Биноларнинг тузилмавий тугунлари. Биноларнинг асосий режалаштириш элементлари - Архтектура - Рефераты

Биноларнинг тузилмавий тугунлари. Биноларнинг асосий режалаштириш элементлари

Загружено в:

05.05.2023

Скачано:

0

Размер:

208 KB

Биноларнинг тузилмавий тугунлари. Биноларнинг асосий режалаштириш элементлари Режа: 1. Жамоат бинолари ва иншоотларини лойиҳалаштиришда қўлланиладиган атамалар ва таърифлар 2. Бинонинг тузилмавий тугунлари 3. Бинога кириш хоналари гуруҳи 4. Ёрдамчи хоналар

Жамоат бинолари ва иншоотларини лойиҳалаштиришда қўлланиладиган атамалар ва таърифлар Ер усти қавати – хоналар полининг белгиси ернинг режалаштириш белгисидан паст бўлмаган қават. Чордоқ – том ёпмалари (ташқи деворлар) ва юқори қаватнинг ораёпмалари ўртасидаги бўшлиқ. Болхона қавати (мансарда) – чордоқ бўшлиғидаги қават, унинг фасади қия (ёки синиқ шаклдаги) том юзасидан (қисман ёки тўлиқ) иборат бўлади, бунда том текислиги ва фасаднинг кесишиш чизиғи мансарда қаватидаги пол сатҳидан 1,5 метрдан катта бўлмаслиги зарур. Ертўла қавати – хоналаридаги пол сатҳининг белгиси ернинг режалаштириш белгисидан хоналар баландлигининг ярмисидан каттароқ чуқурликда жойлашган қават. Пойпеш (цоколь) қавати – хоналаридаги пол сатҳининг белгиси ернинг режалаштириш белгисидан хоналар баландлигининг ярмисидан камроқ чуқурликда жойлашган қават. Техник қават – муҳандислик ускуналарини жойлаштириш ва коммуникациялар ётқизиш учун мўлжалланган қават. Унинг баландлиги 1,8 метрдан кам бўлслиги лозим. Техник қават бинонинг пастки (техник ертўла), юқори (техник чордоқ) ўрта қисми қисмида жойлаштирилиши мумкин. Бинонинг тузилмавий тугунлари Юқорида қайд этилганидек, жамоат биноси ичидаги барча жараёнларни, уларнинг тури қандай бўлишидан қатьий назар, умумий кўринишда умумий, ўзига хос ва ёрдамчи жараёнларга ажратиш мумкин. Ушбу жараёнлар нормал кечиши учун жамоат биносида муайян тузилмавий тугунлар мавжуд бўлиши лозим. Ҳар бир жамоат биноси қуйидаги тузилмавий тугунлардан ташкил топган:

- бинога кириш хоналари гуруҳи: тамбурлар, вестибюллар, гардеробхоналар; - асосий хоналар гуруҳи: турли функционал вазифалар учун мўлжалланган заллар, аудитория ва синфлар; - ёрдамчи ва қўшимча хоналар гуруҳи, санитария блоклари; - техник хоналар гуруҳи: қозонхоналар, вентиляция камералари, насослар, сув ўлчагичлар учун хоналар, лифтларнинг машиналар бўлинмалари; - горизонтал коммуникациялар: юқорида санаб ўтилган хоналар гуруҳларини ягона каркасга бирлаштирувчи галерея, фойе, холл ва йўлаклар; - вертикал коммуникациялар: зинапоя, пандус, лифт, эскалаторлар. Бинога кириш хоналари гуруҳи Бинога кириш хоналари гуруҳини таҳлил қилишдан аввал қурилиш климотологияси талаблари билан қисқача танишиб чиқиш лозим. Мамлакатнинг бутун ҳудуди географик кенглигига боғлиқ равишда тўртта: I, II, III ва IV иқлимий минтақага бўлинади [46], ушбу минтақалар, ўз навбатида, энг совуқ ойнинг ўртача ҳароратига қараб А, Б, Г ва Д кичик ҳудудларга ажратилган. Ана шу кўрсаткичлар иншоотларни лойиҳалаштиришни белгилаб беради. Тамбур – бинога, зинапоя катаги ёки бошқа хоналарга совуқ ҳаво, тутун ва ҳидларнинг киришидан ҳимоя қиладиган эшиклар ўртасидаги ўтиш бўшлиғи Бинога киришдаги тамбурнинг мақсади – бинонинг ички бўшлиғини кўчадаги совуқ ҳаводан ҳимоя қилишдан иборат. У ўзига хос буфер вазифасини бажаради. Тамбурнинг минимал чуқурлиги 1500 мм ни ташкил этиши керак. Тамбурнинг минимал кенглигини белгилаш учун бинога кириш эшигининг энига ҳар бир томондан 150 мм дан қўшиш лозим. Бинога кириш жойидаги полнинг белгиси бинога кириш олдидаги тротуарнинг режавий белгисидан камида 150 мм га баландроқ бўлиши лозим.

