N-tartibli determinantlar. O’rin almashtirishlar - Алгебра - Рефераты

N-tartibli determinantlar. O’rin almashtirishlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61.5 KB

4 va 5- mavzular.n-tartibli determinantlar. O’rin almashtirishlar Reja: 1. O’rin almashtirish tushunchasi. 2. Juft va toq o’rin almashtirishlar. 3. O’rin almashtirish xossalari.

ntartibli determinantlarni aniqlash va o’rganishda o’rin almashtirish va o’rniga qo’yish tushunchalari va bu tushunchalarga tegishli faktlar kerak bo’ladi. n ta elementdan iborat M to’plam berilgan bo’lsin .Bu elementlarni 12,,...,n natural sonlar bilan nomerlab chiqish mumkin.Shu sababli aniqlik va soddalik uchun M to’plam 12,,...,n sonlardan tashkil topgan deb olamiz. 12,,...,n sonlarni har xil tartibda joylashtirish mumkin.Masalan, 12345 ,,,, sonlarni yana quyidagicha ham joylashtirish mumkin: 53214 ,,,, yoki 15342 ,,,, va hakazo. Ta’rif . 12,,...,n sonlarning ma’lum bir aniq tartibda har qanday joylashishiga n ta sondan iborat o’rin almashtirish deyiladi. 1-tasdiq. n ta simvoldan iborat har xil o’rin almashtirishlar soni n! (faktorial)ga teng. ( bunda n n ! ...     1 2 3 ) Isboti. n ta simvoldan tuzilgan o’rin aamashtirishning umumiy ko’rinishi i i in 1 2, ,..., bo’ladi.Bu yerda ik larni har biri 12,,...,n sonlardan biri , faqat bir marta uchraydi i 1 deb 12,,...,n sonlarni bittasini olish mumkin; bu n ta turli imkoniyatdir.Agar endi i 1 tanlab olingan bo’lsa , u holda i2 deb qolgan n1 sondan birini olish mumkin. Demak i 1 va i2 simvollarni tanlab olishni turli usullari soni n n( ) 1 ko’paytmaga teng va hakazo. Shunday qilib, n ta simvoldan iborat har xil o’rin almashtirishlar soni n! ga teng. Masalan, n=2 da 2!=2 ga teng, ya’ni 12 va 21 o’rin almashtirishlar. Agar birorta o’rin almashtirishda ixtiyoriy ikkita imvolni (ular yonma-yon turgan bo’lishi shart emas) o’rinlarini almashtirib , qolgan simvollarni o’z o’rniga qoldirsak, ravshanki, yangi o’rin almashtirish hosil bo’ladi.O’rin almashtirishni dunday o’zgartirish(almashtirish) transpozitsiya deyiladi. 2-tasdiq . n ta simvoldan iborat barcha o’rin almashtirishlarni shunday tartibda joylashtirish mumkinki, bunda har bir keyingi o’rin almashtirish oldingisidan birgina transpozitsiya yordamida hosil qilinadi.Shu bilan birga transpozitsiyalashni ixtiyoriy o’rin almashtirishdan boshlash mumkin. Isboti.Matematil induksiya metodi yordmida isbotlaymiz. Bu tasdiq n=2 da o’rinli: agar 12 o’rin almashtirishdan boshlasak, izlanayotgan

joylashuv 12, 21 bo’ladi.Agar 21 o’rin almashtirishdan boshlasak, izlanayotgan joylashuv 21, 12 bo’ladi. Tasdiq n-1 uchun isbot qilingan deb faraz qilib, uni n uchun isbotlaymiz. i i in 1 2, ,..., (1) o’rin almashtirishdan boshlaylik.Birinchi o’rinda i 1 turgan n ta simvoldan iborat barcha o’rin almashtirishlarni qarab chiqamiz.Bunday o’rin almashtirishlar (n-1)! ta va ularni tasdiqni talablariga moslab tartiblashtirish , shu bilan birga (1) o’rin almashtirishdan boshlash mumkin, chunki bu aslida n-1 na simvoldan tuzilgan barcha o’rin almashtirishlarga keltiriladi. Bunday tartiblashni induktiv faraz qilishimizga muvofiq (1) almashtirishdan, xususan i i in 2 3, ,..., o’rin almashtirishdan boshlash mumkin. n ta simvoldan shu yo’l bilan hosil qilingan o’rin almashtirishlarning oxirgisida i 1 simvolni ixtiyoriy boshqa bir simvol bilan , masalan i2 bilan transpozisiyalaymiz va yangi hosil qilingan o’rin almashtirishdan bshlab birinchi o’rinda i2 turgan barcha o’rin almashtirishlarni keraklicha tartiblashtiramiz va hakazo. Demak, n ta simvoldan iborat ixtiyoriy o’rin almashtirishdan o’sha simvollardan tusilgan boshqa o’rin almashtirishga bir necha transpozisiya yordamida o’tish mumkin. Ta’rif. Agar berilgan o’rin almashtirishda i > j bo’lib, biroq i bu o’rin almashtirishda j dan oldin turgan bo’lsa, i va j sonlar inversiya tashkil etadi deyiladi. Agar almashtirishning simvollari juft sondagi inversiya tashkil etsa, bu o’rin almashtirish juft aks holda, toq deyiladi. Masalan, 451362 (n=6) o’rin almashtirish 8 ta inversiyaga ega, shu sababli bu o’rin almashtirish toq. 3-tasdiq . Har qanday transpozitsiya o’rin almashtirishning juft-toqligini o’zgartiradi.

