Телетрафика асослари ривожланишининг тарихи, математик моделлари ва асосий вазифалари - Алгебра - Рефераты

Телетрафика асослари ривожланишининг тарихи, математик моделлари ва асосий вазифалари

Загружено в:

01.11.2023

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

Телетрафика асослари ривожланишининг тарихи , математик моделлари ва асосий вазифалари Режа : 1 . Телетрафика асослари ривожланишининг тарихи 2. Телетрафика асослари тизимининг математик моделлари. 3. Телетрафика асосларининг асосий вазифалари ва масалаларини ечиш усуллари тўғрисида умумий маълумотлар .

ХIХасрнинг охирги чорагида қўл телефони станциясининг яратилиши ва кенг тарқалиши, сўнгра ХХ аср бошларида автоматик телефон станциялариниг янги илмий йўналиши АТНни тўғирлашга олиб келди. Ўрганишнинг предмети келаётган ахборот оқимларининг ахборот тақсимлаш тизимларида хизмат кўсатиш жараёни ва унинг миқдорий характеристикаларидир. Ахборот тақсимлаш тизимларига станция, КУ, алоқа тармоғи ҳамда телефон, телеграф ва бошқа ахборот турларига хизмат кўрсатувчи уларнинг алоҳида қисмлари киради. Ахборот оқими тушунчаси ўз ичига чақирўвлар оқими модели тўғрисидаги ахборотни (боғланишга талаб), ахборотга хизмат кўрсатиш катталигининг тақсимот қонуни, манбалар ва қабул қилгичлар манзилларининг иажмуаси, ҳамда ахборотлар узатиш усулларининг турлари. Хизмат кўрсатиш тизими ишлатилаётган ускуна турига боғлиқ. Хизмат кўрсатиш тартиби деганда: хизмат кўрсатиш усули (аниқ йўқотишлар, кутиши билан, такрор чақирувлар), хизмат кўрсатиш навбати (равбат тартибида, тартибда ёки устиворлик билан) тушунилади. КТ чиқишларининг излаш режими (эркин, гуруҳли). Кетаётган ахборотларни хизмат кўрсатиш сифатининг характеристикаларига (ошкора) ёки ахборотларни шартли йўқотишлар, ахборотларнинг ушлаб қолишнинг ўртача вақти, келган чақирувни йўқотиш эҳтимоллиги, хизмат кўрсатилган юкламанинг жадаллиги ва ҳ.к. АТНда тарихан таҳлил масалалари юз келган бўлиб ва устивор ҳолатни эгаллаб келган яъни кирувчи ахборот оқимларининг параметри ва хоссаларидан, хизмат кўрсатиш тизимининг параметри ва структураси ҳамда хизмат кўрсатиш тартибига боғлиқ бўлган. Биринчи коммутация воситалари нисбатан оддий структурага эга бўлган, уларда кўлаимконли ва оз ҳолларда нотулаимконли уланиш системалари ишлатилган ва асосан таҳлил масалаларининг ечими амалиёт эҳтиёжларини қондирган. Масалан қўлли АТС лар учун маълум боғланиўни кутиш вақтига боғлиқ ҳолда телефонисткалар сони ва нурли жуфтлар сонини юилиш кифоябўлган. АТС учун чақирувлар йўқотишларнинг эҳтимолликларини ҳисобга олган ҳолда излаш босқичлари бўйича асбоблар сони ҳисобланган. Бироқ ўша вақтдаёқ янги типдаги масала – схема параметрлари ва тузиш усулларини