Вестибюллар жамоат биноларининг асосий тақсимловчи хоналаридир. Уларга горизонтал ва вертикал коммуникациялар туташиб кетади. Одамлар оқими айнан вестибюлда шаклланади, шунинг учун вестибюль таркибида бир қатор ёрдамчи хоналар бўлиб, уларнинг вазифаси – жамоат биносининг мураккаб тузилмасида одамга йўналишларни кўрсатиб беришдан иборат. Масалан, бинонинг функционал вазифасига қараб маълумотлар бюроси, операторлар хонаси, савдо шохобчалари ва ҳк. Вестибюлларнинг талқини турлича бўлиши мумкин, лекин уларнинг асосий вазифаси одамларга тўғри йўналишларни кўрсатиш ҳисобланади. Гардеробхоналар устки кийим-бошни жойлаштириш учун лойиҳалаштирилади, бунда битта ўрин учун қуйидагича майдонлар ажратилиши кўзда тутилади: консоль туридаги илгичлар учун – 0,08 м 2 ; оддий ва осма илгичлар учун – 0,1 м 2 . Гардероб чуқурлиги 6 метрдан кам бўлмаслиги лозим. Кийим-бош бериш учун мўлжалланган тўсиқ (барьер) эни 0,6-0,7 метрга тенг бўлиб, ҳаракатланишлар оммавий тусга эга бинолардаги тахминий узунлиги – 30 ўрин учун 1 погонли метр, ҳаракатланишлар оммавий эмас, лекин мунтазам бўлган бинолар учун – 50-60 ўрин учун 1 погонли метр қилиб белгиланади. Устки кийим-бош гардероблари учун минимал масофалар қуйидагича қабул қилинади: - барьер олдидаги бўшлиқ – 3-4 метр; - барьердан илгичларгача – 0,8-1,0 метр; - илгичлар ўқлари орасидаги масофа: ўзига ўзи хизмат кўрсатишда – 1,6 м; гардеробчилар хизмат кўрсатганида – 1,2 м; - илгичларнинг чекка қатори ва девор ёки пардевор ўртасидаги масофа: ўзига ўзи хизмат кўрсатишда – 1,3 м; гардеробчилар хизмат кўрсатганида – 0,9 м; - консолли-бурилувчи илгичларнинг туртиб чиққан қисмлари ёки кийимбош сақланадиган шкафлар орасидаги масофа, шунингдек шу каби илгичлар ва шкафларнинг туртиб чиққан қисмлари орасидаги масофа: ўзига

ўзи хизмат кўрсатишда – 1,0 м; гардеробчилар хизмат кўрсатганида – 0,6 м. Вестибюлнинг режавий ечимига боғлиқ равишда гардебхоналар жойлаштиришининг турлича схемалари қўлланилади: - ён томонли (бир ёки икки тарафлама); - ичкарига чуқурлаштирилган; - периметр бўйича; - оролли шаклда. Схемани танлашда, биринчи навбатда, гардеробхонадан чиқиб келаётган одамлар оқими кесишмаслиги назарда тутилади. Гардеробхоналари бўлган вестибюлларнинг майдони илгичдаги бир ўринга 0,18-0,28 м 2 ҳисобидан қабул қилинади. Бунда гардеробдаги ўринлар сони бинонинг сиғимига қараб белгиланади. Ёрдамчи хоналар Жамоат биноларининг ёрдамчи хоналари сирасига қуйидагилар киради: - ходимлар гардероблари; - хўжалик омборхоналари; - тозалаш инвентарлари сақланадиган хоналар; - санитария блоклари; - душхоналар; - аёллар учун шахсий гигиена хоналари. Жамоат биноларидаги санитария блокларини ҳар бир қаватда, одамлар доим бўладиган энг узоқ жойлардан 75 метрдан кўп бўлмаган масофада жойлаштириш лозим. Режавий элементларнинг тик йўналишлари санитария бўлмалари ва душхоналарнинг эргономика меъёрлари бўйича талаб этилган минимал ўлчамларини белгилаб берадилар. Масалан, ҳожатхонанинг минимал кенглиги – 800-850 мм, минимал чуқурлиги – 1200 мм (эшиги ташқарига очилганида), қўл ювгичли тамбур-шлюз (жамоат биноси санитария бўлмасининг мажбурий элементи) минимал кенглиги – 850 мм. Душ кабинасининг кенглиги – 900 мм, чуқурлиги – 1650-1900 мм.

