Лойиҳалаш олдидан натура ҳолида тадқиқ қилиш - Архтектура - Рефераты

Лойиҳалаш олдидан натура ҳолида тадқиқ қилиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Лойиҳалаш олдидан натура ҳолида тадқиқ қилиш Режа: 1. Ёдгорликни лойиҳаолди натура ҳолида текшириш. 2. Архитектура ёдгорликларини лойиҳалашдан олдин ва кейинги таъмирлаш тадқиқотлари олиб боришдаги конструктив хусусиятлар. 3. Қазиш ишлари (археологик комплекс)

Ёдгорликни лойиҳалаш олдидан натура ҳолида тадқиқ қилиш таъмирлаш ҳақида топшириқ олинган пайтдан бошланади ва таъмирлаш ишлари бошлангунча давом этиб, сўнгра таъмирлаш тадқиқотларига ўтилади. Натура ҳолида тадқиқ қилишнинг биринчи ва иккинчи босқичлари ўртасида қатъиян фарқ йўқ. Бу босқичлар фақат ҳажм жиҳатидан фарқ қилади, иккинчи босқич бир мунча торроқ бўлиб, ёғочлар ишлатилмайди, очиш сони ва ҳажмлари, зондаж ва чуқурликлар қатъиян чекланган бўлади. Тадқиқотлар ўтказиш, зондажлар ва очиш пайтида ёдгорликнинг қандайдир элементлари муқаррар равишда йўқолиши мумкин. Шундай қилиб, бинонинг тарихан қарор топган қиёфаси бузулиши рўй беради. Шунинг учун ҳам лойиҳалашдан олдин ўтказиладиган тадқиқот ишлари ҳажми ниҳоятда чекланган бўлиши лозим. Тадқиқот ишларини ўтказиш учун аввалдан тадқиқот харитасини мўлжаллаётган зондажлар, чуқурликлар ва очишларни белгилаб олиш керак. Мазкур харита маданият ёдгорликларини қўриқлаш органлари томонидан тасдиқланади, қадимий ёдгорликлар худудида қазиш ишларини олиб бориш учун эса очиш варақаси олиниши лозим. Тадқиқотлар харитаси одатда иморатнинг фондли меъморий ёки ҳатто схематик ўлчовлари асосида тузиб чиқилади. Булар бўлмаган тақдирда бино олд кўринишларининг кенг бичимли фотосуратлари ва мавжуд режа схемасидан фойдаланиш мумкин. Ёдгорлик-бинода лойиҳалашдан олдин ва кейинчалик таъмирлаш тадқиқотлари олиб боришда унинг конструктив хусусиятлари: пойдеворларни қуйиш ва кўтариш, деворни тиклаш, ҳатто тош ва ғўлаларни йўниш усуллари ҳам ўрганиш объекти бўлиб қолади. Қўлда бирламчи тадқиқот хужжатлари бўлган тақдирдагина ёдгорликни лойиҳалаш олдидан тадқиқ қилишга киришиш мумкин. Зондажлар ва очиш меъморий ёдгорликни натура ҳолида тадқиқ қилишнинг бир қадар маъсулиятли кўринишлари ҳисобланади. Етарли даражадаги аниқ мақсад билан амалга ошириладиган зондажнинг меъёрий ҳажми-0,5 х 0,5 м. Зондаж ёрдамида девор, гумбаз ва безак элементларининг

