Керамик материаллар - Архтектура - Рефераты

Керамик материаллар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

86 KB

Керамик материаллар Режа: 1. Керамик материаллар ва уларнинг турлари. 2. Керамик материаллар ва буюмлар ишлаб чиқариш. 3. Деворбоп керамик материаллар ва буюмлар. 4. Қоплама керамик материллар. 5. Махсус керамик материаллар ва буюмлар.

Керамик материаллар ва уларнинг турлари Гилли массалар ёки уларнинг аралашмасига минерал қушилмалар қушиб, қолиплаш ва куйдириш йўли билан олинадиган буюмлар ва материаллар керамик материаллар деб аталади. Қурилишда керамик материаллар ва буюмлардан деворлар қуриш ва бино томларини ёпиш, пол, девор ва фасадларни қоплаш, печғ ва тутун трубаларини териш, канализация ва дренаж куриш хамда бошқа мақсадлар учун фойдаланилади. Керамик буюмлар ясаладиган материал керамика технологиясида керамик сополак деб аталади. Конструкцияси жихатидан мулжалланган бўйича керамик материаллар ва буюмлар кўйидаги гуруҳларга бўлинади: - деворбоп (ғишт, керамик тошлар, ғиштдан қилинган блоклар ва панеллар); - томлар учун (ичи ковак тошлар, керамик тошлардан қилинган балкалар, томбоп қоплама панеллар, черепица); - бинолар фасадини қоплаш учун (керамик ғишт ва тошлар, фасад плиткалари); - бинолар ичига қоплаш учун (сирланган плиткалар ва фасон деталлар, пол учун плиткалар); - канализация ва дренаж трубалари; - санитария-техника буюмлари (раковина, унитаз, ювиш бакчалари ва бошқалар); - кислота бардошли буюмлар (ғишт, плиткалар, трубалар); - йўл материаллари (ғиштлар, тошлар); - иссиқлик ўтказмайдиган (ғовакли ичи бўш ғиштлар ва тошлар); - енгил бетонлар учун тўлдиргичлар (керамзит, аглопорит); - оловга бардошли буюмлар (ғишт ва фасон буюмлар).

Керамик материаллар ва буюмлар ишлаб чиқариш учун гил асосий хом ашёлар. Гил тоғ жинсларининг майда дисперсияли фракцияси булиб, сув билан пластик қоришма ҳосил қилиш, қуригандан кейин унга берилган шаклни сақлаб қолиш ва пиширилгандан кейин тош қаттиқлигига эга бўлиш хусусиятига эга. Керамик материаллар ва буюмлар ишлаб чиқариш Керамик материаллар ва буюмлар турли ўлчам, шакл ва хоссаларга эса бўлади, лекин уларни ишлаб чиқариш технологияси тахминан бир хил бўлади ва хом+ашё материалларини қазиб олиш, хом+ашё массасини тпайёрлаш, хом ашёни қолиплаш, қуритиш, пишириш, пиширилган буюмларни навларга ажратиш ҳамда омборда сақлашни ўз ичига олади. Гил қазиб олиш. Керамик материаллар ва буюмларни ишлаб чиқариш учун гил, одатда, бевосита завод яқинида жойлашган карғерлардан экскаваторлар ва бошқа машина ҳамда ме ханизмлар ёрдамида қазиб олинади. Заводга гил кузовик агдариладиган ваг ончаларда, автосамосвалларда, тасмали транспортерларда, тележкали тракторларда ташилади. Хом ашё массасини тайёрлаш. Карғердан қазиб олинган ва заводга ташиб келтирилган гил табиий ҳолатдан кўпинча буюмлар қолиплаш учун яроксиз бўлади ва табиий тузилишини бузиш, ундан зарарли аралашмаларни чиқарий ташлаш. Йирик аралашмаларни майдалаш, гилга қушимчалар арала штириш, шунингдек, қулай қолипланадиган масса ҳосил қилиш учун уни намлаш керак. Хом ашё аралашмаси ярим қуруқ, пластик ёки ҳул (шликер) усулларида тайёрланади. Бу усуллардан қайси бирини танлаш хом ашё материалларининг хоссаларига, керамик массасининг таркибига ва буюмларни қолиплаш усулига, шунингдек, уларнинг улчамлари ва вазифасига боғлиқ.

