Саноат бинолари ёпмалари - Архтектура - Рефераты

Саноат бинолари ёпмалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

176.30078125 KB

Саноат бинолари ёпмалари Режа: 1. Саноат бинолари ёпмалари 2. Саноат бинолари томлар.

Саноат бинолари ёпмалари Саноат бинолари ёпмалари тузилма сифатида асосий ролни бажаради. У бинони узоқ чидашини аниқлайди, ички ва ташқи қиёфаси ўзгаришига таъсир қилади. Ёпмалар бино таннархини 30% гача ташкил этади. Саноат бинолари асосан чордоқсиз бўлиб, у юк кўтарувчи ва қопловчи тузилмалардан иборат. Ёпма юк кўтарувчи қисми ферма, тўсин, рама шаклида бўлиб қопловчи қисмида материалига мос керакли қия ҳосил қилади. Ёпманинг қопловчи қисми хоналарни ташқи муҳит таъсиридан сақлаш билан бирга юк кўтарувчи қисми билан бинонинг мустаҳкамлигини оширади. Саноат биноларида асосан текис томли ёпмалар қўйилади, шунинг учун улардан фойдаланиш қулай. Ёпма турлари ва уларга қўйиладиган талаблар. Ён томондан кўринишига қараб ёпмалар бир, икки ва кўп томонга қияли , текис, шедасимон ва қийшиқ чизиқлиларга бўлинади. Бир томонга қияли ёпма асосан оралиғи 9-12 м бўлган биноларда ишлатилади. Икки томонга қияли ҳар қандай энли бўлган оралиқда, айрим ҳолларда кўп оралиқли биноларда ҳам ишлатилади. Камчилиги, ўрта оралиқларда томни баландлиги юқори ва рулон гиламининг хизмат қилиш муҳлати камроқ бўлади. Кўп қияли ёпмалар (асосан икки қияли) энли кўп оралиқли биноларда қўлланилади. Оқова сувлар бино ичидаги қувурлардан тушиб кетади. Текис ёпмалар қиялиги жуда оз миқдорда ёки қияли бўлмайди. Камчилиги ёмғир ва қорларни томда узоқ туриши ва гидроизолияция қатламларини кўп олиниши натижасидир. Шедасимон ёпма йўналиши шимол томонга бўлган вертикал p ва қия ҳолида дераза ўрнатилган текисликларидан иборат. Бунда қуёшнинг тик нурлари бино ичига тушади.

Кийшиқ чизиқли ёпмалар системаси кўпроқ жуда катта оралиқли бинолар томини ёпишга ишлатилади. Теплотехник хусусиятига қараб ёпмалар иситиладиган ва иситилмайдаганга бўлинади. Кандай кўринишда бўлишидан қат o ий назар ёпмаларни гидроизоляцияси яхши бўлиши, пар ва иссиқликдан сақлаши, ёнғинга, коррозияга қарши бўлиши, осон ўрнатилиши, эксплуатацияга чидамли ва ишончли бўлиши, ҳамда оғирлиги камроқ ва иқтисодий жиҳатдан тежамли бўлиши керак. Ёпмалар юк кўтарувчи қисмларни кўриниши ва материаллар танлашда оралиқлар эни, таянч нуқталари қадами, ёпмаларига тушадиган юкни ҳарактери ва катталиги, цех ичидаги кўтариш жиҳозларини тури, ҳамда томни турига қараб олинади. Бундан ташқари қурилиш тумани, ёпма тагига жойлаштириладиган тармоқлар ва ишлаб чиқаришдан ажралиб чиқаётган заҳарли моддаларга боғлиқ. Ёпмаларни юк кўтарувчи қисми асосан стропил тузилмаларидир. Агар устунлар қадами стропил тузулмалар қадамидан ошса, стропила таги тузилмалари қўлланилади. Стропила таги тузилмалари устунларга (бўйлама йўналишда) қўйилади ва уларга стропила тузилмаси таянади. Ёпмалар юк кўтарувчи тузилмалари темирбетон, металл, ёғоч ва аралаш (металл: ёғоч, темир: темирбетон) бўлиши мумкин. Аралаш юк кўтарувчи тузилмалар кенг қўлланилади, чунки уни сиқилишга ишлайдиган элементлари темирбетон ёки ёғоч материаллардан, чўзилишига ишлайдиганлари металдан қилинади. Темирбетон стропил ва стропил таги тўсин ва фермалар 26 расмда кўрсатилган.

