Саноат биноларини лойиҳалаш асослари - Архтектура - Рефераты

Саноат биноларини лойиҳалаш асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59.265625 KB

Саноат биноларини лойиҳалаш асослари Режа: 1. Саноат биноларига куйиладиган талаблар. 2. Саноат бинолари турлари. 3. Цех ичидаги кутариш – ташиш жиҳозлари.

Саноат биноларини лойиҳалаш асослари Саноат иншоотлари қурилишида ишлаб чиқариш бинолари бир қаватли кўп оралиқли бўлиб, асосан тўғри бурчак шаклда, устунлар орасидаги масофа ва баландлиги бир хил ўлчамда ва оддий шаклга эга бўлган. Ишлатилган материаллар : юк кўтарувчи қисмида ёғоч, темирбетон, тузилмаларнинг ўра турувчи қисмида қуйма ва кичик ўлчамли йиғма плиталар, ёғоч ва асбестцементли ёпмалар, деворлари эса ғишт ва кичик шлакоблоклардан ташкил топган. Шу ўтган йиллар ичида Республикамизда йирик саноат корхоналари ва муҳандислик иншоотлари қурилди ва фойдаланишга топширилди. Меъморчилигимиз олдида турган вазифалардан бири, даврнинг улуғворлигини ва гўзаллигини меъморчилик воситалари билан акс эттиришдир, чунки бизнинг шароитимизда ҳар қандай иншоот махсус талабларнигина эмас, балки, ғоявий, миллий, эстетик талабларни ҳам қондирадиган бўлиши лозим. Кўпроқ катта ўлчамдаги биноларни бирлаштириш (сблокирование), йиғмалигини (сборност) ошириш ҳисобига саноат узеллари инженерлик иншоотлари ва ёрдамчи бинолар билан биргаликда қурилмоқда, ҳамда ишчиларни яхши шароитда ишлашлари учун биноларни ички ва ташқи кўринишларига катта эътибор берилмоқда. Шунинг билан бирга нималарга кўпроқ эътибор беришимиз назарда тутилади: -қурилишни таннархи ва унга кетадиган меҳнатни камайтириш; -арзон, лекин чидамли қурилиш моллари; -юк кўтарувчи ва ёпма тузилмалар вазн оғирлигини енгиллатиш; -материаллар ва грунт асослари чидамлилигидан тўлиқ фойдаланиш. - сейсмик зўриқишнинг энг кичик қийматини таъминлайдиган материаллар ва тузилмавий схемаларни қўллаш; - симметрик тузилмавий схемаларни қабул қилиш билан бино тузилмасининг бирлиги ва массасини бир текис тақсимлаш;

- оралиқлар (оралиқ) баландлиги бир хил бўлиши ва бинони тўғри бурчак шаклида тавсия қилиш; - биноларни лойиҳалашда иссиқ қуруқ иқлим шароитларини ҳисобга олиш. Саноат биноларини техник мавқени ошириш ва таннархини камайтириш учун қуйидаги йўналишлар бўйича иш олиб бориш керак: -асосий ёрдамчи биноларни бирлаштириш йўли билан бир том (бино) шаклига келтириш; -универсал (ҳар томонлама) ва бошқа прогрессив бино турларини қўллаш (павилионли, текис томли ва ҳ.к.); -икки ва кўп каватли бинони кўпайтириш; -катта ҳажмдаги кранларни (мостовой) осма ва полда юрадиган кранларга алмаштириш; -қурилиш тузилмалари ва деталларини тўлалигича заводларда тайёрлаб келтириш; -саноат корхонасига керак бўлган асбоб - ускуналарни ишчиларга ҳалақит бермайдиган жойларга жойлаштириш; -цехларда ишлаётганлар учун яхши санитар – гигиеник ва эстетик шароитлар яратиш ва ҳоказо. Саноат биноларига куйиладиган талаблар. Саноат корхоналарига қўйиладиган талаблар асосан 4 та улар қуйидагиларга бўлинади: 1. функционал, 2. техник, 3. бадиий меъморчилик 4. иқтисодий. 1) Функционал талаб , яъни саноат биноларига ўрнатилган (технология учун хизмат қиладиган) асбоб - ускуналар ишлаб чиқариладиган маҳсулотларни сифатли ва тўла йиғишини қаноатлантирсин. Бу талаб бинонинг ҳажмий- режасига ва тузилмасига,

