Energetik samaradorlikni oshirish imkoniyatlari - Архтектура - Рефераты

Energetik samaradorlikni oshirish imkoniyatlari

Загружено в:

10.05.2023

Скачано:

0

Размер:

118.5 KB

Energetik samaradorlikni oshirish imkoniyatlari Reja: 1. TJKX tizimida energiya samaradorlikni oshirish bo‘yicha tadbirlar 2. Binolarning energiya samaradorlik sinflarini aniqlash

O‘zbekiston energetik samaradorlikni oshirishning texnik potensiali bo‘yicha jahonda eng katta imkoniyatlarga ega bo‘lgan mamlakatlardan biri bo‘lib, bu potensial mamlakatda iste’mol qilinadigan energiya hajmining 403 millionni tashkil etadi. Bu rezervdan energiya samaradorlikni oshirish bo‘yicha iqtisodiy nuqtai nazardan eng jalb etuvchan kompleksli siyosatni amalga oshirish yo‘li bilan foydalanish mumkin, mazkur kompleksli siyosat quyidagi uchta sektorda jamlangan: 1) Ko‘chmas mulk va qurilish; 2) Yoqilg‘i – energetika kompleksi; 3) Sanoat va transport. Ko‘chmas mulk va qurilish. Yillik iqtisodiy pontensial 2030 yilga kelib taxminan 180 millionni tashkil etadi (energiya iste’mol qilinish jami hajmining 13%). Past boshlang‘ich investitsiyalarga ega bo‘lgan va nisbatan tez o‘zini oqlaydigan hamda iqtisodiy jalb qiluvchi tadbir, bu energiya tejaydigan chiroqlarni qo‘llashdir. Biroq bu O‘zbekistonda energiya tejash umumiy potensialining atigi 2% ni reallashtirish imkonini beradi xolos. Ikkinchi muhim tadbir – bu issiqlik termostatlari va o‘lchagich moslamalarini o‘rnatishdir. Tadqiqotlar issiqlik iste’mol qilinishini tartibga soluvchi (regulirovkalaydigan) termostatlar va hisoblagich moslamalarini turar-joylarga o‘rnatish natijasida yashovchilar faqat iste’mol qilingan issiqlik hajmiga haq to‘lashligini, buning oqibatida isitish uchun to‘lanadigan summa 20%ga qisqarishini ko‘rsatdi. Isitgich bilan qoplash (masalan, plintuslarni va havo chiqadigan boshqa teshiklarini germetiklashtirish (muhrlash), deraza va eshiklarni tasmali isitgichlar bilan zichlash, chordoq qismlari va devorlardagi teshik hamda bo‘shliqlarni issiqlik himoyasi qoplamasi bilan qoplash) issiqlik iste’mol qilinishini yana 20% ga qisqartirish imkonini beradi. Shunday qilib, termostatlar va hisoblagichlar o‘rnatilgach, shuningdek, xonalar isiqlik himoyalovchi materiallar qoplamasi bilan qoplangandan keyin tejalgan summa bitta oilaga bir oyda 60000 so‘mni tashkil etdi.

Yonilg‘i – energetika kompleksi. Ta’mirlash ishlarining sifatini oshirish, gazning teshiklardan chiqishini qisqartirish va quvur o‘tkazgichlar bo‘yicha gazni bir maromda berish, elektr stansiyalarida xususiy ehtiyojlar uchun energiya sarflanishini kamaytirish hamda issiqlik tarmoqlarida energiya yo‘qotilishini pasaytirish energiya tejashning asosiy tadbirlari deb hisoblanadi. Sanoat va transport Sanoat sektorida energiyani tejash qo‘shimcha mablag‘lar sarflanishini anglatmaydi. Aksincha, ko‘p hollarda Respublika kompaniyalari o‘z energiya samaradorligini oshirish hisobiga ancha raqobatbardosh bo‘lgan kompaniyalarga aylanishi mumkin. TJKX tizimida energiya samaradorlikni oshirish bo‘yicha tadbirlar Hozirgi vaqtda O‘zbekistonda turar-joy kommunal xo‘jaligi (TJKX) ni modernizatsiya qilish dasturi faollik bilan amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Iqtisod vazirligi va yangi tashkil etilgan (TJKX) vazirligi rahbarliklari ostida loyihalar doirasida 6 ta bo‘limning modeli rivojlantirilmoqda: • aholi orasida energetik resurslarni tejash va hisobga olishning to‘g‘ridan – to‘g‘ri iqtisodiy foydaliligi to‘g‘risida axborot kampaniyasini o‘tkazish (OAV matbuotida, radio va televidenie bo‘yicha ijtimoiy reklamalarni tashkil etish); • hisoblagich priborlari bo‘yicha haq to‘layotganlar uchun chegirmali ta’riflar o‘rnatilishi; • ikkilamchi ta’rif (kun va tun bo‘yicha); • elektr energiyasi va boshqa resurslar (suv, tabiiy gaz, issiqlik energiyasi) dan foydalanishni hisobga olish priborlarini to‘liq o‘rnatish; • tovarlar energetik samaradorligi sinfi va ular energiya samaradorligi to‘g‘risidagi axborotni texnik hujjat, markirovka, etiketkaga majburiy kiritish

