Ғишт териш усуллари - Архтектура - Рефераты

Ғишт териш усуллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

257.189453125 KB

Ғишт териш усуллари Режа: 1. Ғишт терувчилар иш жойи ва ишини ташкил қилиш 2. Ҳарсанг тошлардан терим ишлари 3. Ғишт-тош териш сифатига қўйиладиган талаблар

Ғишт териш усуллари Ғишт териш усуллари қуйидаги уч: қоришмани кел p ма ёрдамида сидириб бориб териш, ғишт ёрдамида сидириб бериб, қоришмани келpмада қирқиб олиш усуллари мавжуд. Қоришмани кел p ма ёрдамида сидириб териш усули қачонки юк кўтариш қобилияти юқори ва устунларни теришда қўлланилиб, чок тўла бўлиши керак. Бунда қоришма 2,5–3,0 см қалинликда девор четида ётқизмай ёйилади. Қоришма эни тик кўндаланг қатор учун 21 – 22 см, тик бўйлама қатор учун 8 – 9 см ни ташкил этади. Бунда ғишт терувчи қоришмани кел p ма ёрдамида суриб келиб, олдинги ўрнаган ғишт ён қирғоғига ёпиштиради ва ғишт билан уни қисиб қўяди, шу пайтда кел p ма аста секин кўтарилади. Ғишт бир текисда йўналтирувчи ипга тенг қилиб ўрнатилади. Ташқарига оқиб чиққан қоришма кел p ма билан сидириб олинади (расм 5.22). Бу усулда горизонтал ва вертикал чоклар тўлатилади. Расм 5.22. Қоришмани келғма ёрдамида сидириб ўрнатиш усули а-тик кўндаланг қатор; б- тик бўйлама қатор; 1-4 бажариш кетма-кетлиги. Қоришмани ғишт ёрдамида сидириб териш усули қачонки суваладиган девор ёки конструкцияларда қўлланиб, бунда қоришма 2 – 2,5 см қалинликда девор ташқи четидан 2-3 см ичкарига ёйилади. Бунда қоришма эни тик кўндаланг қатор учун 22-23 см, тик бўйлама қатор учун 9- 10 см ни ташкил этади. Бу усулда кел p ма ишлатилмайди. Ғишт терувчи бунда ғиштни териш юзасига бурчак остида ушлаб, у ғишт билан қоришмани сидириб олдинги ўрнаган ғиштга қоришмаси билан ёпиштириб қўяди. Бунда

ғишт ёрдамида қоришмани сидириш олдинги ўрнаган ғиштга 6-7 см қолганда бошланади. Ғишт қўл ёрдамида босиб ўрнатилади (расм 5.23). Расм 5.23. Қоришмани ғишт ёрдамида сидириб ўрнатиш усули -тик кўндаланг қатор; б - тик бўйлама қатор; 1-3 бажариш кетма-кетлиги. Ғишт ёрдамида сидириб ортиғини келма ёрдамида қоришмани сидириш усули чок тўлиқ таъминланиши зарур бўлган холларда, яъни чок текисланадиган (расшивкаланадиган) холларда қўлланилиб, қоришма девор четидан 1 см қолдириб ёйилади. Ғиштни териш худди қоришмани ғишт ёрдамида сидириш усулидагидек бажарилади (расм 5.24). Расм 5.24. Қоришмани ғишт ёрдамида сидириб, ортиғини кел p ма ёрдамида сидириш усули. 1-3 бажариш кетма-кетлиги Ичи бўш сопол тошларнинг қалинлиги 138 мм бўлиб, уларни юқоридаги усулларда териш имкони йўқ, чунки қалинлиги сабабли чокларни тўлиқ тўлдириб бўлмайди. Бунга сабаб ғишт ёки келғма ёрдамида кўндаланг чокни баландлик бўйича тўлиқ қоришма билан тўлдириб бўлмайди. Бундан ташқари бу тошлар оғир бўлганлиги сабабли уларни ғишт терувчи қўлида ушлаб туриши оғир, шунинг учун бу тошларни териш жойига 90 0 буриб териб олинади, устига қоришма ёйилиб олгач икки қўллаб тошни кўтариб, 90 о га буриб олдинги ўрнаган жойга епиштириб, жойига ўрнатилади (расм. 5.25).