Ишловчилар орасида таянч-ҳаракатланиш аппарати яхши ишламайдиган ногиронлар бўлса улар учун алоҳида кабиналар кўзда тутилиши лозим. Ходимларнинг гардеробхоналарида душхоналар ташкил этилиши керак. Биноларда тозалаш инвентарини сақлаш, ювиш ва қуритиш учун иссиқ ва совуқ таъминоти тизимига уланган ва, одатда, ҳожатхоналарга туташ бўлган хоналар кўзда тутилиши лозим. Бундай хоналарнинг майдонлари қаватнинг ҳар 100 м 2 учун 0,8 м 2 ҳисобидан, лекин 4 м 2 дан кам бўлмаган ҳолда белгиланади. Қават майдони 400 м 2 дан кам бўлса, иккита туташ қават учун битта хона ташкил қилинишига йўл қўйилади. Саноат корхоналарини лойиҳалаштиришда соғломлаштириш ва тиббиёт пунктлари, аёллар учун шахсий гигиена хоналари, ҳаммомлар (сауналар), идоравий меъёрлар бўйича эса – инголяторий, фотарий, қўл ва оёқ ванналари учун хоналар, шунингдек иш вақтида дам олиш ва психологик юкни камайтириш учун махсус хоналар жамоат бинолари учун қабул қилинган меъёрлар бўйича ташкил қилиниши керак Ҳаммом-саунани лойиҳалаштиришда унинг таркибига қуйидаги хоналарни киритиш лозим: ечиниш-кийиниш хонаси, қуруқ иссиқ камераси, душхона, санитария блоки, совуқ сувли бассейн, уқалаш хонаси, дам олиш хонаси, бошқарув пульти жойлаштирилган хона. Қуруқ иссиқли ҳаммомларни ташқи деворга туташ қилиб биринчи ёки цоколь қаватида, ташқарига мустақил чиқиш эшиги билан жойлаштиришга йўл қўйилади. Иш вақтида дам олиш ва психологик юкни камайтириш учун махсус хоналар, одатда, уй кийим-боши сақланадиган гардероб ва соғломлаштириш пункти ёнида жойлаштирилади дам олиш ва психологик юкни камайтириш хоналарида, агар зарурий талаб ва асосланишлар бўлса, тонусни яхшилайдиган турли ичимликларни тайёрлаш ва истеъмол қилиш учун қурилмалар, шунингдек жисмоний тарбия билан шуғулланиш учун жойлар кўзда тутилиши мумкин. Ертўла қаватларида муҳандислик хизматларининг хоналари, омборхоналар, дўконлар, радиоузел, кинофотолабораториялар, ижарага бериш пункти, тир, спорт заллари, китоб сақланадиган ва архив