Ярим қуруқ усулда хом+ашё материаллари қуритилади, бўлакланади, майдаланади ва синчиклаб аралаштирилади. Гил, одатда, қуритиш барабанларида қуритилади, қуруқлайин туйиш машинасида, диз ентеграторлар ёки шарли тегирмонларда парчаланади ва майдаланади, куракли аралаштиргичларда аралаштирилади. Прессланадиган укуннинг намлиги 9-11%. Прессланадиган кукун керакли намликка эга бўлгунча сув ёки буғ билан намланади. Ярим қуруқ пресслаб тайёрланган қурилиш ғишти, пол плиткалари, қоплама плитка ва бошқалар тайёрлашда хом+ашё аралашма тайёрлашнинг ярим қуруқ усулидан фойдаланилади. Пластик усулда хом ашё материалари табиий намликда аралаштирилади ёки намлиги 18-23% бўлгач гил қоришмаси булгунга қадар сув қўшилади. Хом аше материалларни майдалаш ва қайта ишлаш учун турли типдаги тегирмон тошдан, аралаштириш учун эса гилқоргичлардан фойдаланилади. Пластик усулда пластик қолипланадиган керамик ғиштни, керамик тошларни, черепицалар, труба ва бошкаларни ишлаб чиқариш учун хом ашё аралашмаси тайёрланади. Шликер усулида хом+ашё материаллар олдиндан майдалаб кукун қилинади, сўнгра эса кўп миқдорда сув қуйиб яхшилаб аралаштирилади, бунда бир жинсли суспензия (шликер) хосил бўлиши керак. Бу усул чин ни ва фаянс буюмлар, қоплама плитка ва бошқаларни ишлаб чиқаришда қўлланилади. Буюмларни қолиплаш. Керамик буюмлар ҳар хил усулларда: пластик, ярим қуруқ ва куйиб қолипланади. Қолиплаш усулини танлаш буюмлар, турига, шунингдек, хом ашёнинг таркиби ва физик-механик хоссаларига боғлиқ. Пластик усулда қолиплаш-буюмларни пластик гил массалардан прессларда тайёрлаш_курилишбоп керамик буюмлар ишлаб чиқаришда энг кўп тарқалган усулдир.

Намлиги 18-23% қилиб тайёрланган гил массаси тасмали пресснинг қабул қилиш бункерига йўналтирилади. Масса шнек ёрдамида қушимча аралаштирилади, зичланади ва алмашинувчи мундштук билан жихозланган пресснинг чиқиш тешиги орқали брус қуринишида сиқиб чиқарилади. Мундштукни алмаштириб, шакли ва ўлчамлари турлича бўлган брус олиш мумкин. Прессдан тўхтовсиз чиқаётган брусни тайёрланаётган буюмларнинг ўлчамларига мувофиқ автоматик кесиш қурилмаси уни алоҳида кисмларга қирқиб ажратади. Қоплама плиткалар, пол плиткалари ва бошқа юпқа керамик буюмлар ярим қуруқ усулда қолипланади. Бундай усулда пластиклиги паст, кам гилли хом ашедан ғишт ва бошқа буюмлар тайёрлаш мумкин. Ярим қуруқ усулда қолиплашнинг пластик усулга нисбатан афзаллиги-намлиги кам (8-12%) гил массаси ишлатилади, бу хом ашёнинг қуриш муддатини анча қичкартиради. Ярим қуруқ усулда ҳар бир буюм алоҳида юқори унумли прессларда қолипланади, бунда прессланадиган массасини қолипларда 15 Мпа гача босим остида икки томонлама прессланиши таҳмирланади. Ярим қуруқ усулда прессланадиган буюмлар аниқ шаклга, ўлчамларга, мустаҳкам бурчак ва қир раларга эга бўлади. Қуйиш усули санитария-техника фаянс буюмлари ва қоплама плиткаларни тайёрлаш учун қулланилади. Бу сулда намлиги 45% дан ортиқ, олдиндан гил массаси (шликер) махсус қолипларга қуйилади ёки плиткаларни қолиплашда фойдаланилади. Буюмларни қуритиш. Қолипланган буюмларнинг намлигини камайтириш учун уларни қуритиш зарур. Масалан хом ғишт 8-10% намликкача қуритилади. Қуритиш хисобига буюмнинг му стаҳкамлиги ошади, пишириш жараёнида дарзлар кетиши ва шакли ўзгаришининг олди олинади. Буюмларни табиий ва сунҳий усулда қуритиш мумкин. Қуритиш айвонларида табиий усулда қуритиш ёкилғи сарфлашни талаб қилмайди, лекин узоқ вақт (10-15 кун) давом этади. Бундан ташқари, та биий усулда қуритиш учун кенг жой талаб қилинади.