Расм 26. Ёпмаларнинг темирбетон тўсинлари а,г–текис ва бир қияли ёпмалар учун қўштавр кесимли стропил тўсини, б–шуни ўзи икки ва кўп қияли ёпмалар учун, в–қия ёпмалар учун тешикли стропила тўсини, д–стропила ости тўсини, е,ж–стропила тўсинларини устунларга маҳкамланиши, з–стропила тўсинларини стропила ости тўсинларига таяниши: 1–устун, 2–стропила тўсини, 3– анкер болти, 4–шайба, 5–тўсин таянч листи, 6 – тўсинларни маҳкамловчи элемент, 7 – стропила ости тўсини Стропила тўсинлари оралиқлари 6 м дан 18 м гача бўлган бир томонга қияли, кўп қияли ва текис ёпмали биноларда қўлланилади. Бир томонга қияли ва текис ёпмалар юқори пояси тўғри чизиқли, икки ва кўп қияли ёпмалар синиқ поясли (қиялик 1:12)бўлади. Оралиқлар 6 ва 12 м бўлса, уларни ёпиш учун баландлиги 590 ва 890 мм ли тавр шаклидаги тўсинлар 12 ва 18 м оралиқларда кесими қўш таврли ва тўғри бурчакли таянчларда баландлиги 890, 1190 ва 1490 мм бўлган тўсинлардан фойдаланилади. Кесими тўғри бурчак тешикли тўсинларни тайёрлаш оддий, тепадан тармоқлар ўтишини осонлаштиради, лекин унга кесими таврли ва қўш таврли

бўлган тўсинларга нисбатан кўп бетон сарф бўлади. Тўсинларни тайёрлаш учун маркаси 200-500 ли бетон ва олдиндан зўриқтирилган арматура ишлатилади. Тўсинларни юқори белбоғида ёпма панелларни, прогонларни маҳкамлаш учун, пастки белбоғида осма транспортлар йўлини маҳкамлаш учун, таянч қисмида тўсинни устунга маҳкамлаш учун закладной элементлар ва металл листлар қўйилади. Стропила тўсинлари устунларга анкерлар ёрдамида маҳкамланади. Стропила таги тўсинларини қўллаш, агар ёпмаларда стропила тўсини тузилмалари қадами 6 м, устунлар қадами 12 м бўлганда тавсия этилади. Стропила таги тўсинлари кесим токчаси пастки қисми трапеция ва тавр кўринишида бўлади. Узунлиги 12 м, оралиқда баландлиги 1500 мм, таянчда 600 мм, токча эни 700 мм олинади. Стропила таги тўсинини устунга пайвандлаш орқали маҳкамланади. Стропила фермалари қуйидагича бўлиши мумкин: сегментли, аркасимон, ҳавонсиз, параллел поясли ва учбурчак фермалар тўсинларга нисбатан яхши техник-иқтисодий кўрсатгичларга эга, улар 18,24 ва 30 м (айрим вақтларда 12 ва 36 м) оралиқларда қўлланилади. (Расм 27)

Расм 27. Ёпманинг темир бетон фермалари а – сегментли стропила фермаси, б – шуни ўзи, аркали ҳавонсиз, в – параллел белбоғли (поясли), г – шуни ўзи, уч бурчакли, д - 12 м ли стропила ости фермаси (ўрнатилган ҳолатда), е – 18 м ли стропила ости фермаси (қирқимда ўрнатилиши кўрсатилган): 1 – стропила фермаси, 2 – стропила ости фермаси Сегментли, аркасимон, параллел поясли фермалар томи рулонли, учбурчак фермалар томи асбестоцемент ва металл тўлқинсимон листли материаллардан қилинганда қилинади. Стропила таги фермалари узунлиги 12 ва 18 м. бўлиб, унга қадами 6 м бўлган стропила фермалар таянади. Стропила ва стропила таги фермалари пастки поясларига олдиндан зўриқтирилган юқори мустаҳкамликдаги арматуралар қўйилади. Уларни устунга ва ўзаро маҳкамлаш пайвандлаш орқали амалга оширилади.

