Томбоп ва гидроизоляция материаллари - Архтектура - Рефераты

Томбоп ва гидроизоляция материаллари

Загружено в:

04.04.2023

Скачано:

0

Размер:

665.396484375 KB

Томбоп ва гидроизоляция материаллари Режа: 1. Умумий маълумотлар 2. Томбоп материаллар 3. Гидроизоляция материаллари 4. Герметикловчи материаллар 5. Томбоп ва гидроизоляция ишларини бажаришда техника хавфсизлиги

1. Умумий маълумотлар Томбоп ва гидроизоляцияловчи материаллар ёрдамида ечиладиган асосий масала-сув ўтказмайдиган қоплама ҳосил қилиш яъни, конструкция ва бинони нам таъсиридан бутунлай ҳимоя қилишдан иборатдир. Аммо томбоп матери- аллар ишлатиладиган шароит гидроизоляция материаллари ишлатиладиган шароитдан сезиларли фарқ қилади. Томбоп материаллар кетма-кет ўзгарувчи намланиш ва қуриш, қуёш нурларининг тўғридан-тўғри тушиши, қиздириш, музлаш, қор ва шамол таъсирларига учрайди. Томбоп материаллар ушбу шароитларда узоқ муддат ишлатилиши учун улар ҳаво, ёруғлик, сув ва совуқ муҳитлар таъсирига бардошли ҳамда мустаҳкам бўлиши керак. Шунингдек, томбоп материаллар меъморий-манзаравий талабларга ҳам жавоб бериши лозим. Гидроизоляцияловчи материаллар томбоп материаллардан фарқли ўлароқ, доимо намли ёки зарарли муҳит (сувли аралашмалар) ва чиритадиган жараёнлар таъсирида бўлади. Гидроизоляция материалларига сув ўтказмаслик, чидамлилик, чиримаслик, зангбардошлик ва механик таъсирлардан ўзининг ташқи кўринишини ўзгартирмаслик (сақлаб қолиши) каби талаблар қўйилади. Шунингдек, улар технологик жиҳатдан қулай ва тежамли бўлиши талаб қилинади. Герметикловчи материаллар бино ва иншоотлар элементларининг чокла- рини зичлаш яъни, сув, ҳаво, иссиқ-совуқ ўтказмайдиган қилиш (герметик- лаш) учун ишлатилади. Томбоп ва гидроизоляцияловчи материалларни олиш учун металлар, сопол (черепица), асбестоцемент, битум, полимерлар ва ҳ. к. материаллар ишлати- лади. Ушбу бобда битумли, қатронли ва полимерли боғловчилар асосидаги энг кўп тарқалган томбоп ва гидроизоляция материаллари қаралади. 2. Томбоп материаллар Битумли, полимербитумли ва полимерли боғловчилар асосидаги матери- аллар-томбоп материалларнинг асосий ҳиллари ҳисобланади. Уларга турли ҳил ўлчамли қуйидаги материаллар киради:

ўрамали-эни 1 м ва узунлиги 7...20 м ли ўрам кўринишдаги мато; мембранали-катта ўлчамли тўшама (юзаси 100...500 м 2 ); донали ва варақлар (ўлчамлари мос ҳолда 1 ва 2 м 2 дан кам эмас); мастикали-қовушқоқ суюқликли ҳимояланадиган юзага суртилгач сув ўтказмайдиган парда ҳосил қилади. Ўрама материаллар . Ўрама томбоп материаллар асосида том усти бир неча қатламлар билан қопланади. Энг устки қатламга ишлатиладиган ўрама материалнинг ташқи томонига йирик донали (К), майда донали (М) ва тангасимон кукунли (П) минераллар (қум, майдаланган тошлар, шиша кукуни ва ш. к.лар) сепилган бўлади (ГОСТ 23835-79). Улар асосли ва асоссиз турларга бўлинади. Асосли бундай материаллар яъни техник картон, асбест картон, шиша тўқима ва нотўқима мато ва ш.к.лар битум ёки қатрон билан ишлов бериб тайёрланади. Асоссиз ўрама материаллар микрокомпозицияли бўлиб, битумли ёки қатронли боғловчилар, кукун тўлдирувчи ва модифицияловчи қўшилмалар (антисептик, пластификатор, стабилизатор ва ш. к.лар) аралашмасини муайяан қалинликда прокатлаб ишлов бериш орқали тайёрланади . Ўрама материаллар томга 3...5 қатлам қилиб ёпиштирилганда сув ўтказ- майдиган қуйма том гилами ҳосил бўлади. Улар енгил ва том устини озгина нишабли қилиб қуришда кенг қўлланилади, кимёвий таъсирларга турғун ва ҳ. к. Ўрама материаллар том ёпмасига ишлатилганда металл сарфи (тунука листлар) сезиларли камаяди. Шимдириш турига қараб, томга ёпиладиган ўрама материаллар битумли, қатронли, қатрон-битумли, гудрокамли ва ш. к ҳилларга бўлинади. Рубероид техник картонга осон эрийдиган битум шимдирилиб, икки томо- нидан кукун тўлдирувчи, қийин эрийдиган битум ва майдаланган минераллар сепиб тайёрланган ўрама материал (Ўз РСТ 10923-93). Ишлатилиш жойига қараб рубероид томбоп остки (П) ва устки (К) қат- ламларни тайёрлаш, ҳамда қурилиш конструкцияларини гидроизоляциялаш каби турларга бўлинади. Битумли рубероид қуйидаги маркаларда ишлаб чиқарилади: РКК-500 А; РКК-400А ва ҳ. к (8.5 қаранг). Маркаларда кўрсатилган рақамлар 1 м 2 рубероиднинг массасини (г) билдиради. Масалан, РКК500 А-рубероид, томга ёпиладиган, йирик

донали сепмали, 1 м 2 нинг массаси 500 г. Рубероиднинг бактерия ва микроорганизмлар таъсирида эскириб, чиришини бартараф этиш мақсадида битумга антисептик моддалар билан ишлов берилади. Рубероид совуқ муҳитда ҳам эластиклигини сақлаб қолиши учун поли- мерлар билан модификацияланган битум асосида РЭМ-350 маркада тайёр- ланади. Ушбу маркадаги рубероид -50 0 С ҳароратда ҳам эластиклигини йўқотмайди. Рубероидларнинг эни 1000, 1025, 1050 мм, юзаси 5, 7, 10 ва 15 м 2 бўлади. Хозирги вақтда рубероиднинг пастки томони қалин қопламали ҳили том гидроизоляциясида бевосита асосга битумли мастикаларсиз ёпиштирилади. Бунда махсус мослама ёрдамида аланга ҳосил қилинади ва рубероиднинг паст- ки юзасидаги қоплама эритилиб асосга ёпиштирилади (1-расм) 1-расм. Томбоп рубероид ва уни асосга ёпиштириш . Томга ёпиладиган рубероид гиламнинг сифати қатламлар сонига, рубе- роидни асосга ва қатламларни бир-бирига пухта ёпиштирилишига боғлиқ бўлади. Томга ёпиладиган руберодли гилам сифати қатламлар сонига, рубероидни асосга ва қатламларни бир-бирига пухта ёпиштирилишига боғлиқ бўлади. Одатда том ёпмалари остки қатламга тўшаладиган рубероиднинг икки тўртта қатлами ва тангасимон сепмали томга ёпиладиган рубероиднинг битта қатла- мидан қилинади. Устки тангасимон