цех ичидаги кўтариш ва ташиш механизмларига, ҳаво, ёруғлик ва шовқин каби ҳолатларни ўз ичига олган бўлиши керак, ҳамда технологик жараённи ўзгаришига ва ривожланишига хизмат қилсин. 2) Техник талаб бинонинг мустаҳкам, бикир, чидамли бўлишини, ишчилар учун хавфли бўлган ёнғин ва портлашларни, ҳамда бинони индустриал усул билан тиклашни таъминлайди. Бу талаблар бинодаги санитар – техник ва муҳандислик жиҳозларига ҳам тегишли ҳисобланади. Лойиҳалашда ва қурилишда бино тузилмаларининг мустаҳкамлиги, бикирлиги ва чидамлилиги бинодан фойдаланишда, уни ишончлигини аниқлайди. Ишончли бино деганда, унда ҳисобий фойдаланиш даври мобайнида ҳар хил кучлар ва табиий - иқлимий таҳсирлар остида ишлаш қобилиятини йўқотмаслигига айтилади. 3) Меъморчилик - бадиий талаб , саноат бинолар ташқи қиёфаси кўринишли, бадиий томонлари қониқарли бўлиши керак. Бино меъморчилиги комплекс иморатлар ва ташқи муҳит билан гармоник боғланган бўлиши талаб этилади Саноат бинолари чиройи, унинг элементларини пропорционал ва ритмик жойлашишига, ҳамда юқори сифатли монтаж ва пардоз ишларига боғлиқдир. Бинога маъмурий кўриниш бериш учун ёпма, ўрама материалларга мос ранглар танланади. Бино интерери хонанинг функционал ҳолатига тўғри келиши, ишчиларни эстетик талабларига жавоб бериши керак. 4) Иқтисодий талаб , бинони қуриш ва ундан фойдаланиш вақтида кам харж қилишни ўрганади. Бу талаб асосида ҳажмий – режавий, тузилмавий ва бадиий- меъморчилик каби ҳусусиятлари яхши бўлган лойиҳаларни танлаб олинади. Курилиш нархини камайтириш учун маҳаллий қурилиш материалларини ишлатиш керак. Меъёрдан ортиқ ўта чидамли тузилмаларни ишлатиш ҳам бино таннархини оширади

Юқоридаги талаблардан ташқари , лойиҳаларда ишлаётганлар учун қулай маиший ва тиббий хизмат кўрсатиш, малака ошириш ва маданий дам олиш хоналари бўлиши керак. Цехларда меҳнат қилаётган ишчиларга қулай санитар – гигиеник шароит яратиш учун қуйидагилар кўрилади: - нормал ҳарорат - намлик режими бўлиши; - ишлаш жойларини меъёрдагидан кам бўлмаган ёруғлик билан таъминлаш; - ўткир ҳидли ва заҳарли моддалар чиқарадиган ва тўпланадиган жойларни аниқлаш ва у жойларни сунҳий ва табиий шамоллатиш йўли билан тозалаш; - иш жойларида ҳосил бўладиган шовқин ва тебранишни олдини олиш; - заҳарли моддалар ва шовқин чиқарадиган биноларни бошқа бинолардан махсус тузилмалар ёрдамида ажратиб қўйиш керак. Саноат корхоналарида меҳнат ва дам олиш шароитларини яхшилаш учун аввало саноат майдонини сифатли ободонлаштириш ва кўкаламзорлаштириш талаблари қўйилади. Саноат бинолари турлари. Саноат бинолар қўлланиши (назначению) ва асосига (капитальност) қараб қуйидаги гуруҳларга бўлинади: 1) ишлаб - чиқариш, корхонани асосий технологик жараёни жойлашади (прокат, йиғиш, тўқиш, кондитер цехлари) 2) ёрдамчи ишлаб чиқариш, қўшимча ишлаб чиқариш корхоналари жойлашади (таъмирлаш, асбоб ускуналар турадиган жой ва ҳ.к.); 3) энергетик, корхоналарни электр энергияси, газ, қисилган ҳаво, пар билан таъминлаб туради (ТЭЦ, компрессорлар, газогенераторлар ва ҳ.к.) 4) транспорт, корхона ихтиёрида бўлган транспортларни ишлатиш ва жойлаштириш бинолари (гаражлар, электровоз деполари); 5) омборлар, ишлаб чиқаришга керак бўлган хом ашёни сақлаш ва чиқарилган маҳсулотларни жойлашга хизмат қилади;