Расм 5.25. Сопол тошларни териш. а –тик кўндаланг ташқи қаторни териш. б –тик бўйлама ташқи қаторни териш. 1 –4 бажариш кетма кетлиги. Ғишт терувчилар иш жойи ва ишини ташкил қилиш Ғишт териш ишларини бажараётганда ғишт терувчилар мехнат унумдорлигини ошириш кўп жихатдан иш жойини қандай ташкил қилинишига боғлиқ. Иш жойиги шундай ташкил қилиш керакки, у жойда ишчини бехуда харакати имкони борича кам бўлсин ва энг юқори мехнат унумдорлигига эришсин. Шунинг учун иш жой биринчидан керак иш зонасида бўлиши, шунингдек 2,5 энликда бўлиб, ундан 0,6 … 0,7 метрли материал ва девор оралиғи (ишчи харакати) учун, 1,0 метр атрофидаги жой эса материаллар тахлаши учун зарур оралиқ хамда 0,8.. 0,9 метр материал ташиши учун зарур бўлади (расм 5.26). Расм 5.26. Ғишт терувчи иш жойини ташкил қилиш. 1 –ишчи зона, 2 –материал тахлами зонаси, 3 –материал ташиш зонаси

Ғишт териш жараёни бир неча операциядан иборат бўлиб, бу операцияларни иккитадан олтитагача ишчи олиб боради. Ғишт терувчилар сонига қараб звено «икки кишилик», «уч кишилик», «тўрт кишилик», «беш кишилик» ва «олти кишилик» звенолар деб аталади. Звенолардаги ишчилар сони девор қалинлиги, иш мураккаблигига боғлиқ. Масалан: «икки кишилик» звено девор қалинлиги 1,5 ғиштгача ва унча мураккаб бўлманган жойларни теришда (3-5 разрядли битта ва 2 разрядли ғишт терувчилар) бажаради. «уч кишилик» звено (4-5 разрядли битта ва 2 разрядли иккита ғишт терувчидан) ташкил топиб, улар 2,0 ғиштли унча мураккаб бўлмаган деворларни бир қаторли териш учун мўлжалланган. «Тўрт кишилик» звено (4-5 разрядли битта, 3 разрядли битта ва 2 разрядли ғишт терувчидан) ташкил топади. Улар 2 ғиштли бир қаторли териш усулида девор ва айни пайтда девор ташқарисини керакли тош билан қоплаш ишини бажаради. «Беш кишилик» звено (4-5 разрядли битта, 3 разраядли битта ва 2 разрядли учта ғишт терувчи), улар қалинлдиги 2 ғишт ва ундан катта бўлган, дераза ва эшик ўринлари унча кўп бўлмаган, меъморий қопламаларни йўқ бўлган оддий ва ўрта мураккабликдаги деворларни теради. «Олти кишилик» звено 3 та «икки кишилик» звенодан ташкил топиб, улар 3 ғиштли деворларни тергани маъқул. Биринчи «икки киши» ташқи қаторни, иккинчи «икки киши» ички қаторни, учунчи «икки киши» эса ўрта қатор ғиштни теради. Қуйида «икки кишилик» ва «уч кишилик» звенолар ёрдамида ишни ташкил қилиш кўрсаткичи (расм 5.27, 5.28).

Расм. 5.27. Қалинлиги 1,5 ғиштли деворни «икки кишилик» звено ёрдамида териш. а- ташқи бўйлама қаторни териш, б – ички бўйлама қаторни териш, в-ички ва оралиқ қаторни териш. Расм 5.28 Қалинлиги 2 ғиштли деворни «уч кишилик» звено ёрдамида териш. а –ташқи бўйлама қаторни териш, б –ички бўйлама қаторни териш ва ички оралиқ қаторни ички ярмини териш, в –ташқи кўндаланг қаторни териш .