haqidagi talablarni amalga oshirish. Energiyani isrof qiluvchi tovarlarning savdoga chiqarilishini taqiqlash; • energiya servis (energiya xizmati) shartnomasini barcha energiya resurslari bo‘yicha amaliyotga tatbiq etish. Pilotli mavzelar doirasida energiya samaradorlikni oshirish bo‘yicha kompleks tadbirlarni amalga oshirish taklif etilgan, bu tadbirlar butun Respublika shaharsozlik amaliyotida qo‘llanilishi mumkin. Mazkur tadbirlarni amalga oshirishdan maqsad – energiya tejash mexanizmlarini yanada takomillashtirish va ushbu mavzeda yashayotgan oilalar, fuqarolar uchun xizmat ko‘rsatish sifatini oshirishdan iboratdir. Energiya samaradorlikni oshirish bo‘yicha kompleks chora – tadbirlar: • binolarda issiqlik va elektr energiyasining behuda yo‘qotilishini minimallashtirish bo‘yicha kompleks chora – tadbirlar: fasadlar va xonalar devorlariga issiqlik himoyalovchi qoplamalarni o‘rnatish, tomni almashtirish, choklarni isitgich tolalari bilan zichlab to‘ldirish, plastik derazalar, issiqlik berilishini tartibga soladigan (regulirovkalaydigan) yangi avlod radiatorlarini o‘rnatish, yer to‘lalardagi chiroqlarni energiya tejaydigan yorug‘lik, shovqin datchikli chiroqlarga almashtirish; • davlat budjeti hisobidan energiya bilan ta’minlanadigan binolarni muntazam energetik audit tekshiruvidan o‘tkazib turish, energiya resurslarining sarflanishi to‘g‘risidagi yillik hisobotni har yili berib borish; • energiya samaradolrlikni oshirish bo‘yicha chora – tadbirlarning qo‘llanilishini rag‘batlantiruvchi moliyaviy mexanizmlar: 1) energiya samaradorlik bo‘yicha tuzilgan loyihalarni amalga oshirishga olingan kreditlar foizlari uchun to‘lanadigan mablag‘larning bir qismini imtiyozli ravishda ajratish; 2) energiya samarador jihozlash uchun amortizatsion imtiyozlar; 3) tashkilotlarga investitsion soliq kreditlar berish; 4) kredit bo‘yicha 100 foizli qo‘yilma bo‘yicha davlat tomonidan qo‘llab - quvvatlanish;

5) turar-joy uylariga hisoblagich priborlarini o‘rnatishni shahar budjetidan grant asosida qo‘llab – quvvatlash. • o‘z nazorati ostidagi ob’ektlar energiya samaradorligini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish uchun tashkilotlarga sarflangan mablg‘alarni kompensatsiyalash; • bir qator yo‘nalishlar bo‘yicha yangi reglamentlar va me’yorlarni ishlab chiqish, chet el energiya samarador va ekologik qurilish standartlariga orientatsiyalanish; • tashqi va ichki muhitning holatiga uning harorati va namligiga bog‘liq ravishda isitish, ventilyatsiya va konditsionerlashning samarador tizimlari, bu tizim boshqarilishi ustidan kompyuter nazoratini o‘rnatish; • passiv energiya tejamkorlik bo‘yicha loyihaviy yechimlar (binolarni kunduzi ko‘p yorug‘lik tushadigan tomon – shimolga orientatsiyalash, shisha parda devorlar); • binolarni loyihalashda matematik modellashtirishni qo‘llash (issiqlik, havo va yorug‘lik oqimini hisoblash); • transportning muqobil (alternativ) turlari (loyihalashda jamoat transporti, umumiy foydalaniladigan velosiped yo‘laklariga e’tibor qaratish, zararli gazlarni chiqarish darajasi past bo‘lgan energiya tejamkor avtomobillardan foydalanish imkoniyatini yaratish); • munitsipial darajadagi elektr energetikani rivojlantirish. Shahar issiqlik energiya markazlari (SHEM) da kogeneratsiya – qaynoq suv bug‘i turbinalarni aylantirgandan keyin elektr energiyasiga aylanadi, bu energiyadan suvni isitishda foydalanib, issiq suvga bo‘lgan ehtiyoj qoniqtiriladi. Natijada, yonilg‘i (neft), ko‘mir, gazdan ancha samarali foydalanishga muvaffaq bo‘linadi. • uzatish tarmoqlarida energiya resurslarining behuda yo‘qotilishini pasaytirish imkonini beradigan texnologiyalarni qo‘llash. Issiq suv quvurlarini zamonaviy turdagi issiqlik himoyasiga va uzoq xizmat ko‘rsatish muddatiga ega bo‘lgan yangi quvurlar bilan almashtirish.