чуқур қатламлари очилади. Шунингдек зондажлар бино ва унинг деталларининг энг аввалги ёки бошланғич бўёқларини аниқлаш учун ҳам амалга оширилади. Оқлаш ва сувашни зондлаш йўли билан ўткир тиғли скальпел ёрдамида (эхтиёткорлик билан қиртишлаш усули билан) чуқур жойларда, карнизлар тагида, дераза токчалари остида девор бўёқларининг туси анча-мунча ўзгарганлиги аниқланади. Қадимий ёки бирламчи безак элементларини аниқлаш мақсади кўзда тутилган зондажларни сувоқни чекланган даражада очиш ҳамда терилган тошларни ўрганишни талаб этувчи ажратиб кўрсатиш мумкин. Зондажни таъмирлаш муаллифи ёки унинг ёрдамчиси ёхуд уларнинг иштирокида лойиҳа муаллифидан батафсил йўриқлар олган тажрибали таъмирловчи-ғишт терувчи амалга ошириши лозим. Ҳар бир зондаж ўлчаниши ва махсус дафтарда муфассал тарзда ёзиб борилиши зарур, дафтарда зондажни амалга оширган кишининг исми- шарифи, зондаж санаси кўрсатилган бўлиши даркор. Тадқиқотлар харитаси бўйича унинг тартиб рақами ёзиб қўйилиши лозим. Агар зондаж таъмирлаш ишлари бошланишидан анча аввал амалга ошириладиган бўлса, у ҳолда яна ёпиб қўйилиши ва топшириқ меъёрий ҳолатга келтирилиши зарур. Очиш ҳам худди зондаждаги жараённи ўз ичига олади, фақат катта майдонни (баъзи ҳолларда бутун бинони) эгаллайди. Очиш ишлари бинонинг ички кўринишларида ҳам олиб борилиши мумкин. Калит сўзлар : зондажлар, қазишлар, очишлар ва чуқурлар. Қазиш ишлари (археологик комплекс) Қайд қилиш, ўлчовлар, қазишлар, фотограмметрик қайд қилиш. Қазишлар ёдгорликни натура ҳолида умумий тадқиқ қилишнинг муҳим таркибий қисми ҳисобланади. Қазиш пайтида пойдеворларнинг цокл, деворларнинг пастки қисми конструкцияси ва ҳолати аниқланади. Шунингдек, қазиш пайтида ёдгорлик сиртини ўраб турган дастлабки жойлашув-терилган тош, тўшамалар ҳам аниқланади: ёдгорликни яқиндан ўраб турган нарсаларни бошқатдан тиклаш имконияти туғилади, ир вақтлар

яхлит комплексни ташкил қилган, кейинчалик бузилиб кетган иморатларни ўрганиш мумкин бўлади. текширилаётган бино атрофидаги қазишлардан олинган маълумотлар унинг ичида олиб борилган ишлар билан тўлдирилади. Ёдгорлик яшаб келган турли даврларда пайдо бўлган қатламларни ўрганиш ўтказилаётган археологик ишларнинг жуда муҳим қисми ҳисобланади. Бино атрофидаги маданий қатлам чуқурлар ҳандаклар ва қазишлар ёрдамида очилади. Маданий қатламни ўрганишнинг асосий воситаси стратиграфиядир. Маданий қаватлар ажралиб турган қатламлар уларнинг тикка кесмалари, яъни ён томонидан яхши кўринади. Кесмаларда қатламлар ва табақаларнинг чегаралари, уларнинг чуқурлар орқали очилган кўринишлари ўз ифодасини топади. Бино билан боғлиқ участка стратиграфиясини ўрганиш пайтида биринчи навбатда иншоотнинг кундузги сирти. Яъни уни қуриш бўйича ишлар олиб борилган қадимий замин даражасининг тикланишига эътибор қаратилади. Шаҳарда рўй берган катта ёнғинлар билан боғлиқ кўмир ва кул қатламларини аниқлаб олиш ҳам жуда муҳимдир. Бино ичкарисида маданий қатлам биринчи навбатда янги поллар ётқизиш, шунингдек, вақти-вақти билан тузатиш, қайта қуриш, бузиш ва бўшаб қолиш даврлари ҳисобига ҳосил бўлади. Қазишлар ниҳоясига етказилгандан кейин материал қайта ишланади, ҳамда ундан чиқарилган хулосалар очиш варағини берган илмий муассасага юбориладиган ҳисоботга қўшилади. Безак нақшларини натура ҳолида тадқиқ қилиш . Меъморий ёдгорлик деворларидаги нақшларни тадқиқ қилиш уни натура ҳолида ўрганишнинг алоҳида ва бир қатор ўзига хос бўлаги ҳисобланади. Бундай тадқиқотни фақат тасвирий санъатни таъмирловчи мутахассислар бажаришлари мумкин.