Хозирги вақтда йирик заводларда, одатда хом ашё вақти-вақти билан ишлайдиган камерали қуритгичларда ва узлуксиз ишлайдиган туннелли қуритгичларда сунҳний усулда қуритилади. Ушбу усулда хом ашёни қуритиш муддати 1-3 сутка, юпка буюмлар учун эса бир неча соат давом этади. Буюмларни пишириш. Керамик буюмлар ишлаб чиқариш технологияси жараёнининг ҳал этувчи босқичидир. Пишириш жараёнини шартли равишда уч даврга бўлиш мумкин: хом ашёни қиздириш, пишириш ва совитиш. Хом ашёни қиздиришда температура аста-секин 100-120 о С гача кутарилади, буйича ундан эркин сув чиқариб юборилади. Шундан кейин температура 750 о С гача кутарилади, гилли минералдаги ва хом ашё аралашмасининг бошқа бирикмаларидаги органик аралашмалар ёниб битади ва химиявий боғланган сув чиқиб кетади. 800-900 С да пишириш жараёнида осон эрийдиган бирикмалар эрийди ва эримаган заррачалари ураб олади, бунда буюмнинг чизикли ўлчамлари кичраяди ва зичланади. Температурани ошириш давом эттирилса, гил массаси қовушади. Максимал пишириш температураси гилнинг хоссаларига ва буюм турига боғлиқ. Пишириш натижасида керамик буюмлар тошсимон ҳолатга, юқори мустаҳкамликка, сувга ва совуққа чидамлиликка ва бошқа хоссаларга эга бўлади. Керамик буюмлар халқасимон, туннел, тиркишли, роликли ва бошқа печларда пиширилади. Халқасимон печғ эллипсга ўхшаш туташ пишириш каналидан иборат бўлиб, шартли равишда камераларга бўлинган. Ҳалқасимон печғ камераларининг булинган. Ҳалқасимон печғ камераларининг миқдори унинг унумдорлигига қараб 16 дан 36 гача ўзгариб туради. Шартли камералар қуйидаги тартибда жойлаштирилади: юклаш, қиздириш, пишириш, совутиш ва печдан чиқвриб олиш. Ҳалқасимон печда ёниш ўчори бошқа зоналар каби пишириш канали бўйлаб узлуксиз силжийди, пиширилаётган маҳсулот эса ўз жойида бўлади.

Ҳалқасимон печларда асосан ғишт ва черепица пиширилади. Пишириш температураси 900-1100 о С. Ҳалқасимон печда пишириш муддати 3-4 суткагача давом этади. Туннел печ узунлиги 100 м гача бўлган, боши ва охири очиқ каналдан иборат бўлиб, унда пишириладиган буюмлар жойланган вагончалар релғсларда ҳаракатланади. Туннелғ печда ҳалқасимон печдаги каби зоналар бўлади. Лекин бунда зоналар бўйлаб буюмлар силжийди, зоналар эса жойида қолади. Қуритилган ғишт ёки бошқа буюмлар таги оловга бардошли ғиштдан килинган вагонларга юкланади. Вагонча печга киритилади, бунда у олдинда турган пиширилган ва совутилган ғишт юкланган вагончани итариб чиқаради. Туннелғ печлар газда ёки майда кумирда қиздирилади. Бу печларда маҳсулотни юклаш ва тушириш жараёнларини механизациялаштириш, шунингдек пишириш жараёни ва уни ростлашни автоматлаштириш осон бўлади. Пишириш жараёни 18-38 соат давом этади. Туннелғ печлар ҳалқасимон печларга нисбатан анча унумдор ва тежамли бўлади, бундан ташқари, уларда брак ғиштлар анча кам бўлади. Керамик материаллар, жумладан, сирланган қоплама фаянс плиткалар икки маротаба пиширилади. Биринчи марта пиширишда махсус конселларда жойлаштириладиган плиткалар туннелғ печларда 1240-1250 о С температурада пиширилади. Сўнгра совитилгандан кейин навларга ажратилади, сир қатлами юритилади, конселга жойлаштирилади ва иккинчи марта бошқа туннелғ печда 1140 о С температурада пиширилади. Сир ҳосил қилиш учун осон суюкланадиган гил, кварц кум, дала шпати, курғошин, рух оксидлари ва бошқалар ишлатилади. Рангли сир таркибида буяйдиган оксидлар ёки металлар тузи бўлади. Сирнинг майда туйилган хом ашё аралашмаси сувли суспензия куринишидаги плитканинг ўнг юзасига юпқа қатламлаб сурилади. Пиширишда сирнинг ташкил этувчи қисмлари суюқланади ва плитка юзасида шишасимон юпқа қатлам ҳосил қилади.

