Бино ва иншоотларни пардозлашда ранг танлаш - Архтектура - Рефераты

Бино ва иншоотларни пардозлашда ранг танлаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

520.5 KB

Бино ва иншоотларни пардозлашда ранг танлаш Режа: 1. Қурилиш ашёларидаги ранглар тўплами 2. Рангларни асосий таснифи уларни тиниқлиги

Маълумки бино ёки иншоотнинг архитектуравий шакли инсон хиссиётига ўзининг эстетик хусусиятлари билан таъсир қилади. Яъни бинонинг фазовий ҳажми композициясининг салобатли ранглар тўпламининг моҳирона ўз ўрнида ишлатилганлиги, безакли қурилиш ашёларининг рангбаранглиги инсон руҳиятини кўтаришда муҳим ахамият касб этади. Бундай хиссиётлар инсон онгида юзаки ёки тезда эсдан чиқадиган эмас, балки, умр бўйи ёдда қоладиган бўлиши керак. Лойиҳада тавсия этиладиган архитектуравий қурилиш ашёларининг эстетик хоссалари маънивий – санъат асари сифатида бўлмоғи лозим. Қурилиш ашёларининг ранги деганда архитектуравий композицияни кўз билан унинг юзасидан қайтаётган электромагнит нурларни кўриш доирасидаги спектрни қабул қилиш ва онг орқали бунга баҳо беришни тушунмоқ керак. Оқ ранг дан қайтаётган акс ёруғлик ҳар хил рангли нурларнинг мажмуасидан иборат. Буни Исаак Ньютон 1666 йилда қуёш нурини маҳсус асбоб орқали ўтказиб кашф этди. У оқ экранда ҳар хил рангни кўрди. Унда ранглар камалак ёйи тартибида жойлашганлиги аниқланди. Қуёш нурининг таркибий қисмларга ажралишидан ҳосил бўлган ранг Ньютон спектри деб аталади. Спектрга қараб айрим ранглар ўртасидаги чегараларни аниқ кўрсатиб бўлмайди, чунки ҳар қайси ранг аста секин бошқа рангга ўтиб кетади. Шунинг учун ҳам, спектр узлуксиз дейилади. Спектрда етита рангни ажратиб кўрсатиш қабул қилинган. Улар қуйидаги тартибда жойлашган: қизил, тўқ-сариқ, яшил, ҳаворанг, кўк, бинафша ва зангори ранглар. Қурилиш ашёларидаги ранглар тўплами икки гуруҳга бўлиш мумкин: Ахроматик; Хроматик. Инсон ахроматик ранглардан 300 га яқинини, хроматик ранглардан эса ўн мингдан зиёд рангларни ажрата олади.

Рангларни асосий таснифи уларни биринчидан тиниқлиги, бўёқнинг туси ва рангнинг тўйинганлиги ёки мазмунан бойлигидир. Рангнинг тиниқлигини бинонинг яққол кўринадиган қисмига пардоз бериб кўрсатиш бўлса, унинг туси рангли юзадан қайтаётган акс нурни қабул қилиш даражаси ва ниҳоят рангнинг тўйинганлиги ахроматик ранглардан ажрата билишни тушунмоқ керак. Бундай ранглар хусусиятини инсон кўз билан кўриш усули орқали сифат кўрсаткичини аниқлайди. Ушбу усул билан ранглар ахромитиклигини аниқлашда ранглар атласи ва картотекаси, ҳамда безакли қурилиш ашёларидан эталон наъмуналаридан фойдаланилади. Ҳар қандай хроматик ранг уч хил ҳоссага эга. Улар ранг-туси, ёрқинлик ва тўйинганлик хоссаларидир. Ранг-туси спектрнинг тегишли участкаси тўлқинининг узунлиги билан белгиланади. Агар бирор хроматик рангга унинг ёрқинлигига тенг бўлган кулранг қўшилса, бу хроматик рангнинг тўлқин узунлиги билан аниқланадиган ранг- туси ўзгармаганидек, ёрқинлиги ҳам ўзгармайди. Бироқ ҳосил бўлган ранг аввал олинган спектр рангидан фарқ қилади. Унинг тўйинганлиги ўзгаради, лекин хроматик рангнинг тозалиги камаяди. Рангнинг тўйинганлиги – бўялаётган ашё юзасидаги хроматик ва ахроматик рангларнинг бир хил ёруғликдаги кўринишининг фарқидир. Пардозбоп қурилиш ашёларининг рангини унга ҳар хил рангдаги пигментлар қўшиш орқали ҳам ўзгартириш мумкин. Пигментлар, асосан пардозбоп қурилиш ашёларини ишлаб чиқаришда кўплаб ишлатилади. Чунки пардозбоп қурилиш ашёларининг архитектура шакли бинонинг кўркамлигини аниқлаб беради. Ранглар атласида (расм 5.3) деярли барча ахроматик ва хроматик рангларни хиллари ёритилган бўлади. Эталон ранглар картотекасида эса юқоридаги рангларнинг ҳар бирини тартиб рақами маҳсус триацетат пленкага (ўлчами 115х6 мм) ёзилган бўлади.