Звено таркибига қараб, ғиштни терувчилар тегишли иш қуроллари билан таъминланган бўлишлари зарур (5.2–жадвал) 5.2-жадвал Иш қуроллари Ўлчов бирлиги З в е н о Икки киши лик Уч киши лик Тўрт киши лик Беш киши лик Олти кишилик Кел p ма Дона 2 2 3 3 3 Қоришма кураги Дона 1 2 2 3 3 Болға-теша Дона 2 2 2 3 3 400 ва 600 гр шовунлар Комп. 1 1 2 2 2 Шайтон Дона 1 1 1 2 2 Чок текислагич Дона 1 1 2 2 2 Буклама метр Дона 1 1 2 2 2 Режачўп Дона 1 1 2 2 2 Ёғоч гўня Дона 1 1 1 2 2 3 мм ли эшилган режа ип М 35 45 50 50 50 Ҳарсангтошлардан терим ишлари Харсангтошли терим – бу табиий тошларни қоришмалар ёрдамида бириктиришдир. Харсангтошли теримга нотекис шаклли табиий тошлар ишлатилиб, улар ўз навбатида кесилган тош, икки параллел томони нисбатан текис ва думалоқ тош бўлиши мумкин. Бундай тошлар ердамида бино пойдевори, ертўла қисми деворлари, кўприк таянчлари терилиши мумкин. Агар юқоридан тушадиган юк каттароқ бўлса икки томони текисроқ тошларни ишлатиш мақсадга мувофиқдир. Худди шундай тошлардан яна бир қаватли биноларни хам териш мумкин. Тошлар хам худди ғиштлардек қатор- қатор терилиб, имкони борича чок бостиришга харакат қилинади. Харсанг тошларни териш икки усулда: худди ғишт тергандек икки қаторли териш

усули қўлланилиб, хар бир қатор қалинлиги 25 см атрофида бўлади., бунда қоришма тош устига текис езилиб, устига чок бостириб тош терилади ва орадаги бўш қолган жойлар майда тошлар билан тўлдирилади. Бундай тош териш усулига ишлатиладиган қоришма 40…60 мм атрофида бўлиши зарур. Бундай териш усулини оддий ғиштли териш усулидан фарқи биринчи қатор тошни қуруқ холда бевосита текисланган грунт асосга ўрнатилади. Иккинчи усул эса кам каватли биноларни барпо қилишда териладиган деворга қолип ўрнатилиб, уни ичига 15…20 см қалинликда бир қатор тош ўрнатилади, улар орасини майда тошлар билан тўлдириб чиқилади, унданг сўнг қўзғалувчанлиги 130-150 мм бўлган цемент кумли қоришма билан тўлдириб чиқилади. Бунда шуни хисобга олиш керакки, қоришма тошлар орасига қўйилганда хамма вақт хам чоклар қоришма билан тўлиқ тўлмаслиги, ундан тайерланган конструкцияни нисбатан мустахкамлиги паст бўлишига олиб келади. Девор қалинлиги 0,6…0,7 метр бўлганда бундай усулда териш 1…1,2 метр баландликдаги ярусга бўлиб қўйилади. Бу ишларни асосан девор қалинлиги 1,8 метргача «икки кишилик» ё ки девор қалинлиги 0,8 метрдан ортиқ бўлса «уч кишилик» звенолар бажаради. Катта тошли бетон усулда тош териш ишлари бетон қоришмаси ичига харсангтошларни ташлаб, чўктиришга асосланган. Бундай териш ишларига қўзғалувчанлиги кам бўлган (3…5 см) бетон ва ўлчами унча катта бўлмаган (30 см гача диаметрдаги) харсангтошлар, яни шуни хисобга олиш керакки, тош диаметри тикланаётган девор қалинлигини қисмидан катта бўлмасин. Иш бажариш қуйидагича кечади: қалиндиги 20 см атрофида бетон қоришмаси тўшалиб, устига харсангтош ташланади ва шу кетма-кетлик қайтарилаберади. Охирги қатор тош ташланганданг сўнг устига бетон қоришмаси ташланиб, зичлагич ёрдамида зичлаш мақсадга мувофиқ. Барпо қилинаётган конструкцияни етарли мустахкамлигини таъминлаш мақсадида