Mavzelar qurilishida turar-joy binolari energiya samaradorlik bo‘yicha quyidagi rezerv nuqtalarga ega bo‘lishi lozim: 1. To‘siqlar issiqlik ximoyasi tizimlari; 2. Ventilyatsion havoni isitish tizimlari; 3. Issiq suv ta’minoti ehtiyojlarini qoniqtirish uchun suvni isitish tizimlari; 4. Issiqlikni taqsimlab tarqatish tizimlari: individual va markaziy issiqlik punktlari; 5. Binolarni yoritish tizimlari; 6. Binolarni sovuq suv bilan ta’minlash tizimlari; 7. Mahalliylashtirilgan avtomatizatsiyalash tizimlari. Binolarning energiya samaradorlik sinflarini aniqlash O‘zbekiston Respublikasi “Energiya tejash va energiya samaradorlikni oshirish hamda O‘zbekiston Respublikasi alohida qonunchilik aktlariga o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida”gi qonunida yangi qurilgan, rekonstruksiya qilingan yoki kapital ta’mirdan chiqarilgan va foydalanishga topshirilgan ko‘p xonadonli turar-joy uyi binosining energetik samaradorligi sinfini aniqlash ko‘zda tutilgan. Ko‘p xonadonli uy binosining energetik samaradorligi sinfi quyidagi natijalar bo‘yicha aniqlanadi: - binoda amalga oshirilgan arxitekturaviy, funksional-texnik, konstruktiv va muhandis-texnik yechimlarni baholash; - energetik resurslarning yillik solishtirma sarflanish miqdorini xarakterlovchi ko‘rsatkichlar, shu jumladan instrumental yoki hisoblash usullaridan foydalanib aniqlangan ko‘rsatkichlarni o‘rnatish; - energetik rusurslar hisobiy (faktli) solishtirma sarflanish qiymatlarining binolar, qurilmalar, inshootlar energetik samaradorligi talablari bilan o‘rnatiladigan me’yorlangan darajadan og‘ish kattaliklari;

- olingan og‘ish kattaliklarini ko‘p xonadonli uylar energetik samaradorlik sinfi jadvali bilan solishtirilgandan keyin energetik samaradorlik sinfi aniqlanadi. Energetik samaradorlik sinfi lotin harflarida belgilanadi. Turar-joy binolari uchun energiya samaradorlik sinfi. Energetik samaradorlik sinflari – A-eng yuqori energiya samarador, B++ va B+- oshirilgan energiya samarador, B – yuqori energiya samarador, C - me’yoriy energiya samaradorlikka ega bo‘lgan turar-joy binolari. Bu sinflar yangi va rekonstruksiya qilingan uylarning energiya samaradorligini belgilash uchun qo‘llaniladi. Mavjud bo‘lgan binolar D (pasaytirilgan) va E (past) energiya samaradorlik sinflariga ega. Foydalanishga topshirilayotgan ko‘p xonadonli turar-joy binosining energetik samaradorlik sinfi davlat qurilish nazorati organining qurilgan, rekonstruksiya qilingan ko‘p xonadonli turar-joy binosining energetik samaradorlik talablarining muvofiqligi to‘g‘risidagi xulosasida ko‘rsatilgan bo‘ladi. Respublika qonunlari talablariga muvofiq, turar-joy binosini foydalanishga topshirish bosqichida bu binoning fasad qismiga uning energetik samaradorligi sinfi yozilgan ko‘rsatkichni osib qo‘yish quruvchi tashkilotning burchi deb hisoblanadi. Fasadga joylashtiriladigan ko‘p xonadonli uy binosining energetik samaradorlik sinfini bildiradigan ko‘rsatkichga qo‘yiladigan talablar. 1. Ko‘p xonadonli uy kvartirasining egasi yoki ko‘p xonadonli uy uchun mas’ul bo‘lgan shaxs ushbu uy energetik samaradorligini anglatuvchi ko‘rsatkich belgisining joriy holatini ta’minlashga majburdir va energetik samaradorlik sinfi o‘zgargan vaziyatda, osib qo‘yilgan ko‘rsatkich belgisini yangisiga almashtirishi lozim. 2. Energetik samaradorlik sinfi ko‘rsatkich belgisi o‘lchami 300 x 300 mm li va burchaklarida diametri 5 mm bo‘lgan teshiklarga ega bo‘lgan plastina bo‘lib, mazkur plastina uy fasadiga mahkamlash elementlari bilan o‘rnatib qo‘yiladi. 3. Plastina yuqori qirrasi tomoniga bosh harflar bilan “ENERGETIK SAMARADORLIK SINFI” yozuvi joylashtiriladi. Plastinaning markaziga (A, B+ +, B+, B, C, D, E) energetik samaradorlik sinflarini anglatuvchi lotin harflari