6) санитар - техник, корхонани сув, чиқинди, ҳамда атроф муҳитни тозалаш бинолари (тозаловчи насос станциялари, сув тўплаш миноралари, сув ҳовузлари) киради; 7) умум корхона ва ёрдамчи бинолар (ММК, КХК ёнғин депоси) Бундан ташқари саноат корхоналарини махсус иншоотларига қуйидагилар киради, (резервуар, трубалар, опоралар, мачталар, градирнилар). Юқорида санаб ўтилган бино ва иншоотлар гуруҳи ҳар бир саноат корхонасида бўлиши шарт эмас, корхонани қуввати ва қўлланишига қараб таркиби аниқланилади. Саноат бинолари чидамлилигига қараб тўртта синфга бўлинади. Биринчи синфга юқори талаблар қўйилган бинолар кирса, 4 синфдаги бинолардан минимал мустаҳкамлик ва чидамлилик талаб этилади. Ҳар бир синфлар учун сифатли фойдаланиш, ҳамда бинонинг асосий тузилмаларини чидамлилиги ва ёнғинга чидамлилиги талаблари қўйилади. Сифатли фойдаланиш бу бутун хизмат давомида керак бўладиган нормал меҳнат шароити ва технологик жараён бўлиши, керакли оралиқлар ўлчами ва устунлар қадами, маҳқул келадиган технологик жиҳозларни ўрнатилиши, унинг қулай монтажи, сифатли пардози, технологик жараённи ўташ даврида ишчиларга қулайлиги таҳминланганлигидир. Бино тузилмавий элементларини керакли чидамлилигини ва ёнғинга чидамлилигини таҳминлаш учун, мос келадиган қурилиш материаллари ва буюмлари қўлланилади ва уларни тузилмаларда фойдаланиш пайтида емирлишдан ҳимоя қилинади. Тузилма чидамлилиги - берилган фойдаланиш режими ва иқлим шароитида ўзининг талаб қилинган сифатини хизмат қилиш муддати давомида йўқотмаслигидир.

Ёпма тузилмаларнинг уч даражали чидамлилиги аниқланган; I даража - хизмат муддати камида 100йил, II даража - камида 50 йил ва III даража - камида 20 йил Саноат бинолари мустаҳкамлик ва чидамлигига қараб 4 синфга бўлинади. Бино синфига боғлиқ ҳолда ёпма тузилмалар чидамлиги қуйидагича қабул қилинади. I . синф - камида I . даража (степенғ), II . синф - камида II . даража, III . синф - камида III даража, IV синф - чидамлилик меҳёрланмайди. Лойиҳаланаётган биноларни чидамлилик синфи қуйидаги факторларга боғлиқ бўлади: халқ хўжалигидаги аҳамияти, корхона ўлчами ва қуввати, бинога ўрнатилган технологик жиҳозни қулайлилиги, бинодан фойдаланиш фактори, лойиҳаланаётган объектни шаҳарсозликдаги аҳамияти. Саноат бинолари меъморчилик тузилмавий хусусиятларига қараб бир қаватли, кўп қаватли ва аралаш қаватлиларга бўлинади: - бир қаватли биноларга технологик жиҳатдан асбоб ускуналари катта ҳажмли, оғир ва чиқарадиган маҳсулоти катта габаритли бўлган (прокат, йиғиш цехлари), ишлаб чиқариш жойлашади. Бир қаватли бинолар саноатни 75% ташкил этади. Оралиғига қараб бир ва кўп оралиқли бўлади. Оралиқ ишлаб чиқариш ҳажми бўлиб, бир оралиқли схема периметри бўйича устунлар қатори ва ораёпма билан чегараланган бўлади. Устунлар кўндаланг қатори орасидаги масофа оралиқ эни ҳисобланади. (расм 1.)