Бу қатлам ғоят манзаралиги билан бир қаторда плиткадарнинг сув ўтказмаслигини ҳам таҳминлайди. Канализация трубалари, қоплама ғиштлар ва фасад қопланадиган плиткалар ҳам сирланади, Бу буюмлар қуритилгандан кейин сирланади ва бир марта пиширилади. Деворбоп керамик материаллар Деворбоп керамик материаллар ва буюмлар ичида ҳозирги вақтда энг кўп тарқалган керамик ғишт, ҳар хил самарали керамик материаллар, шунингдек деворбоп ғишт панеллардир. Тўлиқ керамик ғишт 250х120х65 мм ёки 250Х120Х88 мм ўлчамли, тўғри тўртбурчакли параллелипипед шаклида бўлади. Қалинлиги 88 мм модулли ғиштларда технологик бўшлиқлар бўлади. Ўлчамлардан четга чиқиш узунлиги бўйича  5 мм, энига  4 мм, қалинлигига  3 мм дан ортиқ бўлмаслиги керак. Ғишт нормал пишган бўлиши керак. Алвон рангли, чала пишган қишт зичлиги ва соқуққа чидамлилиги пастлиги, ўта пишган ғишт жуда зич, мустаҳкам ва иссиқлик ўтказувчанлиги юқори булиши билан фарқланади. Сикилишга ва эгилишга мустаҳкамлик чегараси бўйича ғишт қуйидаги маркаларга бўлинади: 75, 100, 125, 150, 175, 200 ва 300. Ўзгармас массагача қуритилган тиштнинг сув шимувчанлиги 8% бўлиши керак. Сув шимиб бундан кичик бўлса, ғишт кўп иссиқлик ўтказади, бу мақсадга мувофиқ эмас. Керамик ғишт ички ва ташқи девор, устун гумбаз ва биноларнинг бошқа қисмлари учун ишлатилади. Ташқи деворларнинг массаси ва қалинлигини камайтириш учун одатдаги ғишт ўрнида самарали керамик материаллар кенг қўлланилади, улар одатдаги ғиштга қараганда унча зич эмас, иссиқлик ўтказувчанлиги ҳам анча паст, лекин етарли даражада мустаҳкам бўлади. Деворбоп самарали керамик материаллар, бу ичи ковак ғишт ва тошлардир. Улар чеккалари текис тўғри бурчакли параллелипипед қуринишила эга.

Ғишт ва тошдаги к оваклар юзага нисбатан перпендикуляр ёки параллел жойлашган бўлиши ва ковакнинг иккала томони ёки бир томони очиқ бўлиши мумкин. Ичи ковак ғишт биноларнинг ташқи ва ички деворларига териш ва каркасли деворларни тўлдириш учун ишлатилади. Бундай ғиштдан ҳаммом, еирхона ва шу каби биноларнинг деворларини куриш учун фойдаланишга рухсат этилмайди. Қоплама керамик материаллар Биноларнинг фасад юзларига, ички деворларига ва полларига қоплаш учун ишлатиладиган керамик материалларнинг олд юзаси турли рангларга бўялган, табиий рангли, силлиқ, буртма, сирланган бўлиши мумкин. Керамик материаллар билар қопланган юзалар манзарали хоссалари билан фарқланади, улар пухта ва нисбатан тежамлидир. Бинолар фасади қопланадиган материаллар. Биноларнинг фасадларини қоплаш учун сиртки ғишт ва тошлар, кичик габаритли фасад плиткалари ва гилам нусха керамика ишлатилади. Сиртқи ғишт ва тошлар тўғри шаклли, қиррали ва бир хил рангли бўлади. Ўнг томони силлиқ, буртма ва фактураланган бўлиши ҳам мумкин. Сиртқи ғишт ва тошлар яхлит ва ичи ковак қилиб ясалади. Улар оддий ва профили бўладилар. Оддийларидан деворларнинг текис қисмларида, профилиларидан эса карнизлар, торткилар, пояслар ва ҳоказолар фойдаланилади. Фасадбоп керамик плиткалар ярим қуруқ пресслаш усулида тайёрланади. Фасад плиткаларининг асосий ўлчами 250х140х10, цоколбоп плиткаларники 150х75х7, “кабанчик” турлариники 125х60х7 мм. Фасадбоп плиткаларнинг ўнг юзаси силлиқ ва фактурали, сирланмаган ва сирланган, турли рангларга бўялган бўлиши мумкин. Цемент қоришмаси билан яхши ёпишиши учун уларнинг орқа томондан чукурчалар ўйилган. Фасад плиткаларидан деворларнинг ташқи текисликларига қоплаш, ички юзасига қоплаш учун ва алоҳида меҳморий элементларни пардозлаш учун,