сепмали қатлам қуёш нурларини синди- рувчи бўлиб, ўрама гиламнинг муҳит таъсирига чидамлигини таъминлайди. Рубероид тўшамаси устма-уст яъни, кейинги тўшамани 7...10 см қоплаб ёпиштирилади (навбатдаги қатлам шундай ёпиштириладики, бунда пастдаги чоклар қоплансин). Пергамин (ГОСТ 2797-83) оддий ўрама материал бўлиб, техник картонга юмшаш ҳарорати 40 0 С гача бўлган битум эритмасини шимдириб олинади. Пергамен рубероиддан фарқли ўлароқ, қоплама битум қатлами ва сепмага эга бўлмайди. Пергамин том ёпмасида рубероиднинг қуйи қатламига қуйилади, шунингдек, буғдан ҳимоялаш учун ишлатилади. Пергамин П-300 ва П-350 маркаларда ўрама шаклида чиқарилади. Тўша- мани эни 1000, 1025 ва 1050 мм, ўрама юзаси 20 ёки 40 м 2 бўлади. Шиша рубероид (ГОСТ 15879-70) томга ёпиладиган ва гидроизоляци- яловчи материалдир (2-расм). У шиша толали матога иккала томонидан битумли боғловчи (битум резинали ёки битум полимерли) ва минерал кукун сепиб тайёрланади. Сепиладиган материал тури ва ишлатилиш соҳасига кўра шиша рубероид қуйидаги маркаларда ишлаб чиқарилади: С-РК (йирик донали сепмали), С-РЧ (тан- -РМ (майда гасимон сепмали) ва С 2-расм. Томбоп шиша рубероид. донали сепмали). Шиша рубероид том ёпмасида устки ва остки қат- ламларда ҳамда конструкцияларни гидроизоляциялашда ишлатилади. Шиша толали асосларнинг кимёвий ва биологик муҳитларга чидамлиги юқори бўлганлиги учун, улар асосида тайёрланадиган ўрама материалларнинг хизмат қилиш муддати 30 йилгача узайади. Толь техник картонга қатрон шимдириб, икки томонидан қатрон ва қум ёки минерал кукунлар сепилиб олинган ўрама материал. Йирик минерал сепмали толь текис томлар гидроизоляция қатламининг устки қаватига, қум сепмали толь эса бино ва иншоотларнинг пойдевори ҳамда бошқа

қисмлари, вақтинчалик иншоотларнинг томи гидроизоляциялари учун ишлатилади. Донали материаллар . Ўрама материаллар асосан кам нишабли том ёпма- лари учун ишлатилади. Хозирги замонавий қурилишда нишабли 15...60 0 С бўлган том ёпмалари қўлланилмоқда ва уларнинг юзаси манзарали бўлишига асосий эътибор қаратилмоқда. Шу сабабли томбоп материаллар том ёпмасига маълум ранг ва фактура бериши керак. Ишлатилиб келинаётган анъанавий томбоп донали материалларга черепица, шифер ва ҳ. к.лар киради. Ушбу материалларга альтернатив вариант сифатида юмшоқ черепица ва тўлқинсимон битум-картонли варақлар (ондулин) ишлаб чиқарилмоқда. Юмшоқ черепица донали материал бўлиб, анъанавий ўрама материаллар- дан фигурали, тўшама қатлам қирқиб олиш орқали тайёрланади. Бундай листларнинг ўлчами (350...400) х (900...1000) мм бўлиб, турли ҳил формадаги 3...4 та черепицани бирлаштиргандек кўринади. Черепица ёғоч тагликка мих ёрдамида маҳкамланади, ён томонлари тиккасига ўзаро елимланади. Бундай том ёпма қиялиги, 10 0 ва ундан юқори бўлади. Черепицанинг 1 м 2 оғирлиги 10...12 к (3 а-расм). Бундай материаллардан тикланадиган том ёпмаси жуда манзарали бўлади (3 б-расм). Юмшоқ черепица узоқ муддатга чидамли бўлиб, материалнинг деформацияланиши алоҳида плиткаларда рўй беради. Натижада бутун қоплама бўйича ички зўриқишлар камаяди. Юмшоқ черепицали том ёпмаларнинг узоқ муддатга чидамлиги унга сепилган рангли сепмалар манзарасининг эски- риши ва рангининг ўзгариши билан белгиланади. Тўлқинли битум картонли варақлар ўлчами 1000х2000 мм ва қалинлиги 3 мм бўлган эгилувчан варақдир (варақ оғирлиги 6 кг). Варақлар тўлқинсимон картонга битум шимдирилиб ва юза қисми ҳаво муҳитига чидамли полмерли бўёқ билан бўяб тайёрланади (4-расм).