Расм 1. Бир қаватли саноат бинолариинг асосий кўринишлари а - бир оралиқли, фонарсиз, б – шуни ўзи, кўприксимон кранли, в, г – кўп оралиқли, фонарли Оралиқ 12м дан 60 м ва ундан юқори бўлиши мумкин (самолётсозлик). Режавий шаклига қараб бир қаватли бинолар павилонли (қисқа энли ва оралиқли кам), катта ўлчамли (сплошной) ва кўп оралиқли бўлади. Ички таянчларини (опоралар) (юк кўтарувчи қисми) қўйилишига қараб бир қаватли саноат бинолари ячейкали (квадратли), оралиқли, залли (таянчлар ораси 100 м ва ундан ошиқ) бўлади. - Кўп қаватли биноларга технологик жараёни тик йўналган ишлаб чиқариш жойлашади.(енгил, озиқ - овқат, радио ишлаб чиқариш ва ҳ.к). Кўп қаватли бинолар схемаси кўп оралиқли бўлиб ўрта оралиқларда иккинчи даражали ишлаб чиқариш жойлашади, чунки уларга кам миқдордаги табиий ёруғлик етарлидир. Кўп қаватли бинолар биринчи қаватида катта ва оғир жиҳозли ишлаб чиқариш жойлашса, юқори қаватида портлаш ва ёнғин чиқишига яқин бўлган ҳавога ёқимсиз газлар чиқарадиган ишлаб чиқариш жойлашади. Кўп қаватли бинолар гуруҳига тепа қават устунлар сеткаси йириклаштирилган икки қаватли бинолар гуруҳчаси ҳам киради. Бундай бинолар юқори қаватида асосий ишлаб чиқариш, биринчи қаватида ёрдамчи хизматлар (таҳмирлаш бўлими, электрокарлар депоси, маиший хоналар), ҳамда энергетика ва санитар техник тармоқлар жойлашади.

Икки қаватли биноларда машинасозлик, енгил, озиқ – овқат, полиграф ва бошқа саноат корхоналарини жойлаштириш иморат майдони ва бино қурилиш ҳажмини камайиши ҳисобига иқтисодий самара келтиради. - Аралаш қаватли бинолар ишлаб чиқариш горизонтал ва тик йўналган технологик жараёнга мўлжалланган (кимё заводлар) бўлади. Енгил машинасозлик, тўқимачилик, озиқ – овқат, корхоналари, чинни заводларини бир қаватли ёки кўп қаватли биноларга жойлаштириш мумкин. Бу ҳолда бино қаватини танлашда берилган, қурилиш шароитлари ва техник иқтисодий ҳисобларга амал қилиш керак. Цех ичидаги кщтариш – ташиш жиҳозлари. Келтирилаётган хом - ашёларни ва тайёр бўлган маҳсулотларни олиб қўйиш, кўтариш цех ичидаги кўтариш - ташиш жиҳозлари орқали амалга оширилади. Кўтариш-ташиш жиҳозлари ишлашига қараб 2 гуруҳга бўлинади : вақти - вақти билан ва тўхтовсиз ҳаракат қиладиган. Биринчисига осма транспортлар (таллар, тележкалар, осма кранлар, кўприксимон ва пол устида ҳаракат қиладиган кранлар; Иккинчисига - конвейерлар ( лентали, ковшли ва ҳ.к.) киради(Расм 2). Расм 2.Ишлаб чиқариш биноларнинг кўтариш – ташиш жиҳозлари а – осма тўсинли кран, б – таянчли кўприксимон кран, в – консолли кран, г – осма занжирли конвейер