оптималлаштириш қўйилган эди. НТИ улаш схемаларининг барча мумкин бўлган вариантларидан бошқа тенг шароитларда чақирувларнинг энг кичик йўналишларини таъминловчи мақбулини танлаб олиш зарур эди. Квазиэлектрон ва электрон АТСларнинг яратилиши билан биринчи даражали масалаларга КТ структурасини уни параметрларини оптималлаштириш билан синтез (таҳлил масалалари) чиқади. Маълум сиғимдаги станция ёки узел учун коммутация майдонини шундай тузиш керакки, унда берилган оқимларда, хизмат кўрсатиш тартибида ва хизмат кўрсатиш сифатида унинг қиймати минимал бўлсин. Электрон АТСларнинг КМ схемасини оптималлаштириш масаласи йўллари ни излашнинг оптимал алгаритмларини ишлаб чиқариш билан чарбар-час боғланган. Юкламани процессорга камайтириш учун бўш чиқишни излаш вақти ва КМга борадиган йўллар минимал бўлиши керак. Муваффақиятсиз алгоритмда излаш вақтида чеклаш ҳисобига чақирувларни йўқотишлар КТ потенциал имкониятларга нисбатан юқори бўлиши мумкин. Шундай қилиб ўтказиш қобилятини тадқиқ қилишда дастурий бошқарув АТСнинг математик модулида ярги компанентлар юзага келади.(вақт ва йўлни излаш алгаритми). Алоқа тармоғининг мураккаблашиши билан уни тузилишига қадар тармоқни такомиллаш зарурати туғилади( юклама,аб,сони,ўзаро тортилиш). Хизмат кўрсатишнинг сифат кўрсаткичларини, тармоқнинг бўлаклари бўйича меёрлаштириш ва оптимал тақсимлаш – бу АТНда ечиладиган масалалар доирасидир. АТНнинг математик аппарати асосида эҳтимоллар назарияси, математик статистикага таянади. Ундан ташқари чизиқли алгебра, графлар назарияси, тизимли таҳлил қўлланади. Кундалик ҳаётимизда реал хизмат кўрсатиш учун тушаётган талабларни бажариш имкониятлари ёки ресурслари чекланган. Шу сабабли реал ҳолатларда тушаётган талабларга хизмат кўрсатишда навбатга қуйиш жараёнлари содир бўлади ва бу талабларга хизмат кўрсатиш сифатини аниқлашда оммавий хизмат кўрсатиш назарияси талаблари эътиборга олиниши ёки хизмат кўрсатиш сифатига боғлиқ жараёнлар учун баъзи бир талабларни қаноатлантирадиган усулларни характерлаш талаб этилади. Бундай талабларни электралоқа учун

тавсифлашда “Ахборот тақсимоти назарияси”дан фойдаланилади. Бу назарияга кўра тушаётган чақириқлар юқлама деб ҳисоблаш масаласини олдинга сўрган олимлардан бири Даниялик А.К.Эрланг (1873-1929) ва Т. Энгсет бўлиб, улар ўзларининг 1909-1920 йиллардаги тадқиқотлари натижасида аниқлаганлар. 30- йилларга келиб атоқли математиклар А.Н.Колмогоров, А.Я.Хинчин ва А.А.Марковлар янги илмий йўналишни оммавий хизмат кўрсатиш назарияси яратилишига асос солганлар. Ахборот тақсимоти назариясида телефон юкламасини ўзгаришини 40 йилларга келиб тадқиқотлаган швед олими С.Палма ҳисобланади. С. Палма томонидан тадқиқотлар натижаларидан бўгунга келиб ҳам фойдаланиш давом этмоқда. Ахборотни тақсимлаш назариясида телефон юкламасини ҳисоблаш ва кейинги ривожланиш давридаги ҳолатини ягона тизим сифатида қарашни илгари сўрган олимларга мисол қилиб Б.С.Лившиц, А.Д.Харкевич, М.А.Шнепс, Я.В.Фидлинлар назарияси бўйича олинган натижаларни мисол қилиб кўрсатиш мумкин. Оммавий хизмат кўрсатиш назариясида бугунга келиб ҳам маиший хизмат ва космик тадқиқотлар утказишда фойдаланилмоқда. Аммо унинг асосий ривожланиш аҳамиятини белгиловчи бўлимиларидан бири бу “Ахборотни тақсимлаш назарияси”(teletraffic theory) ҳисобланади. Шу сабабли кўп ҳолларда телекоммутация тизимлари ва тармоқларида маълумотлар ўзатиш сифатини аниқлашда А.К.Эрланг таърифлаган статистик барқарорлик тамойили ва унинг асосида тўла имконли ва идеал-симметрик нотўлақ имконли схемаларни ҳисоблаш учун олинган формулалар ахборотни тақсимлаш назариясининг ривожланишига асос бўлиб келмоқда деб ҳисоблаш мумкин. «Ахборотни тақсимлаш назарияси”нинг асосий мақсади, реал ҳолатларда телекоммутация тизимларда ахборот тақсимланиши учун математик моделлар яратиш ҳамда тизимнинг сифатли ишилашни баҳолаш моделларини ишлаб чиқишдан иборат. «Ахборотни тақсимлаш назарияси”нинг предмети қилиб телекоммуникация тизимининг эҳтимоллик характеристикаларини, телефон юкламаси интенсивлигини ва қурилмалар сонини ҳисоблаш жараёнларини, ҳамда алоқа тизимига келаётган чақириқлар оқимларига белгиланган сифатда