Пленкадаги рангларнинг хоссаларини фотоэлектрик колориметр асбоблари ёрдамида аниқлаш мумкин. Рангни одилона баҳолаш белгиланган қоида асосида аниқланади, яниихтиёрий рангни учта монохраматик тўлқинларни аралаштириш натижасида олиш мумкин. Уч X, Y ва Z координаталар билан аниқланадиган ранг бир бутун деб қабул қилинади. Ранглар координалари, маҳсус ўлчовчи асбоблар: спектрофотометр, компоратор, колориметрлар ёрдамида олинган маълумотлар асосида ҳисоблаш йўли билан олинади. Рангнинг асосий хусусиятлари – ранглар тоналлиги, туси, ёрқинлиги ва тўйинганлигидир. Рангнинг тоналлиги ашёнинг ранги кўринадиган спектрнинг қайси қисмига киришини кўрсатади. Рангнинг тонини миқдори тўлқин узунлиги билан ўлчанади. Ёрқинлик, қайтган ёруғлик оқимининг тушаётганига нисбати билан ифодаланадиган қайтариш коэффициенти ёрдамида аниқланадиган ашё юзасининг нисбий равшанлиги орқали ҳарактерланади. Рангни тўйинганлиги деганда бир хил ёрқинликда хроматик рангларнинг ахроматикдан фарқи тушунмоқ керак. Инсоннинг кўриш органи рангларнинг асосий хусусиятларини – ранг тоналлиги, ёрқинлиги ва тўйинганлигини аниқлашда юқори сезгирликка эга. Рангларни аниқлашнинг кўриш усули қўлланилганида ранглар атласи, ранглар картотекаси эталонлари ва эталон намуналар ишлатилади. Ашёларнинг рангини тартибга солиш, майин майдаланган органик ва ноорганик моддалар – рангли пигментларни ишлатиш йўли билан амалга оширилади. Пигментлар сунъий тузилишга эга бўлган ашёларга бўёклар ёки бошқа компонентлар билан ранг беришда ишлатилади.

Рангларнинг қабул қилинишига оғир, енгил хис уйғотувчи, ютувчи, илиқ, совуқ каби хусусиятлари кириши мумкин. Ташқи ва ички рангли пардозларни лойиҳалашда барча омиллар ҳисобга олинади. Масалан, интерьер бир хил шароитда ёритилганида, асосан ёрқин юзали (совуқ тондаги) ашёлар ишлатилганида катта фазовий кўринишга эга бўлади. Кўринаётган хонанинг узунлиги илиқ ранглар ишлатилганида қисқаради, совуқ рангларда узаяди. Пардозлашда ранглар жилоси ва ўзига хослигига муайян ранглар бирикуви таъсир қилади. Қурилиш ашёларининг оқлик даражасини аниқлаш. Ранги оқ пардозбоп ашёлардан, масалан цементнинг рангини оқлик даражасини бадиий безакли буюмларни тайёрлашда алоҳида аҳамиятга эга. Буюмларнинг оқлик даражасини аниқлаш учун шартли равишда 100% деб қабул қилинадиган эталон ашёнинг оқлик даражаси билан таққосланади. Бундай ашё сифатида олтингугурт оксидли барий BaSO4 билан таққослаш мумкин. Агар синалаётган ашёдан (кукун ёки қотиб қолган қоришма) ва олтингугурт оксидли барийдан шакли ва қалинлиги бир хил пластинкалар тайёрланса ва уларни аниқ бир қатъий бурчак остида ёритилса, у ҳолда уларнинг ҳар бири ўз сиртидан шундай миқдордаги ёруғликни акс эттирадики, у ҳар бир пластинканинг оқлик даражасига мувофиқ бўлади. Синалаётган ашёдан тайёрланган пластинкадан акс этаётган оқ ёруғлиги миқдорини А х орқали, олтингугурт оксидли барийдан тайёрланган эталон пластинадан қайтган ёруғлик миқдорини А ə билан белгилаб, фоизларда синалаётган ашёнинг оқлик даражаси - А ни А= (А х /А ə ) *100 % формула билан аниқланади. Хозирги вақтда барча оқ рангдаги пардозбоп қурилиш ашёларининг масалан, оқ цементнинг оқлик даражасини ўлчаш учун ФМ–58 фотометри тавсия этилади. Цементнинг ёки буюмнинг оқлик даражасини баҳолашда 30х30х5 мм.