Биринчи галдаги вазифа нақшларнинг техник ҳолатини текширишдан иборат. Тиққиллатиб кўриш орқали сувоқнинг кўчиши, чўкиши ва қатламларга ажралиш жойлари аниқлаб олинади. Бирламчи тасвирнинг сақланиш даражасини аниқлаш ҳамда қатламлар сонини белгилаш учун қатламлараро тозалаш ишлари ўтказилади. Тасвир юзасида йиғилиб қолган қатламлар кўринишидан девордаги намлик даражасини, шунга мувофиқ тарзда намланишнинг мумкин бўлган сабабларини билиб олиш мумкин. Нам деворга сингиб кетар экан ўзи билан кўп миқдорда тузлар олиб киради, бу тузлар эса тасвирнинг сирт қисмида ҳамда сувоқнинг юза қатламларида тўпланади. Конденсатдан намланиш пайтида девор одатда бутун чуқурлиги бўйича ҳўл бўлмайди. Нам таркибида мавжуд бўлган тузлар эриб кетади ва тавир юзасига ёриқ жойлардагига нисбатан камроқ сизилиб чиқади. Ерости сувларини сўриш пайтида тасвир деворларнинг пастки қисмида бузила бошлайди. Ҳамиша намликни ўлчаш мақсадга мувофиқдир. Намунани қуритиш усули намликни ўлчашнинг энг мақбул ва кенг тарқалган усули ҳисобланади. Станокка оид тасвирни тадқиқ қилишда ҳозирги пайтда физик-оптик ва рентгенологик текширишлар кенг қўлланилмоқда. Ультрабинафша ва инфрақизил нурларда тадқиқотлар ўтказиш баъзида жуда қимматли ахборот олишга ёрдам беради. Улар ёзувлар ва пардозни айрим ҳолларда эса бўёқ таркиби ҳамда лак қопламаларининг ёшини аниқлай олади. Баъзи тадқиқотларни оддий фотография ёрдамида ўтказиш ҳам мумкин. Макрофотографиялар йўқолиб кетган парчаларни тиклайдиган таъмирловчиларга фойда келтиради. Физик усуллардан яна бири спектриал таҳлил ҳисобланади. Шу усул орқали нақшлар солишда қўлланилган бўёқлар таркибини аниқлайдилар. Бунинг учун асл нусхадан бирор миқдорда пигмент танлаб олинади. Оҳак сувоқ ёки қоришманинг ёшини белгилаш учун углерод 14 усули

қўлланилиши мумкин. Бироқ меъмор учун қизиқарли бўлган деталлар нафақат тасвир, балки энг оддий бўёқлар остида ҳам яшириниб ётади. Фотограмметрик қайд қилиш . Меъморий ёдгорликларни классик усулда ўлчаб чиқиш жуда кўп вақт талаб қилади. Бу ҳолатда Фотограмметрик қайд қилишдан муваффақиятли фойдаланиш мумкин. Меъморий ёдгорликларни фотограмметрик ўлчаб чиқиш усулини қўлланиши ёғоч бўлмаганлиги сабабидан қўлда ўлчаш мумкин эмаслиги авария ёки хароба ҳолатида бўлган ёдгорликларни қайд қилиш зарурати туғилганда; шошилинч ҳолатларда ёдгорликни зудлик билан қайд қилиш учун; ёдгорликда археологик зондажлар ва қазишларни қайд қилиш учун мақсадга мувофиқ саналади. Ёдгорликни фотограмметрик ўлчаб чиқиш икки босқичдан иборат бўлади: натурада фотограмметрик ўлчов ўтказиш, бу иш ёдгорликни фотосуратга тушириш ва унда баъзи геодезик ўлчовларни амалга оширишни ўз ичига олади ҳамда бу материаллар ўлчовли чизмалар ва маълумотлар олиш мақсадида камера ёрдамида қайта ишланади. Объектни суратга олиш ё битта фотограмметрик камера, айтайлик, фототеодалит ёки УМК универсал фотограмметрик камераси билан натурадан танлаб олинган, оралиқдаги масофа базис деб аталадиган иккита нуқтадан, ё бўлмаса, доимий базисга эга бўлган стереофотограмметрик камералар билан амалга оширилади. Бинонинг олд қисмини суратга олиш учун фототеодолит, УМК универсал камераси ва бошқа камералардан фойдаланилади. Суратга олинган материалларни камера ёрдамида фотограмметрик қайта ишлаш олд кўринишларнинг чизмаларини, режалар ва турли хил профилларни олиш имконини беради. Фотограмметрик ўлчаш усули анча-мунча иқтисодий афзалликларга эга. Бироқ бундай афзаллик маълум даражада объектнинг мураккаблиги ҳамда қўлланилаётган асбобларнинг техник тавсифларига боғлиқ бўлади.

Адабиётлар: 1. Ополовников А.В. «Реставрация памятников народного зодчества», М., Стройиздат. 1974 2. «Методика реставрации памятников архитектурў» Е.Ф. Михайловский муаллифлиги асосида, М., Стройиздат, 1977. 3. Ш. Кантакьзино., С. Брандт. «Бинолар реставрацияси». М., Стройиздат. 1984.

Похожие

Объектни композиция ва шакл жиҳатидан ўхшашларини топиш ва тадқиқ қилиш

Ўрта осиёнинг табиий иқлим шароитларида маҳаллий қурилиш материалларининг кўпга чидамлилиги

Саноат биноларини лойиҳалаш асослари

Турар-жой биноларини лойиҳалаш асослари

Қурилишда лойиҳалаш ҳужжатларини ишлаб чиқиш тартиби