унга ташланадиган тош миқдори конструкция хажмини 50% дан ортиб кетмаслиги зарур ва бу тошлар бир биридан 4…5 см қочириб ташланиши зарур. Катта тошли бетон усулда териш қолипларда бажарилади. Ундаги бажариладиган иш худди қолипга бетон қуйишга ўхшайди. Бундай ишни одатда 8 кишилик звено бадарилиб боради. Ғишт-тош териш сифатига қўйиладиган талаблар Терим сифатини унинг бошланишдан то тугагунига қадар текшириб борилади. Ғишт-тош конструкциялари сифати қурилиш меъёрлари ва қоилдаларига мос бўлиши зарур. Сифати деганда, Унинг материалларини лойихага мослиги чок боситиришнинг тўғрилиги, деворларнинг вертикаллиги, горизонталлиги ва тўғри чизиқлиги тушунилади. Ғишт териш ишларини бажариш давомида бекиб кетадиган ишлар учун далолатнома ёзилади. Оралиқ қабул ишларини қурилиш ташкилоти вакили, буюртмачи томонидан қабул қилингандан сўнг навбатдаги ишни бошлашга рухсат берилади. Хаво қуруқ, иссиқ ва шамол эсиб турганда ғишт теришдан олдин ғишт устига сув сепилади, бу унинг қоришмадаги намни тўлиқ тортиб олиб, қоришмани меъёрида қота олмаслик олдини олади. Ғишт териш ишларини бажариш ва қабул қилиш қоидаларидаги ғишт конструкцияларининг ўлчамларидаги йўл қўйиладиган оғишлар ва вазиятлардаги оғишлар қуйидаги 5.3-жадвал ва (5.29-расм) да келтирилган.

Расм 5.29. Ғишт-тошларни териш даги йўл қўйиладиган оғишлар а- ғишт деворлар теришда; б- ғишт устунлар теришда (пунктир чизиқ билан йўл қўйиладиган оғишлар чегараси кўрсатади) Ғишт конструкциялар ўлчамлари ва вазиятлардаги йўл қўйиладиган оғишлар 5.3-жадвал Йўл қўйилган оғишлар Ғишт,бетон,сопол ва тўғри шаклли бошқа тошлардан қурилган конструкциялар Харсангтош ва харсангтош – бетон конструкциялар Пойдевор Девор Устун Пойдевор Девор Устун Оғишлар: Қалинлик бўйича 15 +15 (+10) 10 +30 +20 +20 Қават сатхи бўйича 15 15 15 25 15 15 Дераза оралиғи девори эни - -20 (-15) - - -20 - Дераза (эшик) ўринлари эни - +20 (+15) - - +20 - Қўшни дераза ўқлари-нинг сурилиш бўйича - 20 - - 20 - Конструкциялар ўқлари-нинг сурилиши бўйича 10 10 10 20 15 10 Терим юзаси ва қирра-ларининг вертикалдан оғиши: бир қават учун (3,2…4,0) - 10 10 - 20 15