шунингдек турар жой ва жамоат бинолари вестибюллари ва зина хоналарида фойдаланилади. Гилам нусха керамика ҳар хил рангли, сирланган ва сирланмаган кичик ўлчамли плиткалардан иборат. Бир ёки бир неча рангли плиткалар “гилам” кўринишида терилади, бунда ўнг юзаси билан крафт коғозга ёпиширилади. Қоришма билан чхши ёпишиши учун плиткаларнинг орқа томони тарам- тарам қилинади. Гилам нусха кошинкор плиткаларнинг ўлчамлари 48х48 ва 22х22 мм, қалинлиги 4 мм. Улардан тайёрланган гиламлар ўлчами 724х464 ва 672х424 мм. Ички деворлар қопланадиган материаллар. Турар жой, жамоат ва саноат биноларининг айрим хоналарига санитария-гигиена ва бадий манзара бериш, шунингдек конструкцияларни кам ва аланга таҳсиридан ҳимоялаш учун деворларга керамик плиткалар қопланади. Деворларга қоплаш учун сирланган қоплама (фаянс), шунингдек гилам нусха кошинкор плиткалар ишлатилади. Ички деворларга қопланадиган плиткалар турли шаклда ишлаб чиқарилади. Квадрат плиткаларнинг ўлчами 150х150 мм, тўғри тўртбурчакли клиткаларники 150х100 ва 150х75 мм, қалинлиги 4-6 мм. Ички деворларга қопланадиган плиткалар сифатига катта талаблар қуйилади. Плиткалар тўғри геометрик шаклга, қирралари аниқ ва бурчакли, қаварикларсиз, ўйинларсиз, дарзларсиз, оқмаларсиз ва пуфаксиз сирланган силлиқ ва текис юзага бўлиши керак. Полбоп керамик плиткалар гил массасидан буёвчи аралашмалар қўшиб ёки уларсиз пресслаш ва кейинчалик пишириш йўли билан тайёрланади. Керамик плиткалардан қилинган поллар сув ўтказмайди, едирувчи кучларга чидамли, осон ювилади, кислота ва ишқорлар таҳсирига ҳам чидамли бўлади. Керамик плиткалар жамоат биноларининг вестибюлларида, ошхона, ювиниш хоналари, ҳожатхоналар, шунингдек айрим корхоналарнинг ишлаб чиқариш хоналарида ишлатилади.