б а 3-расм. Битумли юмшок черепи- 104-расм. Томбоп тўлқинсимон цалар (а) ва улар асосидаги том ёпма “ондулин” листлар конструкциялар (б) Бўёқ варақларга манзарали кўриниш беради ва қуёш нурлари таъсиридан сақлайди. Бундай тўлқинсимон варақлар томнинг ёғоч рейкалари устига мих ёки шруп ёрдамида маҳкамланади. Уларнинг хизмат қилиш вақти 30 йилдан юқори. Мембранали том ёпмалар . Мембранали ёпмалар кам нишабли ва қаттиқ асосли саноат ҳамда жамоат биноларининг томларини барпо этишда самарали қўлланилади (5-расм). Мембрана юқори эластик полимер материални (эластомер) 200...400 % нисбий узайтириш орқали тайёрланади. У чўзилишга ва тешилишга юқори мустаҳкамлиги билан фарқланади. Мембрананинг материали - 60 0 С дан +100 0 С гача бўлган ҳароратда ўзининг хоссаларини сақлаб олади. Бундай материал тўшамасининг ўлчами 15х60 м (юзаси 900 м 2 гача) бўлади.

а б 5-расм. Томбоп ўрама (а) ва текис (б) мембранали ёпмалар Мембранали ёпмаларнинг қулайлиги шундаки, улар ёрдамида катта майдонли том ёпмаларини қисқа муддатда қоплаш мумкин. Улар ўзаро махсус елимли ленталар ёрдамида бириктирилади. Мемебранани эски рубероидли том ёпмаси устига ҳам ўрнатиш мумкин. Мастикалар алоҳида қўлланилиши ёки шиша мато билан асоси армату- раланиши мумкин. Одатда мастикалар тўлдирилган бирикма бўлиб, асосий компонент сифатида суюқ каучук ишлатилади. Ишлатишдан олдин мастикага суюлтирувчи компонент (вулканизациялайдиган) қўшилади. Сўнгра эритма валик чўтка ёки сачраткич мослама ёрдамида асосга суртилади. Одатда мастика 2...3 қатлам қилиб суртилади, натижада 2...3 мм ли парда ҳосил бўлади. Мастикали ёпмалар эскирган ўрамали томларга суртилиши, шунингдек, таъмирлаш ишларига ҳам самарали ишлатилиш мумкин. 3. Гидроизоляция материаллари Гидроизоляция материаллари қурилиш конструкцияларини сув таъсиридан сақлаш учун мўлжалланган. Ўзининг физик ҳолати ва қўлланилиш техно- логиясига кўра гидроизоляцияловчи материаллар суюқ, бўтқасимон пластикқовушқоқ ва қаттиқ мўрт-пластикли ҳилларга бўлинади (ГОСТ 2889-80, ГОСТ 15836-79). Суюқ гидроизоляцияловчи материаллар шимиладиган ва парда ҳосил қиладиган ҳилларга бўлинади. Шимиладиган таркиблар материалнинг юза қатламидаги ғовакларга сингиб, у ерда сув ўтмайдиган тўсиқ ҳосил қиладиган суюқликлардир.

Суюқ ҳолатга келтирилган битум ва қатронлар оддий шимилувчи материал ҳисобланади. Шимдирилган қатламга битум сув ўтказмаслик хоссасини, қат- рон эса бундан ташқари материални антисептиклайди. Битум ёки қатронни суюқ ҳолатга айлантириш учун органик эритувчиларда эритилади ёки улардан эмульсия тайёрланади. Битумли эмульсия гомогенизаторларда (юқори тезликли қориштиргич) тайёрланади. Қоригичларда эритилган битум 80...90 0 С ли иссиқ сувда диспер- сияланади. Эритма полимерлар ва каучук латекси билан модификацияланиши мумкин. Эритмани намли материалларга шимдириш мақсадга мувофиқ. Материалнинг ғовакларига мономерларни шимдириш ва кейинчалик улар- ни полимерлаш сув ўтказмасликни таъминлайди. Бундай мақсад учун акри- латли мономерлар самарали ҳисобланади. Кремнийорганикли суюқликлар самарали шимиладиган материаллар бў- либ, шимдирилган материалнинг ташқи кўринишини ўзгартирмайди. Инъекцион материаллар изоляцияланадиган материал ғовакларига босим остида сингдирилади. Инъекцион материаллар сифатида эпоксид смоласи, полмерли дисперсиялар ва ш. к лар ишлатилади. Бундай гидроизоляция материалларини конструкцияга мажбурий сингдириш натижасида уларнинг сув ўтказмовчанлигини оддий шимдиришга нисбатан жуда юқори бўлади. Парда ҳосил қилувчи материаллар қовушқоқ суюқ таркиблар бўлиб, улар- ни изоляцияланадиган юзага суртилганидан кейин сув ўказмайдиган парда ҳосил бўлади. Парда ҳосил қилувчи материаллар ичида самарали қўллани- ладиганлари суюлтирилган битумлар, битумли эмульсиялар, лок ва эмаллар ҳисобланади. Бўтқасимон гидроизояция материаллари елимланадиган ва суртиладиган материал сифатида ишлатилади. Бўтқасимон материаллар изоляцияланадиган юзаларда қалин гидроизоляция қатлами ҳосил қилади. Бундай материалларга мастика ва суртмалар киради. Мастика органик боғловчиларга минерал кукун ва махсус қўшилмаларни аралаштириб олинади. Боғловчининг ҳилига қараб мастикалар битумли, битум-полимерли ва полимерлиларга бўлинади. Энг кўп тарқалгани битумли мастикалардир. Улар нисбатан арзон ва материалга яхши ёпишади. Битумли мастикалар совуқ (ишлатишга тайёр)

