материаллар

Енгиллаштирилган деворларни териш