хизмат кўсатиш жараёнини ва унинг миқдорий характеристикаларини ўрганиш қабул қилинган. Ахборотни тақсимлаш назариясида тадқиқ қилинаётган хизмат кўрсатишнинг математик модели учта асосий элементдан: тушаётган ахборот (телефон,телеграф, факсимил,видео,ва e-mail хабарлари ва бошқалар)оқимларидан; тушаётган ахборотларга хизмат кўрсатиш тизимидан(коммутация тизими); тушаётган ахборотларга хизмат кўрсатиш тартиби дан ташкил топган. Ушбу математик моделларга кўра тушаётган чақириқлар оқимларига сифатли хизмат кўрсатиш электралоқа тизимида ишлатилаётган қурилмалар тури ва коммутациялаш усулларига боғлиқ деб айтиш мумкин. Тушаётган ахборот (телефон,телеграф, факсимил, видео ва e-mail хабарлари ва бошқа оқимларга хизмат кўрсатиш : • -йўқотишларсиз; • -аниқ йўқотишлар; • -кутиш; • -такрор чақирувлар ёки аралаш усуллари бўйича тўрт хилда амалга оширилиши мумкин. Тушаётган ахборотларга хизмат кўрсатиш тизими(коммутация тизими)лари коммутация майдонлари тулиқ ёки нотулиқ имконли, бир ёки кўп звенли структурага эга бўлиб КМнинг структуравий параметрлари чиқиш, кириш ва оралиқ линиялар сони орқали характерланади. Тушаётган ахборотларга хизмат кўрсатиш тартиби эса 2 хилда – қаътий тартибли, тасодифий тартиб ёки имтиёзлилик бўйича хизмат кўрсатишга бўлинади, бунда коммутация тизимлари қўрилмаларини эркин, гуруҳли ёки шахсий излаш режмлари бўйича банд бўлади деб тушунилади, бўш чиқиш линияларини танлашда навбатма-навбат ёки тасодифий усуллар бўйича хизмат кўрсатиш амалга оширилади. Телефон тармоғи оркали хизмат кўрсатилиши керак бўлган ҳамма чақириклар оқими трафик (телефон чақириқлари оқими)ёки юклама деб аталади. Телефон юкламаси алоқа ўрнатилиш турига қараб, ички станция, станциялараро ва ҳалааро (транзит) юкламаларга бўлинади. Телефон тармоғига тушаётган чақириклар тасодифан тушади ва уларга хизмат кўрсатиш