ва иссиқ (ишлатишдан олдин 160...180 0 С қиздирилиб суюқ ҳолатга келтири- ладиган) ҳилларда ишлаб чиқарилади. Кейинги пайтларда полимербитумли ва полимерли мастикалар зарарли муҳит таъсирида ишлатиладиган бетон ва металл конструкцияларни занг- лашдан ҳимоялаш учун кенг қўлланилмоқда. Суртма битум ва қатронни қаттиқ эмульгаторлар (оҳак, лой ва ҳ. к) билан дисперциялаш йўли билан олинади. Битумли суртманинг тахминий таркиби қуйидагича бўлади (массасига нисбатан, %): тез ёнувчи битум..................45...55 лой (оҳак).............................10...15 сув.........................................35...45 Суртмалар тўлдирувчи (қум) билан яхши аралашади. Қотганидан кейин эластик мастикали қоплама ҳосил бўлади. Мўрт-пластик гидроизоляцияловчи материаллар томбоп материалларга ўхшаган ўрама материаллардир. Юқорида қайд қилинганидек, гидроизоляцияловчи материалларнинг томбоп материаллардан фарқи, улар қуёш нури таъсирига учрамайди, доимий намли муҳит таъсирида бўлади ва ҳ. к. Хозирги замонавий ўрама гидроизоляция материалларининг чидамлиги ва бардошлигини ошириш учун битумли ва полимерли (чиримайдиган асосли) материаллар ишлатилади. Гидроизол асбест картонга битумли боғловчилар шимдирилиб тайёр- ланади. У ер ости конструкциялари ва гидротехник иншоотларни гидроиз- оляциялашда, занглашга бардошли қопламалар олишда ишлатилади (ГОСТ 7415-86). Фундалин полиэтилен, пластификатор ва тўлдирувчилар аралашмаларидан тайёрланадиган ўрама материалдир (6-расм). Фундалин ер ости иншоотлари ва томларни гидроизоляциялаш учун ишлатилади. Гидроизоляцияловчи қоплама фундалиннинг икки ва ундан ортиқ қатламларидан тайёрланади. Уларни елимлаш учун битум- полимерли мастикадан фойдаланилади.

а б 6-расм. Гидроизоляцияловчи фундалин (а) ва уни томга ёпиштириш (б). Фольгоизол юпқа алюминий фольгаси ва унга қопланган битум- резинали ҳимоя қатламидан иборат ўрама материал. Унинг эни 1 м ва узунлиги 10 м бўлади. Фольгоизол томларни қоплашда (7-расм), бино ва иншоотларни буғ ва гидроизоляциялашда, чокларни беркитишда ишлатилади (ГОСТ 20429-84). а б 7-расм. Фольгоизолни юмшатиш (а) ва томга ёпиштириш (б). Фольгоизол қурилишда аввал кенг ҳажмда ишлатилиб келинган толь яъни, қора қоғоздан бирмунча пишиқлиги билан ажралиб туради. Шу сабабли фольгоизолнинг хизмат кўрсатиш муддати толникидан 2...3 маротаба ортиқдир. Қолаверса, толь томга суюқ битум ёрдамида қопланса, фольгоизолни бироз эритиб, ўзини тўшаш мумкин. Шу ўринда кейинги