Металл стропила ва стропила таги фермалари тайёрлашнинг асосан уч хили мавжуд: параллел белбоғли, полигонал ва учбурчак шаклида. Рулонли томлар олдинги, икки турдаги фермаларга ўрнатилади, шунинг учун тепа белбоғи қиялиги 1,5 % ва 1:8 қилиб олинади. Асбестоцемент ва металл листлар – учбурчак фермаларга (қиялиги 1:3,5)ўрнатилади. Металл фермалар оралиғи 18, 24, 30 ва 36 м қилиб тайёрланади, у ҳолда устунлар қадами 6, 12 м ва ундан ортиқроқ қилиб олинади. Таянчларда фермалар баландлиги : параллел белбоғли 2550-3750 мм, полигонал - 2200 мм ва учбурчак 450 мм бўлиб, ферма юқори белбоғига 3 метрли панеллар қўйилади. Стропила таги фермалари параллел белбоғли бўлиб, узунлиги 12, 18 ва 24 м ва баландлиги (стропила фермалари турига ва уларнинг оралиғига боғлиқ ҳолда) 3130, 3270 ва 3750 мм қилиб тайёрланади. Фермалар устунларга анкер болтлар ёрдамида маҳкамланади. Фермалар металл қувурлардан ҳам тайёрланади. Металл тўсинлар юпқа деворли, кенг полкали қўштаврдан қилинади. Агар ишлаб чиқаришда тузилмаларга ҳар-хил агрессив муҳит та o сир қилса, у ҳолда бундай биноларда ёғочдан қилинган юк кўтарувчи тўсинлар ёғочли ва ёғоч+метал фермалар ишлатилади. Ёпма боғловчилар тузилмасини танлаш каркас кўринишига, ёпма турига, бино баландлиги, цех ичидаги кўтариш-ташиш жиҳозлари кўринишига, уларни юк кўтаришига ва иш режимига боғлиқ бўлади. Ёпма текис томли бўлса темирбетон стропила тузилмалари таянчлари орасига вертикал боғловчилар қўйилади. Стропила таги тўзилмалари бўлмаган биноларда бундай боғловчилар ҳар устунлар қаторига, стропила таги тузилмалари борларида қадами 6 метрли четки устунлар қаторига жойлаштирлади. Ферма ва тўсин таянчлари орасига бир устун қадами ташлаб вертикал боғловчилар ўрнатилади. Вертикал

боғловчилар йўқ жойларда, устун тепасига тиргаклар жойлаштирилади. Урта қатор устунларининг охирги стропила таги фермалари ҳар бир ҳарорат блокида стропила фермаларининг юқори белбоғларига горизонтал тиргаклар билан бириктирилади. Ёпмаларнинг четки ва ўрта қаторлар устуни қадами 12 м бўлганда горизонтал боғловчи фермалари (портал) қўйилади ва улар стропила фермалар пастки белбоғи баландлигида ҳар бир оралиқдаги ҳарорат блоклари ён томонига жойлаштиради. Ёпмаларнинг вертикал ва горизонтал боғловчилари бурчаклардан , швеллерлардан ва қувурлардан тайёрланиб темирбетон тузилмаларга болтлар ва пайвандлаш орқали маҳкамланади. Ёпмаларни ўровчи тузилмалари иситиладиган ва иситилмайдиган бўлиши мумкин. Иситилмайдиган ёпмаларнинг асосий элемнетлари юк кўтарувчи настил ва том ҳисобланади. Тўлқинсимон асбестцемент ва метал листли бундай ёпмаларда юк кўтарувчи настил ва том функцияси қўшилиб кетади. Истиладиган ёпмаларга настил ва томдан ташқари иситгич (утеплител) ва пароизоляция ҳам киради.

Фойдаланиш режимига қараб ёпмаларнинг ўровчи қисми шамолатиладиган, қисман шамолатиладиган ва шамолатилмайдиганга бўлинади. (Расм 28) Расм 28.Саноат бинолари том ёпмаларнинг асосий турлари а,б – шамоллатилмайдиган, в,г – қисман шамоллатилади, д – диффузия қатламли, е – шамоллатиладиган: 1 – ҳимоя қатлами, 2 – том гилами, 3 – текисловчи қатлам (қоришма) 4 – темирбетон юк кўтарувчи настил (плита), 5 – иситгич, 6 – пардан ҳимоя қатлам, 7 – комплекс плитаси, 8 – каналлар ёки ариқлар, 9 – ҳаво бўшлиқ қатлами Куруқ ва меъёрий намлик ҳолатидаги хоналар тепаси шамоллатилмайдиган ёпмалардан лойиҳаланади. Нам ва ҳўл режимли иситиладиган хоналар ёпмалари ички юзасида намлик конденсацияси бўлмаслиги ва бошқа тузилмавий чоралар ёпманинг меъёрий намлик ҳолатини сақлай олмаган ҳолда шамоллатиладиган, ҳамда қисман шамоллатадиган ёпмалар ўрнатилади. Прогонли ёпмалар . Бундай ёпмаларга армоцементли ва енгилбетонли плиталар, асбестоцемент ва метал листлар, ҳамда метал панеллар жойлаштирилади. Метал прогонлар узунлиги 6 м бўлиб, улар швеллер, қўштавр ва коробкасимон кесимли ва узунлиги 12 м бўлган панжарасимон сортаментлардан тайёрланади.