хоналарини жойлаштиришга йўл қўйилади. Бу каби хоналарни табиий ёритилганликсиз лойиҳалаштиришга рухсат берилади. Ундан ташқари, мажлислар зали, маъруза аудиториялари ва кулуарлар, маиший хизмат кўрсатиш салонлари, спорт ва спорт-томоша заллари ва автотураргоҳларни ҳам табиий ёритишсиз лойиҳалаштириш мумкин. Барча жамоат бинолари ногиронлар ва аҳолининг кам ҳаракатланувчи , шу жумладан аравачаларда ҳаракатланувчи гуруҳларининг эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда қурилиши зарур. Маиший хоналардаги қаторларнинг ўқлари орасидаги масофалар ва ўтиш йўлларининг кенглиги қуйидаги жадвал бўйича қабул қилиш зарур: Номланиши Кўрсаткич, м Режадаги ўлчамлари Кабиналар: ёпиқ душхоналар 1,8х0,9 (1,8х1,8) Очиқ ва икки томонида кириш-чиқиш йўллари душхоналар, ярим душлар 0,9х0,9 (1,2х0,9) аёлларнинг шахсий гигиенаси 1,8х1,2 (1,8х2,6) ҳожатхоналар 1,2х0,8 (1,8х1,65) Гардеробхоналардаги ўтириш жойлари 0,3х0,8 (0,6х0,8) Ичимлик сув таъминоти қурилмаси 0,5х0,7 Баландлик бўйича ўлчамлар Ажратувчи пардеворлар: пардеворнинг юқори қисмигача 1,8 полдан пардеворнинг пастки қисмигача 0,2 Гардеробхонадаги кўча ва уй кийим-боши учун шкафлар 1,65

Санитария асбоблари ўқлари ўртасидаги масофа Бир кишилик қўл ювгичлар 0,65 Қўл ва оёқ ванналари, писсуарлар 0,7 Қаторлар орасидаги ўтиш йўлларининг кенглиги Ёпиқ душ кабиналари, гуруҳли қўл ювгичлар 1,2 (1,8) Очиқ душ кабиналари ва ҳожатхоналар, писсуарлар 1,5 (1,8) Бир кишилик қўл ювгичлар 1,8 Қўл ва оёқ ванналари, аёллар шахсий гигиенаси кабиналари, фотарий кабиналари 2,0 Гардероб хоналардаги кийим-бош сақланадиган шкафлар, қатордаги бўлинмалар сони: 18 тагача бўлса 1,4 18 дан 36 тагача бўлса 2,0 Қавс ичидаги кўрсаткичлар таянч-ҳаракатланиш аппаратида бузилишлари бор ногиронлар учун келтирилган Жамоат биноси

вестибюлида гардеробнинг жойлаштирилиши Жамоат биносидаги кириш жойи жойидаги хоналар гуруҳларини ташкил этиш намуналари

Жамоат биноларининг ёрдамчи хоналари (ўлчамлар сантиметрда берилган) Эркаклар учун санитария блоклари Аёллар учун санитария блоклари

Аёллар учун шахсий гигиена кабинаси Жамоат биноларининг ёрдамчи хоналари (ўлчамлар сантиметрда берилган)

Адабиётлар: 1. Убайдуллаев Х.М., Инагамова М.М. Турар-жой ва жамоат биноларини лойиҳалашнинг типологик асослари: Дарслик. - Т.: Voris- nashriyot, 2005. 2. Абдужаббарова М.Т. Турар-жой биноларини лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. – Т.: ТАҚИ, 2018. 3. Қодирова С.А. Жамоат биноларини лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. – Т.: ТАҚИ, 2015. 4. Иногомов Б.И. Замонавий бино ва иншоотларни лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. - Т.: ТАҚИ, 2010. 5. Убайдуллаев Х.М., Хидоятов Т.А, Абдурахманов Й.И, Коробовцев Г.И., Мансуров Я.М. Архитектуравий лойиҳалаш: Ўқув қўлланма. - Т.: ТАҚИ, 2012. 6. Убайдуллаев Х.М., Махмудов В.М. “Методика архитектурного проектирования” Тошкент,ТАҚИ, 2010 й., ўқув қўлланма. 7. Хидоятов Т.А., Кадирова С.А., Магомедова Ф.Х. “Архитектура общеобразовательных школ Узбекистана”. Ташкент 2005 г. 8. Қодирова Т.Ф. Ўзбекистоннинг истиқлол йиллари меъморчилиги: Ўқув қўлланма., ЎАЖБНТ маркази, 2004 й. Рожин И.Е., Урбах А.И. Архитектурное проектирование общественных зданий и сооружений : Учебник., - М.: Стройиздат. 1990 г

Похожие

Биноларнинг реставрацияси

Биноларнинг эксплуатациясини ташкил қилиш

Биноларнинг тош конструкцияларини лойихалаш

Биноларнинг жисмоний ва маънавий емирилиши

Биноларнинг емирилиш ва шикастланишини аниқлаш