вақтларда фольгоизолдан юртимизнинг чўл худудларида, хусусан, Бухоро, Навоий, Хоразм вилоятларида бино ва иншоотларнинг шўрлаб ва захлаб кетишининг олдини олувчи қурилиш материали сифатида кенг фойдаланилмоқда. Бризол нефть битуми, резина кукуни, асбест толаси ва пластикловчилар аралашмаси массасини прокатлаш усулида олинади. Бризол 40 % концен- трацияли сульфат кислотасига ва 20 % хлорид кислотасига 60 0 С ҳароратгача бардошли бўлади. У ер ости металл конструкцияларни занглашдан сақлаш учун ишлатилади. Бризол асосга битум-резинали махсус мастика ёрдамида елимланади. Металлизол иккала томони нефть битуми билан қопланган алюминий фольгадан иборат ўрама материалдир. Алюминий фольгаси қалинлигига кўра металлизол икки маркада юзаси 5 м 2 ўрамларда ишлаб чиқарилади. У узилишга жуда чидамли, эгилувчан, зарали ва об-ҳаво муҳитларга бардошли материалдир. Металлизол ер ости ва сув қурилиши иншоотларини гидро- изоляциялашда ишлатилади. “Polister ” алюминий фольга қоғози , толали полимер ва полиэтилен пардани битум билан елимлаб тайёрланади. Алюминий фольга қопламали ушбу кўп қатламли томбоб иссиқ сақловчи ва гидроизоляцияловчи мембрананинг конструкцияси 8-расмда келтирилган. 8-расм. Беш қатламли иссиқ сақловчи ва гидроизоляция- ловчи “Polister” томпоб ўрама мембрана. 1-алюминий фольга; 2-толали полимерли асос; 3-полиэтилен парда; 4-битум; 5эластик битум. Гидробутил бутилкаучук асосида резина аралашмаларидан олинадиган гидроизоляцияловчи ўрама материалдир. Материал “Гидробутил-1” ва “Гидробутил-2” каби маркаларда ишлаб чиқарилади. Гидробутил

ишлатиладиган ҳароратлар ораси -45 0 С дан +150 0 С гача. Улар микроорганизмлардан шикастланишга турғун. Гидробутилни ёпиштириш учун совуқ ва қайноқ резинабитумли мастикалар ишлатилади. Бутерол синтетик каучук термоэластопласт, пластификатор ва тўлди- рувчилар аралашмаларидан тайёрланадиган ўрама материал. Бутерол ер ости иншоотлари ва томларни гидроизоляциялаш учун ишла- тилади. Гидроизоляциялаш ўрама бутеролнинг иккита ва ундан ортиқ қат- ламларидан қилинади. Уларни елимлаш учун битум-полимерли мастикадан фойдаланилади. 4. Герметикловчи материаллар Герметикловчи материаллар йиғма конструкциялар чокларини тўлди- риш ва зичлаш учун қўлланилади. Улар эластик, узоқ муддатга чидамли, сув ва газ ўтказмайдиган ҳамда совуқ ва зангбардош хоссаларга эга бўлиши, шунингдек, ўзидан зарарли модддалар (газлар) чиқармаслиги керак. Герметикловчи материалларни тайёрлаш учун полимер смолалар, каучук ва ш. к лар ишлатилади. Конструкция чокларини тўлдириш учун турли ҳил мастикалар ва эластик зичловчи қистирмалар ишлатилади (ГОСТ 25591-83, ЎзРСТ 747-96, ЎзРСТ 7640-93). Герметикловчи мастикалар пластик ҳолатда махсус асбоб ёрдамида сур- тилади. Мастика бетонга яхши ёпишади ва унга сингиш хусусиятини сақлаб қолади. Ҳарорат +60 0 С гача кўтарилганда ҳам силжиб ёки оқиб кетмайди. Ярим сульфатли каучук-тиоколли ва резина битум боғловчили мастикалар кейинги пайтларда кенг қўлланилмоқда. Улурга тиоколли ва изоляли мастикалар киради. Тиоколли мастикалар ярим сульфатли, каучук тиокол асосида тайёрланади. Тиокол қотирувчилар таъсирида вулканизацияланади ва резинага ўхшаш массага айланади. Қурилишда бундай мастикаларнинг У- 30 м (қора рангли) ва УТ-31 (оқ рангли) маркалари кенг қўлланилади. Тиоколли мастикалар элас- тик, ҳаво ва сув ўтказмайдиган бўлиб, бетон юза билан яхши ёпишади.