Темирбетон прогонлар швеллер ва тавр кесимли бўлади, улар оғир бўлган учун кам қўлланилади. Энг кўп қўлланиладиган настиллар тузилмаси қуйидагилар: - армоцементли плиталар узунлиги 1,5 ва 3,0 метр, эни 0,5 м, қалинлиги 20 мм гача қилиб тайёрланади; - енгил бетонли плиталар узунлиги 1,5 ва 3,0 м, эни 0,5 ва қалинлиги 80 – 160 мм ли бўлади. - тўлқинсимон асбестоцемент листлар УВ – 2 тури 1750 - 2500 мм, эни 1125 мм, тўлқин баландлиги 54 мм, қалинлиги 7,5 мм; ВУ – К листлари узунлиги 1750 – 2800 мм, эни 994 мм, тўлқин баландлиги 50 мм, қалинлиги 80 мм бўлади. Саноат қурилишида профилланган темир (туника) ва алюминий настиллар ҳам қўлланилади. Уларни қобирғасимон ёки тўлқинсимон қилиб тайёрланади. Туника настиллар қалинлиги 0,8 – 1,5 мм, эни 600 – 1000 мм, баландлиги 40 – 80 мм алюминий настиллар қалинлиги 0,5 – 1,2 мм, эни 800 – 1200 мм, баландлиги 25 – 70 мм. Настиллар узунлиги иккидан ўн икки метргача бўлади. Прогонсиз ёпмаларни ўрнатишда металл кам сарфланади. Прогонсиз ёпмаларни жойлаштириш учун ёпма юк кўтарувчи тузилмаларига таянадиган йирик ўлчамли панеллар қўлланилади. Панеллар узунлиги ёпма стропила тузулмалари қадамига тенг қилиб (6 ва 12 м) олинади. Панел эни 3 м, баҳзи ҳолларда 1,5 м, қабул қилинади. Прогонсиз ёпмаларда бетон маркаси 300 – 500 бўлган темирбетон панеллар қўлланилади. Темирбетон панелларнинг қуйидаги кўринишлари бўлади: қобирғасимон ўлчамлари 3х6, 1,5х6, 3х12 ва 1,5х12 м, сегмент шаклидаги панел қобиқлар ўлчами 3х6, 3х12, 3х18, 3х24 м, узун ўлчамли 2Т настиллар эни 3 м ва узунлиги 12, 18 ва 24 м бўлади. Йирик ўлчамли плиталар ёпма юк кўтарувчи тузилмаларига плитанинг таянчларида ва ферма ёки тўсин юқори белбоғидаги боғловчи (закладной) элементлари пайвандлаб маҳкамланади. Ҳар бир плита уч

нуқтасидан пайвандланиб, улар орасидаги чоклар оғир ёки енгил бетон билан тўлдирилади. Енгил ва кўпик бетонли настилли ёпмалар қўшимча иситилмайди, чунки бу настилларда юк кўтарувчи ва иссиқдан ҳимоя қилиш хусусиятлари қўшилиб кетади. Темирбетон плитали ёки панелли ёпмаларни иситиш учун ёпма тузилмасига иситгичлар киритилади, уларнинг қалинлиги теплотехник ҳисоб билан аниқланади. Ёпмаларни иссиқдан ҳимоя қилиш учун кўпик бетонли, перлитобетонли, минерал вата, пенополистролли плиталар қўлланилади. Ички ҳаво сув буғларини иситгич қатламига кирмаслиги учун иситгич тагига бўғдан ҳимоя қилиш қатлами (пароизоляция) қўйилади. Буғдан ҳимоя қилиш қатлами рулонли ёки суртиладиган бўлади. Рулонлигига бир, икки қатлам рубероид, пергамент, тол, гидроизоллар мастикалар билан елимланади, суртиладиган суюқ қатрон ёки бошқа мастикалар ёпма плита юзасига бир ва икки марта суртилади. Юк кўтарувчи настилларнинг нотекис юзалари цемент – қумли қоришма билан тўғриланади. Текисловчи қатлам маркаси 50 – 100 бўлган цемент - қумли қоришма ёки мустаҳкамлиги 8 кг/ см 2 дан кам бўлмаган қалинлиги 15 - 20 мм асфалтбетондан қилинади. Саноат бинолари томлар. Саноат бинолари томларидан жуда оғир шароитда фойдаланилади, чунки уларга атмосферадан ташқари ишлаб чиқаришни таъсири ҳам бўлади. Томларнинг мустаҳкамлигига ва сув ўтказмаслигига бинонинг нотекис ҳарорат деформациялари, темирбетон настиллар киришишлари (усадкалари) таъсир қилади. Том тузилмалари ва материалини танлашда, материалнинг физик– кимёвий хусусиятлари қурилиш тумани ва қиялигидан ташқари, ишлаб чиқариш спецификацияси ва микроиқлимини ҳам ҳисобга олиш зарур.