Битта рангнинг турли туслари бор . Уйингизнинг камалак каби кўринишини истамайсиз. Албатта, ҳар доим ташқи пардоз учун бўёқ танлашда хилма- хиллик яхши, аммо рангларнинг кўплиги бинони бачкана кўрсатиб қўйиши мумкин. Ҳар томонлама ёқимлисини топиш жуда муҳим. Бунинг учун шаҳар ёки дала ҳовлидаги уйнинг пардозида битта рангнинг ҳар хил товланишини қўллашни ўйлаш лозим. Битта рингнинг оч ва тўқ тусларидан фойдаланиб, уйнинг эшик, дераза ва ҳ.к. каби муайян таркибий қисмларига самарали эътибор қаратишингиз мумкин. Тўқ рангларни қачон танласа бўлади? Аксарият уйларни бўйалганда кўпинча оч рангларни танланади. Бунинг асосий сабаби шундаки, оч тус берилганда бинолар ҳақиқатдагидан каттароқ кўринади. Бироқ, айрим одамлар ноанъанавий йўл билан боради ва тўқроқ рангларни танлайди. Тўқ ранглар уйни кичикроқ кўрсатса ҳам, уларнинг афзаллиги айрим қисмларга эътиборни тортишидадир, шунингдек тўқ ранглар дала ховли нотекисликларда қўллаш самаралидир. Масалан тўқ бўёқлар зшик ва деразаларни ажратади уйни кўрки янада гўзаллашади. Агар бинолар унчалик катта бўлмаса, унинг каттароқ кўриниши учун яхши усул- уй учун ёрқин тусларни танлаш. Бу усулни кўпинча қурувчилар ёки кўчмас мулк бозорининг даллоллари уйни сотаётганда у ҳақиқатдагидан каттароқ кўриниши учун қўллашади. Ёрқин рангларни танлаш анъанавий архитектура тузилишига эга уйлар учун янада самаралироқдир. Бундай уйларни янада каттароқ кўрсатиш учун ҳар хил ёрқин ранглар миқдорини кўпайтиришнинг кераги йўқ. Бу усул уй ҳажмини каттароқ, салобатли кўрсатишни таъминлайди.

Уй учун бўёқ рангини танлай туриб, тўғри тусни танлай олиш ҳар вақт ҳам осон кечмайди. Бунда, баъзан, хаттоки керак тус ҳам янги уй учун энг яхшиси бўла олмаслиги мумкин. Бино учун бўёқни танлашда уйнинг ҳамма таркибий қисмлари ҳам бўялиши шарт эмас. Уйда винил рангли деразалар, ғиштин деворлар ёки табиий ёғочдан эшиклар бўлади. Уларни бўяш шартми, обдон ўйлаб кўриш керак. Кўпинча бундай ашёлардан қурилган бинонинг таркибий қисмлари ўз холича қолдирилади. Бошқача айтганда, бино ва иншоотлар бўяш учун қурилмайди. Бинони пардозлашда танланган ранглар ўзаро ҳамоханг ва атроф-муҳит билан уйғунлашган ҳолда бўлиши керак. Тавсия этилаётган ранглар уйғунлиги, қандай ранг қайси фонда яхшироқ кўринади, буни қуйидагиранг ва тусларни ифодаси орқали танлаш мумкин. -оқ фонда яхшироқ кўринадиган ранглар - кулранг, қора, пушти, оч яшил, мовий; - қора фонда – оқ, пушти, оч яшил, мовий; - қизил фонда – қора, оқ, оч сариқ; - жигарранг фонда – оқ, кулранг, сариқ; - сариқ фонда – жигарранг, кулранг, кўк; - яшил фонда – оқ, қора, жигарранг; - кўк фонда – оқ, қора, сариқ; Қизил ва қора етакчи ранглар ҳисобланади, аммо 2 хил рангли қопламалар, айниқса мармар кўринишида бўялган плитка ва ғиштлар эътиборлироқ бўлади. Бино ва иншоотлар лойиҳасини тузишда архитектор ва дизайнернинг асосий вазифаларидан бири пардозлаш ишларида фасад ва ички хоналарнинг деворларига қандай ранг бериш, инсон руҳиятига қандай таъсир қилишини билиши керак.