balandligi bo‘yicha 200 mm kattalikda yozib qo‘yiladi. Plastinaning pastki qismiga energetik samaradorlik sinfining nomlari eng yuqori, oshirilgan, yuqori, me’yoriy, pasaytirilgan, past deb bosh harflar bilan yozib ko‘rsatiladi. Shrift rangi qora bo‘lib, ko‘rsatkich foni oq yaltiroq ranga ega bo‘ladi. 4. Ko‘p xonadonli uy energetik samaradorlik ko‘rsatkichi mazkur bino fasadlaridan biriga er sathidan 2 dan 3 metrgacha bo‘lgan balandlikda, bino chap burchagidan 30-50 sm masofada joylashtiriladi. Energetik samaradorlik ko‘rsatkichining yaxshi ko‘rinib turishi ta’minlangan bo‘lishi kerak. 5. Ko‘p xonadonli uy rekonstruksiya qilingandan keyin yoki kapital ta’mirlanganidan so‘ng erishilgan energetik samaradorlik sinfining muvofiqligini tasdiqlash natijalari bo‘yicha uning energetik samaradorligi oshganligini namoyish qilish maqsadida eski ko‘rsatkich belgisini yangisiga o‘zgartirish taqozo etiladi. Binolar energiya samaradorlik sinflari Синф Синф ҳисoбий (фaктли) энергия сaрфи сoлиштирмa қиймaтининг мeъёрий қиймaтдaн oғиш кaттaлиги, % Мaъмурий oргaнлaр тoмoнидaн тaклиф этиладигин чoрa- тaдбирлaр Жудa юқoри А+ 60 дaн пaст Иқтисoдий рaғбaтлaнтиришА 45 дaн59,9 гaчa Юқoри В++ 35 дaн44,9 гaчa Қурилгaн йилигa бoғлиқ рaвишдa иқтисoдий В+ 25 дaн34,9 гaчa рaғбaтлaнтириш В 10 дaн24,9 гaчa Мeъёрий С +5 дaн9,9 гaчa --- Пaсaйтирилгaн Д 5,1 дaн+50 гaчa 2020 – йилдaн кeйин мумкин қaдaр мoдeрнизaциялaш тaқoзo этилади Пaст Е +50 дaн oртиқ Бинoни кeчиктирмaсдaн дaрҳoл мoдeрнизaция қилиш тaлaб этилади

Adabiyotlar: 1. 1997 yil 25 aprelda qabul qilingan “Energiyadan oqilona foydalanish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni. 2. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A. Karimovning 2013 yil 1 martdagi “Muqobil energiya manbalarini yanada rivojlantirish choratadbirlari to‘g‘risidagi” farmoni. 3. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2015 yil 5 maydagi PQ- 2343-son qarori bilan tasdiqlangan “ 2015 — 2019 yillarda iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohada energiya sarfi hajmini qisqartirish, energiyani tejaydigan texnologiyalarni joriy etish choratadbirlari” Dasturi. 4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyeyevning 2017 yil 26 maydagi «2017 — 2021 yillarda qayta tiklanuvchi energetikani yanada rivojlantirish, iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohada energiya samaradorligini oshirish chora-tadbirlari dasturi to‘g‘risida»gi qarori. 5. Shipacheva YE.V. Proyektirovaniye energoeffektivnix grajdanskix zdaniy v usloviyax suxogo jarkogo klimata. Uchebnoye posobiye. Tashkent: TIIJT, 2008 g. – 153 s. 6. Belyayev V. S., Xoxlova L. P. Proyektirovaniye energoekonomichnix i energoaktivnix grajdanskix zdaniy: Ucheb. posobiye dlya stud. vuzov po spets. «Promishlennoye i grajdanskoye stroitelstvo». – M.: Vissh. shk., 1991. – 255 s.: il. 7. Maxmudov S.M. Binolarning energiya samaradorligini oshirish.O‘quv qo‘llanma.Toshkent,2018 y.-188b. 8. Marakayev R.Y., Norov N.N. O‘zbekiston sharoitida energiya samarali binolarni loyihalash / O‘quv qo‘llanma. Toshkent, 2009 y. – 109 b.

Похожие

Qurilish ob`ektlarining energetik samaradorligini oshirish usullari

Binolarning energiya samaradorligini oshirish

Energiya tejamkor texnologiyalarni tadbiq etish

Energiya samaradorlikka erishish yechimlari bo`yicha xorijda to`plangan tajriba

Energiya tejashning meyoriy va huquqiy bazasi