Тиоколли мастикалар ташқи ва ички деворлар ҳамда ораёпма панелларининг чокларини герметиклаш учун ишлатилади. Қотмайдиган мастика полиизобутилен юмшатгич, юпқадисперсли минерал қўшилма-мел, оҳактош ва бошқа кукунсимон материаллар асосида тайёр- ланади. Мастикани суртиш учун алмаштириладиган патронли шприц қўлла- нилади. Ушбу мастика йирик панелли биноларнинг тик ва горизонтал чокларини ҳамда дераза ва эшик блоклари тутушадиган жойларни герметиклаш учун, шунингдек, ички деворлар ва ораёпмаларнинг периметри бўйича тирқишларини зичлаш учун ишлатилади. Мастика қурилиш жойига бочка идишларда ёки бир марта фойдаланиладиган қоғоз патронларда етказиб берилади. Изол мастика битум резинали боғловчини полиизобутилен, канифоль, кумарон смоласи, асбестли тўлдирувчи ва антисептик билан аралаштириб олинади. Ушбу мастика 80...100 0 С гача иситилган ҳолда ва совуқлайин эри- тувчи қўшиб ишлатилади. Изол мастикаси билан йиғма бино ва иншоотларнинг чоклари герметик- ланади. Совуқ изол мастика эса пороизолни елимлаш ва ёпиштиришда қўл- ланилади. Эластикли қистирмалар ғовак ёки зич эшилган боғлам кўринишда резина, полиуретан ва синтетик каучуклар асосида ишлаб чиқарилади (ГОСТ 1583679). Улар жумласига произол ва гернит кабилар киради. Пороизол эластик ғовакли герметикловчи қистирма бўлиб, асосан эскирган резинадан тайёрланади. Резина қайта ишлаб увоқланади ва нефть дистиляти билан биргаликда девулканизацияланади, сўнгра массага антисептикни вулканизацияловчи ғовак ҳосил қилгич қиритилади. Пороизол тўғри бурчак кесимли, ўлчамлари 30х40, 40х40 мм ва эшилган, диаметри 10...60 мм кўринишда ишлаб чиқарилади. Пороизол ташқи девор панелларининг тик ҳамда горизонтал чокларини герметиклаш, шунингдек, дераза блокларининг ташқи девор панеллари билан туташган жойларини беркитиш ва зичлаш учун ишлатилади. Гернит сирти сув ўтказмайдиган пардали ғовакли эластик қистирмадир. У ташқи муҳит таъсирига бардошли ёнмайдиган полихлоропоплнли каучук асосида тайёрланади. Гернитли қистирмаларнинг узунлиги 3 м ва диаметри 20, 40 ва 60 мм бўлади. Унинг