Том материали енгил, чидамли, деформация ва ёнғин талабларига жавоб бериши, уларни ўрнатиш ва таъмирлаш оддий бўлиши керак. Саноат бинолари томлари материалларининг кўринишга қараб рулонли, мастикали, асбестоцементли ва металлига бўлинади. Рулонли томлар тол, рубероид, пергамин, гидроизоляциядан тайёрланади. Рулон гиламининг қатламлар сони, ёпма қиялигига ва томга таҳсир этувчилар турига боғлиқ: агар қиялик 2,5 % дан кам бўлса – 4 қатлам, 2,5  10 % да 3 қатлам ҳимоя қатлами, 10  25 % - 3 қатлам фақат оқовалар тушиб кетадиган жойларда ишлатилади. Материалига қараб рулонлар битум, қатрон ва бошқа мастикалар билан елимланади. Рулонли томлар бирлашадиган (парапет, фонар) жойларга қўшимча 2 - 4 қатлам қўйилади. Ёпманинг чиқиб турган жойларга том гилами михлар ва дюбеллар билан маҳкамланади. Томлар доимий ҳарорат, атмосфера ва механик таҳсир остида бўлади ва уларни таъсирини камайтириш мақсадида қиялиги кам бўлган томларда ҳимоя қатлами ўрнатилади. (Расм 29)

Расм 29.Рулон том ёпма деталлари а – устунларни нулевой боғлашда томни парапетга бирлаштириш, б – қиялиги 1:3 томнинг ўрта ендоваси, в,г – баландлиги 450 мм бўлган фронтонга (парапетга) томни бирлаштириш: 1 – девор, 2 – парапет плитаси, 3 – 40 х 4 ммли темир лист ётқизилади (полоса); туникадан қилинган том фартуки, ҳар 600 мм да дюбел, мастика, 4 – рулон гиламини қўшимча қатламлари, 5 – воронка, 6 – асосий рулон гилами; 7 – ҳимоя қатлами; 8 – текисловчи қатлам, 12 – рубероид ётқизилади, 13 – ҳар 600 мм да қозиқ мих қўйилади; туникадан, 14 – пардан ҳимоя қатлам (параизоляция), 15 - эритма Ҳимоя қатлами доналар катталиги 5 – 10 мм ли шағал бўлиб, қалинлиги 10 – 20 мм олинади, ҳамда улар том билан мастикалар ёрдамида боғланади. Оқова сувларни томдан кетиши ички ва ташқи бўлади. Оқова сувлари ташқаридан кетадиган трубалар ораси 24 м бўлиши ва бинонинг баландлиги 10 м дан ошса том қиялиги 5  35 % бўлганда томга баландлиги 600 мм бўлган темир панжаралар ўрнатилади.

Оқова сувлар бино ичида кетганда воронкалар орасидаги масофа қиялик ёпмаларда 48 м, текис ёпмалардан 60 м олинади. Воронка ўқидан бўйлама ўқ чизиғининг четки ва ўрта ёндовалари орасидаги масофа 450 мм, ҳамда яқин кўндаланг ўқ чизиғигача масофа 500 мм олинади. Ёндовалар эни томнинг қиялиги ва боғланишлар ўлчамига қараб олинади. Нулевой боғланишда четки ёндовалар эни 0,4 м гача (қиялик 1:3) ва 0,75 м гача (қиялик 1:8, 1:12). Урта ёндовалар эни шу қияликларда 0,8 ва 1,5 м олинади.

Адабиётлар: 1. Сербинович П. П. Архитектура промшленних зданий. М. 1982. 2. Орловский Б. Я. Архитектура гражданских и промшленних зданий. М. 1991. 3. Кутухин Е. Г., Коробков Л. Г. Конструкци промшленних и селскохозяйственних зданий. М. 1995. 4. Шубин Л.Ф. Архитектура промшленних зданий. М. 1986. 5. Дятков С.В. Архитектура промшленних зданий. М. 1984.

Похожие

Саноат бинолари ёпмалари

Саноат бинолари ёпмалари

Саноат бинолари поллари

Саноат бинолари поллари

Саноат бинолари деразалари