Isboti.O’rin almashtirish . . . i , j , . . . ko’rinishda bo’lsin.(Bu yerdagi ko’p nuqtalar transpozitsiyada tegilmaydigan simvollarni bildiradi.) Transpozitsiya bu o’rin almashtirishni . . . j , i , . . . o’rin almashtirishga aylantiradi, shu bilan birga, ravshanki, har ikkila o’rin almashtirishda i, j simvollarni har qaysisi o’z o’rnida qolgan simvollar bilan bir xil inversiya tashkil etadi. Agar i va j simvollar avval inversiya tashkil etmagan bo’lsa, u holda yangi o’rin almashtirishda bitta inversiya poydo bo’ladi, inversiyalar soni bittaga ortadi. Agar ular avval inversiya tashlik etgan bo’lsa,u holda transpozitsiyadan keyin bitta inversiya yo’qoladi, inversiyalar soni bittaga kamayadi. Demak, har ikkila holda ham inversiyaning juft-toqligi o’zgaradi. Endi transpozitsiyalanayotgan i va j simvollar orasida s ta s > 0) simvol joylashgan bo’lsin, ya’ni o’rin almashtirish quyidagi ko’rinishda ega bo’lsin: . . . , i , k 1 , k 2 ,.... k s , j , . . . (2) i va j simvollarni trabspozitsiyasini qo’shni elementlarning transpozitsiyasini 2s+1 marta ketma-ket bajarish natijasida hosil qilish mumkin.Bular i va k 1 simvolning, sungra i va k 2 simvolning va hakazo i simvol k s simvolni o’rnini egallaguncha bo’ladigan s ta transpozitsiyadir.Sungra esa i va j simvollarni transpozitsiyalaymiz va oxirida j simvolni k -lar bilan transpozitsiyalaymiz, bu transpozitsiyalar yana s ta bo’ladi.Shundan sung j simvol i simvol o’rnini egallaydi va k i simvollar esa o’zlarini eski o’rinlariga qaytib keladi,ya’ni (2) o’rin almashtirish quyidagi ko’rinishga keladi: . . . . , j , k 1 , k 2 ,.... k s , i , . . . (3) Shunday qilib, (2) o’rin almashtirishdan (3) o’rin almashtirishga kelish uchun o’rin almashtirishni juft- toqligini toq marta o’zgartirdik. Demak, (2) va (3) o’rin almashtirishlarni juft-toqligi qarama-qarshidir. Natija. n  2 bo’lganda n ta simvoldan tuzilgan juft o’rin almashtirishlar soni toq o’rin almashtirishlar soniga, ya’ni 1/2*n! ga teng.

Adabiyotlar 1. Fadeev. D. K, Sominskiy.I.S . “Sbornik zadach po algebra”. М. Наука, 1977г. 2. Proskuryakov I. B. “Sbornik zadach po lineynoy algebre” . «Наука», 1978г. 3. Abdullaev N. va boshqalar, Algebradan laboratoriya to pshiriqlari, T., Univ., 2007. 4. Iskandarov R, Nazarov R “Algebra sonlar nazariyasi” I,II-qism 5. Novosyolov S.I. “ Sonlar nazariyasi asoslari”

Похожие

O'rin almashtirishlar

Determinantlar

Determinantlar va ularning xossalari

Diskret va uzluksiz tasodifiy miqdorlar. Ba`zi muhim taqsimotlar

Determinantlar minorlarini hisoblash