Саноат қурилишида энг кўп қўлланиладиган ва юкларни 3 йўналишда ҳаракатлантирадиган осма ва кўприксимон кранлардир. Осма кранлар 0,25 дан 5 т. гача юкларни кўтара - олади. Кран асосан юк кўтарувчи балка (тўсин) ва 2 ёки 4 ғилдиракли ҳаракатланувчи механизмлардан иборат. Оралиқни энига, юк кўтарувчи тузилмалар қадамига ва ўша оралиқда бўладиган транспорт операцияларига қараб бир оралиқда бир ёки бир нечта кранлар олиш мумкин йўллар сонига қараб осма кранлар бир, икки ва кўп оралиқли бўлиши мумкин. Бир оралиқли кранлар узунлиги 3,6 дан 18 м гача. Икки оралиқли кранлар узунлиги 16,2 дан 27 м гача. Уч оралиқли кранлар узунлиги 28,2 дан 34,8 м гача. Кран оралиғини ўлчамини 1,5 м деб (2 осма нуқталар ораси) қабул қиламиз, унда оралиқлар 3 дан 15 м гача (1,5 дан ошиб боради) бўлади ва кранларни полда туриб бошқарилади. Кўприксимон кранлар 1 дан 500 тоннгача юк кўтара -олади. Асосан 5 – 30 т. юк кўтарадиган кранлар ишлатилади. Агарда кран 50/10 т деб белгиланган бўлса, сурати асосий юкни кўтаришини, маҳражи ёрдамчи механизмни юк кўтаришини белгилайди. Кўприксимон кран, оралиқ эгаллаб турган юк кўтарувчи кўприк (мост) ва шу кўприк устида ҳаракатланувчи ва юк кўтарувчи аравачадан иборат. Кўприксимон кранлар, устунлар консол қисмига жойлашган, кран таги йўлларига (балкаларга) ўрнатилади. Кўприк устига ўрнатилган релсда аравача ҳаракат қилади. Кранни алоҳида кабинадан ёки полда туриб бошқариш мумкин.

Саноатда бўлаётган ишнинг вақт мобайнида давомийлигига қараб кўприксимон кранлар қуйидаги: - оғир режимли иш (0,4 - 0,8 фойдаланиш коэффициенти), - ўртача режимли иш (0,25-0,40 фойдаланиш коэффициенти), - енгил режимли иш (0,15-0,25 фойдаланиш коэффициенти), кранларга бўлинади. Технологик жараёнга қараб бир оралиқда 2 ва ундан ортиқ кран ишлаши мумкин. Кранлар 80 м / мин тезликда ҳаракат қилади. Кран таги йўлларини асосий ўқ чизиқларига нисбатан жойлашишига қараб, кран оралиқлари 13,5 м дан 33,5 м. гача олинади. Агар бинода кўприксимон кранни юк кўтариш қобилияти 50 т гача бўлса - 750 мм, 50 т дан ошиқ бўлса - 1000 мм олинади. Саноат биноларида яна махсус кўприксимон кранлар ишлатилади (буриладиган, консолли, қудуқсимон, паншаҳасимон ушлайдиган). Осма ва кўприксимон кранлар асосий юкларни (нагрузкани) каркасга ўтказиш ҳисобига бинонинг ҳажмий - режасига таҳсир қилади. Шунинг учун бинони лойиҳалаш вақтида кранлар юк кўтариш қобилиятини мумкин қадар камайтириш ёки каркасга тушадиган таъсирини йўқ қилиш керак. Бу эса ўз навбатида бинонинг устунлар сеткасини каттароқ бўлишига ва енгил катта оралиқли бўлишига олиб келади. Бундай ҳолда бинода бўладиган технологик жараёнларни пол устида юрадиган механизмлар билан бошқарилади. (вагонетка, электрокарни, конвейер, автомобил кранлари, юклагичлар ва ҳ.к.). Козловой кранлар бино оралиғи катта ва баланд бўлганда ишлатилади, лекин полда ҳаракат қилгани учун хавфли.

Адабиётлар: 1. Сербинович П. П. Архитектура промшленних зданий. М. 1982. 2. Орловский Б. Я. Архитектура гражданских и промшленних зданий. М. 1991. 3. Кутухин Е. Г., Коробков Л. Г. Конструкци промшленних и селскохозяйственних зданий. М. 1995. 4. Шубин Л.Ф. Архитектура промшленних зданий. М. 1986. 5. Дятков С.В. Архитектура промшленних зданий. М. 1984.

Похожие

Турар-жой биноларини лойиҳалаш асослари

Гумбазлар ва уларнинг турлари лойиҳалаш ва ҳисоблаш асослари

Жамоат биноларининг гуруҳлари. Жамоат биноларининг типологик ечимлари ва шакллантирувчи асосий омиллар

Архитектуравий лойиҳалаш ва қурилишнинг меъёрий асослари фанининг ўқитиш мақсади ва вазифалари

Саноат бинолари поллари