ташқи зич қобиғи эса сув ўтказмовчанликни таъминлайди. Унинг 48 с давомидаги сув шимувчанлиги 0,4 % дан ортиқ эмас. Гернит пороизолга нисбатан анча чидамли, шунингдек, юқори нисбий узайиш хусусиятига ҳам эга. Гернит асосан панеллар орасидаги чокларни герметиклаш ва ш. к жойларда ишлатилади. У чокларга зичлаб ўрнатилади, натижада уларнинг ҳажми дастлабки ҳажмига нисбатан 30...40 % гача сиқилади. Ҳозирги пайтда герметикларнинг янги ҳиллари “монтажловчи кўпик” лар кенг қўлланилмоқда. Улар газ билан тўйинтирилган ва ҳавода эрийдиган компонентлардир. Бундай компонентлар (олигомерлар) махсус идиш-баллончаларга босим остида тўлдирилади. Идиш клопани сиқилганда ундан газ билан тўйинтирилган модда чиқади ва ҳавода кўпикка айланиб, сўнгра қотади. Бундай мастикалар нафақат чокларни герметиклаш, балким уларни иссиқ сақлаш учун ҳам ишлатилади. Кўпик полиуретанли Рипор 6ТНД маркали герметик айниқса кенг қўлланилади. 5. Томбоп ва гидроизоляция ишларини бажаришда техника хавфсизлиги Томбоп ва гидроизоляциялаш ишларини бажаришда ишчи гидроизоляцияловчилар техника хавфсизлиги қоидаларига тўлиқ риоя қилишлари шарт. Улар асосан юқори баландликда (том устида) ишлайдилар ва ҳамма вақт ноқулай вазиятда бўлади. Томбоп ва гидроизоляция ишлар иссиқ битумлар, бўтқалар, зарарли газлар, шамол ёки қуёшнинг иссиқ нурлари таъсири остида ишлашни тақозо этади. Битум ва қатрон эритувчи қозонлар уларга чанг ва сув кирмаслиги учун герметик қопқоқ билан ёпилади. Қозонлар махсус бостирма- айвонларга жойлаштирилади. Бўтқаларни эритиш фақат электр энергияси орқали амалга оширилади. Битумни бензин билан аралаштириш уни эритиш жойидан камида 50 м масофада амалга оширилади. Одатда иситилган битум бензинга солинади ва ёғоч аралаштиргич билан қориштирилади. Бунда битум ҳарорати 70 0 С дан ортиқ бўлмаслиги керак. Томбоп ва гидроизоляция материалларини юқорига чиқариш ва уларни том устига ўрнатиладиган жойлар астрофи вақтинчалик чегараланиб

(сўрилар, ёғоч тахталар, металл панжаралар ва ҳ. к.лар), шунингдек, махсус огоҳлантирувчи афишалар осиб қўйилади. Иссиқ битум қоришмалари ва шу каби ишлар билан банд бўлган ишчилар ҳимоя кўзойнаги, резина этик ва махсус кийим-бош билан таъминланган бўлиши керак. Тошкўмир қатронлари билан ишлашда ишчилар ёпиқ кўзойнак, резина қўлқоп ва респиратор билан таъминланиши керак. Томбоп ва гидроизоляция ишларини бажариш учун махсус тайёргарликдан ўтган ва шу ишлар билан чуқур танишган ишчиларга рухсат этилади. Ишчи- ларнинг иш жойи техника хавфсизлиги қоидаларига биноан яхши ҳимоя- ланган бўлиши, ортиқча материаллар ва жиҳозлардан ҳоли бўлиши керак.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Акрамов Х. А., Нуритдинов Х. Н. Бетон ва темирбетон буюмлари ишлаб чиқариш технологияси. -Тошкент. “Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти” нашриёти. 2011й. 2. Акрамов Х. А., Рахимов Ш. Т., Нуритдинов Х.Н. Бетон тўлдирувчилари технологияси. ТАҚИ. 2010й. 3. Баженов Ю. М. Технология бетона. -Москва. Издательство “Ассоциации строительных вузов”. 2007й. 4. Воробьев В. А. Строительные материалы. -Москва. “Высшая школа”, 1967й. 5. Газиев У. А. Бетон буюмлари ва конструкцияларининг коррозияси ҳамда ҳимояси. -Тошкент. ТАҚИ 2000й. 6. Горчаков Г. И., Баженов Ю.М. Строительные материалы. -Москва. “Стройиздат”. 1986й. 7. Горелышева Н. В. Справочник по дорожно-строительным материалам. - Москва. Издательство,“Транспорт”. 1972й. 8. Қосимов Э. Ўзбекистон қурилиш ашёлари. -Тошкент. “УАЖБНТ” маркази. 2003й. 9. Қосимов Э. Қурилиш ашёлари. -Тошкент. “Меҳнат”, 2004й. 10. Қосимов Э., Қосимов И., Акбаров М., Убайдуллаев И. Йўл қурилиш ашёлари. -Тошкент. “Ўзбекистон” нашриёти. 2005й. 11. Қосимов Э. У. Қурилиш ашёлари. Маьлумотнома. -Тошкент. “Чўлпон” номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи. 2011й.

Похожие

Органик боғловчи моддалар ҳамда улар асосида тайёрланадиган материаллар

Биноларни архитектуравий кўринишини бузувчи нуқсонлар

Органик боғловчи моддалар ва ашёлар архитектурада

Пайвандлаш материаллари

Ёғоч қурилиш материаллари ва буюмлар