Бино ва иншоотлар қайси мақсадда қурилганлигига қараб (турар жой, ресторан, дўкон ёки дала ҳовли) уларни пардозлашда рангли бўёқ танлаш ҳеч қачон осон бўлмайди. Бинонинг ҳар доим таркибий қисмларининг мураккаблиги ва уй ҳажмини ҳисобга олишингиз лозим. Бу данғиллама уй бўладими ёки соддагина, унча катта бўлмаган дам оладиган хона бўладими, ранглар сизга рохат ва ором бериши керак. Мураккаб алоҳида лойиҳага буюртма берилса ёки оддий лойиҳа сотиб олинса, уй эгаларининг хоҳишига қараб иккита, учта ва хаттоки бешта ранг танлашингиз мумкин бўлади. Шунингдек, пиллапоя, дераза тавақалари, эшиклар, пардадеворлар учун асосий рангларнинг тусларини беришингиз мумкин. Жуда кўп ранглардан фойдаланилса уйни бўғиб қўйиши мумкин, агарда фақатгина битта рангдан фойдаланилса бино салобати қизиқарсиз, эътиборсиз бўлиб кўриниши мумкин. Кўпинча шунақа бўладики, уйнинг ички пардози учун ранглар танлаб бўлинди, аммо ташқари учун ранг бўйича қатъий қарорга келинмади дейлик. У ҳолда уй бўғи рангини ички пардоз ранг мажмуи билан мувофиқлаштириш керак бўлади. Яъни бошқача айтганда, танланган ранглар мажмуаси инсон руҳиятини тиниқлаштириб яхшиласа, бу холат уйнинг ички қисмидаги деворлар учун ранг танлашига ёрдам бериши лозим. Бу иш тугаши билан, ички хонадаги туслардан уйни бўяш учун фойдаланиш мумкин. Маълум рангни керакли тусини ҳосил қилиш учун пигментлар қуйидагича қўшилади: Қизил ранг: сариқ – қизилдан сариқ қизилгача. Сариқ ранг: яшил-яшилдан сариқ яшилгача. Жигарранг: сарғишдан тўқ -жигарранггача. Яшил ранг: оч -яшилдан тўқ- яшилгача. Кўк ранг: мовийдан тўқ -кўкгача.

Ранг танлаганда табиат чиройини очиб беринг. Шахсий уйингизни қуришда кўриб чиқишингизни керак бўлган энг муҳим масалалардан бири – бу уйни бўяшга мўлжалланган рангни танлаш, ва уни табиатдаги ранглар мажмуаси билан уйғунлаштиришдир. Уни тўғри танлаш муҳим, сабаби нотўғри танлов уйнинг дизайнини бузиши мумкин. Ранг танлашда табиатдан озгина ёрдам олинг. Уйни ўраб турган табиат манзарасини тамоша қилинг. Агар майдонда дарахтлар ўсаётган бўлса, яшил ва жигаррангларнинг “ерсимон туслари атроф-муҳитга” жуда мос келиши мумкин. Чўмилиш ҳавзаларидаги уйчалари учун кўм-кўк, қип-қизил, ё ҳаттоки мовий рангларни танласа бўлмайди. Фақатгина уйнинг ранги уни ўраб турган ранглар билан мос келишига ишонч ҳосил қилинг. Уй қурганда қўшниларга эътиборли бўлинг. Янги уйнинг қурилишида шаҳарда “янги оила” эканликни ҳар доим ёдда тутинг. Янги қўшниларингиз бу ерга анча олдин келишган. Ўз уйингиз учун ранг танлашда қўшниларингиз уйларини рангига эътибор бериш керак бўлади. Албатта қўшни оиладан уйни қайси рангга бўяш кераклигини сўрашнинг хожати йўқдир. Шунчаки қурилаётган уй у ёки бу маънода шу атрофдаги уйларга “мос” келишига ишонч ҳосил қилишингиз лозим. Уларнинг рангларидан аниқ нусха олишнинг хеч кераги йўқ, сабаби уйнинг умуммий манзарада ажралиб туришини хоҳлаш мумкин. Аммо, қўшни уйларнинг ранги оқ ва оч-сариқ бўлса, ўз уйингизни ёрқин пушти рангга ёки кислота тусли яшил рангга бўямаганингиз маъқул.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Қосимов Э.К. Ўзбекистон қурилиш ашёлари. Ўқув қўлланма. Тошкент. “О” АЖБНТ” маркази, 2003 й. 2. Ҳамидов ва б. Қурилиш материаллари, буюмлари ва металлар технологияси. Дарслик. “Шарқ”, Тошкент , 2005 y. 3. Хамидов А. Қурилиш материаллари, буюмлари ва металлар технологияси фани таълим технологияси (ўқув-услубий мажмуа), НамМПИ.2012 й. 4. Ҳамидов А. Ризаэв Б. Мадумарова Х. Қурилиш материаллари фани машғулотларини интерфаол стратегиялар қўллаб ўтиш учун методик ишланмалар. Нам МПИ, 2005 – 2013 йиллар.

Похожие

Бино ва иншоотларни қайта тиклаш ва таъмирлаш

Экстремал шароитларда бино ва иншоотларни барпо этиш

Бино ва иншоотларни барпо этиш технологиясидаги асосий холатлар

Нокулай иклим шароитларида бино ва иншоотларни барпо этиш технологиясига хос хусусиятлар

Пардозбоп қурилиш қоришмалари