Бинонинг бутун баландлиги бўйича 10 30 10 30 30 30 Терим қаторларининг горизонталликдан оғиши (10 м узунлик учун) 20 20(15) - 30 20 - 2 м газ чўп қўйиб аниқланган терим юзаси-нинг нотекисликлар: суваладиган юза Сувалмайдиган юза - 5 10 5 5 5 - 20 15 15 15 15 Эслатма: Қавс ичидаги конструкциялар учун йўл қўйиладиган оғишларнинг ўлчамлари кўрсатилган. Ноқулай иқлим шароитида ғишт-тош ишларини бажариш Қиш пайтида ғишт тош ишларини бажарганда қоришма қатиб олмай туриб музлаш олдини олиш зарур, чунки қотмай туриб музлаш содир бўлса, цемент гидротацияси тўхтаб қолади, натижада қоришма етарли мустахкамлик олмайди. Қоришмадаги сув музлаб, сув хажми 9%га кенгаяди, натижада қоришма хажми хам кенгаяди. Муздан тушгач қоришма орасидаги муз эриб, орадаги сув буғланиб, бўшлиқлар хосил бўлади, бу эса мустахкамликка таъсир қилади. Сув шимиган тош тез совийди, чунки унинг иссиқлик ўтказувчанлиги анча юқори. Тош музлагич қоришма ва тош орасида муз қатлами хосил бўлади, бу қатлам эригач ўрни бўшаб ғишт ва қоришма орасидаги бўлиқ қолиши мустахкамликни камайтиради. Юқоридагиларни инобатга олиб қиш пайтида ғишт тош ишларини бажаришни қуйидаги усуллари қўлланилади: - музлатиш усули - музлашга қарши қўшимчалар қўшиши усули - ғишт териш жараенида конструкция чокидаги қоришмани иситиш усули

- ёпиқ жойда ғишт териш. Ғишт тош териш ишларини қиш пайтида олиб борилаетганда улардаги чок қалинлиги 12 мм дан ортмаслиги, териш вертикалига ва горизонталлигига ахамият бериш зарур. Териш қоришмасига қўшиладиган музлашга қарши қўшимчалар тури ва миқдори хаво хароратига қараб 5.4 жадвалда келтирилган миқдорда бўлиши зарур. Цемент массасидан процент миқдорда олинадиган музлашга қарши қўшимчалар 5.4. жадвал Музлашга қарши қўшимчалар Ташқи хароратни ўртача суткали миқдори о С -5 гача -5…-10 -11…- 20 -20…-30 Поташ 5 10 12 15 Натрий нитрат 5 10 - - Икки компонентли қўшимча (калий ва натрий хлор) - 2,5-3,5 4,5…3 - Қуруқ-иссиқ шароитда ғишт-тош териш ишлари бажарилаётганда ундаги қоришмани кўзғалувчанлигини йўқолишини олдини олиши зарур. Шунинг учун уни ташиш ва ишлатиш пайтида намлигини йўқолиш олди олинади, яни транспорт воситаси усти намлик ўтказмайдиган материал билан усти ёпилади, ёки қоришмани усти ёпиқ идишларда ташилади ва сақланади. Ғишт ва тош ишларини бажаришда хавфсизлик техникаси қойидалари Иш олиб бориш учун зарур асосб, ускуна ва мосламалар иш характерига мос бўлиши зарур. Ховоза ва сўриларда туриб иш бажарилаётганда у мустахкам ўрев билан 1,0 м баландликда ўралган ва иш бажараётганда белига хавфсизлик белбоғини тақиб олиши зарур. Ховоза ва сўриларга чиқиб-тушиш учун махсус тутгичли зина бўлиши керак.

Сўри ва хавозалар устига белгилангандан ортиқ юк тахлаш қатиян ман этилади. Сўри ва хавоза тўшамалари текис, мустахкам ва тешиксиз бўлиши зарур.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. 7473-94 Ўз. Дав. Ст. «Бетон қоришмаси», Тошкент, 1995. 2. 866-98 Ўз. Дав. Ст. «Темирбетон конструкциялар ва махсулотлар учун пайвандланма арматура тўрлари». Тошкент, 1999. 3. КМК. 1. 01.04-98 «Меъморий қурилиш атамалар». Тошкент, 1998. 4. С.С.Атаев и др. «Технология, механизация и автомотизация строителства». М. «Вусшая школа», 1990. 5. С.С.Атаев, Н.Н.Данилов, Б.В.Прқкин. «Технология строителного производства». М.Стройиздат, 1984. 6. А.А.Афанасев. «Бетонне работ». М. «Вусшая школа», 1991.

Похожие

Тош ғишт териш ишлари

Ғишт деворли биноларни барпо этиш

Енгиллаштирилган деворларни териш

Керамик материаллар ва уларни ишлаб

Биноларни реконструкциялаш технологияси