Полларга мосланган плиткаларнинг 2 тури: Йирик керамик плиткалар ва мозаик плиткалар чиқарилади. Йирик керамик плиткаларнинг шакли квадрат, тўғри тўртбурчак, уч бурчакли, олти ёқли, тўрт ёқли (олти ёқли плитканинг ярмиси), беш ёқли ва саккиз ёқли бўлади. Плиткаларнинг ўлчами (ёқларининг узунлиги) 50-150 қалинлиги 10-13 мм. Олд юзасининг куриниши силлиқ ёки ғадир-будур ва босми нақш туширилган бўлади. Плитканинг орқа томони тарам-тарам қилинади. Махсус керамик материаллар ва буюмлар Гил черепица томга ёпиладиган материал бўлиб, осон суюқланадиган гиллардан хом ашёми қолиплаш, қуритиш ва пишириш йўли билан тайёрланади. Унинг турлари қуйидагича бўлади: пазли штампланган, пазли тасмасимон, ясси ва конғкисимон. Черепица томга ёпиладиган мустаҳкам, чидамли ва оловга бардошли материаллар. Унинг камчилиги - массасининг катталиги, сув оқиб тушиши учун анча нишаб қилиш зарурлиги, шунингдек том ёпиш учун кўп меҳнат сарфланишидир. Канализация ва дренаж трубалари. Канализация трубалари бирикадиган жойлари билан прессларда қолипланади. Қуритилгандан кейин трубаларнинг ташқи ва ички юзалари сирланади ва пиширилади. Юпқа сир қатлам трубаларнинг сув ўтказмайлиги ҳамда килоста ва ишқорлар таҳсирига чидамли бўлишига имкон беради. Уларнинг ички диаметри 150-600 ва узунлиги 800- 1200 мм. Дренаж трубалари силлиқ юзали ва сув ўтказувчанлигини ошириш учун икки томонида очиқ ариқча ёки кесиклари бўлган сирланмаган керамик буюмдир. Узунлиги 500 мм гача, ички диаметри 25-250 мм бўлади. Дренаж трубаларидан ботқоқланган ерларнинг сувини қуритиш, шунингдек, ер ости сувлари сатҳини пасайтириш учун фойдаланилади. Санитария-техника буюмларига. Раковина, умивалғник, унитаз, ювиш бакчалари ва ҳакозолар киради. Говакли керамик тўлдиргичларга керамзит ва аглопорит киради.

Керамзит-шағал ва баҳзан майда тош кўринишидаги тешикли говак енгил материал бўлиб. 1050-1300 о С гача тез қиздирмлганда кўникланадиган, осон суюкланадиган гил жинслар куйдирилганда ҳосил бўлади. Дастлабки хом ашё таркибидаги турли моддаларнинг парчаланишида ажралиб чиқадиган вазлар қупиклантирувчи ҳисобланади. Гилли хом ашёнинг қупикланишини хом ашё шихтасига кўмир, қипик, говак темир рудаси ва бошқаларни қўшиб ошириш мумкин. Доналарининг ўлчамига қараб керамзит шағали қуйидаги: 5-10, 10-20 ва 20-40 мм фракцияларга бўлинади. 5 мм дан кичик доналар керамзит қуми дейилади. Керамзит иссиқлик изоляция материали сифатида ҳам ишлатилади. Бунда у томларнинг тўқиб қўйилади. Агропорит бўлак-бўлак, говакли материал бўлиб, гил хом ашёнинг кумир билан аралашмасидан иборат гранул (донадор ярим фабрикат) ларни қовуштириб агломерациялаб олинади. Аглопоритнинг говакли енгил палахсаси совитилгандан кейин майдаланади ва фракцияларга ажратилади. Агропорит майда тошининг зичлиги 300-1000 кг/м 3 , мустаҳкамлиги 0,3-3 Мпа.

Адабиётлар руйхати: 1. В.К. Синяков, А.Ю.Николғский, Н.Н.Фролов. Строителғнқе материалқ и работқ. Москва, Стройиздат, 1986. 2. Э.Қосимов, Т.Отакузиев. Минерал ботловчилар ва улардан тайёрланадиган буюмлар. Тошкент, Укитувчи, 1984. 3. Л.Н.Попов. Қурилиш материаллари ва деталлари. Тошкент, Ўқитувчи, 1991. 4. Г.Ступаков, Л.Кондратғева. Бетончилар учун қўлланма. Тошкент, Мехнат. - 1988. 5. Г.Н.Горчаков, Ю.М.Баженов. Строителғнқе материалқ. Москва, Стройиздат, 1986. 6. А.Г.Комар. Строителғнқе материалқ и изделия. Москва, Стройиздат, 1983. 7. В.К.Синяков. Основқ гидромелиоративного строителғства. Москва, Агропромиздат, 1986. 8. Л.Н.Попов. Строителғнқе материалқ и детали. Москва, Стройиздат, 1986.

Похожие

Керамик материаллар ва уларни ишлаб

Ёғоч материаллар

Табиий тош материаллар

Композицион материаллар ва буюмлар

Иссиқ изоляция материаллар. Органик ашёлар асосида ишлаб чиқариладиган иссиқ сақлагич материаллар