вақти ҳам аввалдан маълум бўлмасдан тасодифийдир.Кирувчи ахборот оқимларининг параметри ва хоссалари, хизмат кўрсатиш тизимининг параметри ва структураси ҳамда хизмат кўрсатиш тартибига боғлиқ. Шу сабабли телефон трафигини тахлил қилишнинг биринчи босқичи, чақириқлар тушиш жараёнини ифодалашдан ва хизмат кўрсатиш вактини эҳтимолий – тавсифлар ёрдамида аниқлашдан иборат. Шу сабабли коммутация тизимлари ва тармоқларини лойиҳалаштираётганда уни энг катта юкламага хизмат қила олади деб лойихалаштириш мумкин. Аммо телекоммутация тизимлари ва тармоқлари ҳамма абонентлари бир вақтда алоқа ўрнатишни талаб этмайди деган талаб асосида, лойиҳалаштириш максадга мувофиқ келади. Телефон тармоғига тушаётган чақириқлар тасодифийлиги боис, уларга хизмат кўрсатувчи станция курилмаларнинг умумий сонини аниқлашда ноқулайликлар мавжуд. Биринчи коммутация воситалари нисбатан оддий структурага эга бўлган, уларда тўлиқ имконли ва оз ҳолларда нотулиқ имконли уланиш системалари ишлатилган ва асосан таҳлил масалаларининг ечими амалиёт эҳтиёжларини қондирган. Мисол учун: қўлда уланишни амалга оширадиган АТС лар учун маълум боғланувни амалга ошириш дархол ёки кутиш орқали амалга оширилган. Бунда телефонисткалар сони ва турли уланишларда ишлатиладиган симлар жуфтликлари сони чекланганлигидан фойдаланиб АТСдаги чақирувлар эҳтимолликларини ҳисобга олган ҳолда излаш босқичлари бўйича асбоблар сонини ҳисоблаш имконияти бўлган. Квазиэлектрон ва электрон АТСларнинг яратилишида биринчи даражали масала қилиб коммутация тугунлари структурасини, унинг параметрларини оптималлаштириш ва синтезлаш долзарб масала қилиб белгиланган. Маълум сиғимдаги коммутация станцияси ёки узели учун коммутация майдонини тузишда тушаётган оқимларга, хизмат кўрсатиш тартиби ва хизмат кўрсатиш сифат кўрсатгичлари қийматлари минимал бўлишга эришишга харакат қилиш асосий масала қилиб белгиланган. Электрон АТСларнинг коммутация майдони схемасини оптималлаштириш ва оптимал алгаритмларини ишлаб чиқишда процессорга тушаётган юкламани камайтириш учун бўш чиқишни излаш вақти ва коммутация майдонига борадиган йўлларни

минимал бўлишига асосий эътиборни қаратиш ва коммутация тизимининг ўтказиш қобилятини тадқиқ қилиш учун математик модел яратиш муҳум масала ҳисобланади. Ахборотни тақсимлаш назарияси асосларига кўра коммутация тизимларини тахлил қилишда асосан чақириқларга навбатсиз ва навбатли хизмат кўрсатиш модуллари эътиборга олиб, узлуксиз телефон каналларидан йўналишлар бўйича узатилган маълумотларни математик модул ёрдамида аниқлаш мумкин деб айтишимиз мумкин. Одатда трафикни хосил қилувчиларга хизмат кўрсатиш умумий тушинча бўлиб уларга транспорт воситалари хизмати, маиший хизмат, билет сотиш кассалари, телефон алоқаси хизматларини кўрсатиш мумкин. АТН фанида телефон юкламаси ҳақидаги масалалар қараб чиқилади ва юкламани узгарувчан миқдор деб қабул қиламиз. У йил, ой ва сутка давомида узлуксиз ўзгариб туради ва сифатли хизмат кўрсатишда муоммоларни келтириб чиқаради.

Адабиётлар 1.Карелова И.Н. Вопросы музыкального образования в Узбекистане. Т., 1968. 2. Музыкальная критика в Узбекистане. Сборник статей под общей редакцией Н.С. Янов- Яновской. Т., 1978. 3. Касымходжаева С.Б. Становление музыкального образования в Туркестане.

Похожие

Баъзи чизиқли дастурлаш масалаларининг математик моделлари

Математик дастурлаш фанининг асосий масаласи ва математик модели

Математик статистиканинг предмети ва асосий масалалари. Танланма

Математик статистика предмети, асосий масалалари ва тушунчалари

Математик тасаввурларни шакллантириш назарияси ва методикасининг назарий асослари