Matematik induksiya prinsipi - Алгебра - Рефераты

Matematik induksiya prinsipi

Загружено в:

17.08.2021

Скачано:

0

Размер:

105.5 KB

Matematik induksiya prinsipi Agar berilgan natural n ga soniga bog`liq bo`lgan А (n) tasdiq, n=1da o`rinli va n=k ( k- ixtiyoriy natural son) o`rinli ekanligidan , keyingi qadam n=k+1 uchun o`rinli bo`lishi isbotlansa , u holda А (n) tasdiq ixtyoriy natural n uchun o`rinli deb qaraladi. Ba`zi hollarda p- fiksirlangan natural son o`rinli bo`lgan tasdiqni n>p hollarda isbotlash talab etiladi . Bunday hollarda matematik induksiya quyidagicha ta`kidlash mumkin Agar A(n) tasdiq n=p uchun o`rinli bo`lib , agar ixtiyoriy k>p uchun А (k) А (k+1) bajarilsa , u holda А (n) tasdiq ixtiyoriy natural n>p uchun o`rinli bo`ladi. Matematik induksiya usulidan foydalainib isbotlash quyidagicha bo`ladi: 1) n=1 hol uchun A(1) tasdiqning to`g`riligi tekshirib ko`riladi. Bu matematik iduksiyaning bazasi deyiladi . 2) n=k da o`rinli deb qarab , n=k+1da o`rinli bo`lishi isbotlanadi, yani А (k)  A(k+1) bo`lishi isbotlanadi . Bu induksion qadam deyiladi. 1 – M I S O L Ixtiyoriy natural n uchun isbotlang 1+3+5+…+(2n-1)=n 2 . Yechish : 1) Formula n=1 da o`rinli bo`lishini tekshiramiz n =1=1 2 . A(1) =1 2 o`rinli ekan 2) А (k)  A(k+1) kelib chiqishini isbotlaymiz . Qandaydir n = k da ( k – ixtiyoriy natural son) formula o`rinli bo`lsin . 1+3+5+…+(2k-1)=k 2 . n=k+1 keyingi natural k+1 sonda ham 1+3+5+…+(2k+1)=(k+1) 2 o`rinli bo`lishini isbotlaymiz Haqiqatan 1+3+5+…+(2k-1)+(2k+1)= [ 1+3+5+…+(2k-1)] +2k+1= k 2 +2k+1=(k+1) 2 Demak, А (k)  А (k+1) isbotlandi. Matematik induksiyaga asosan , 1+3+5+…+(2n-1)=n 2 formula ixtiyoriy n natural son uchun o`rinli 2

2 – M I S O L Quyidagi tenglikni isbotlang : 1 1 ... 1 1 3 2          x x x x x x n n , bu yerda 1x Yechish : 1) n=1 da tekshiramiz 1 )1 )1 )(1 ( 1 1 1 2           x x x x x x x 2) Qaysidir natural k – uchun n=k da 1 1 ... 1 1 3 2          x x x x x x k k tenglik o`rinli deb , n=k+1 uchun 1 1 ... 1 2 1 3 2            x x x x x x x k k k bo`lishini isbotlaymiz Haqiqatan        1 3 2 ... 1 k k x x x x x 1 1 1 )1 ( 1 1 1 ) ... 1( 2 1 1 1 1 1 3 2                         x x x x x x x x x x x x x x k k k k k k k Demak , А (k)  A(k+1) o`rinli . Matematik induksiya prinsipiga asosan 1 1 ... 1 1 3 2          x x x x x x n n , bu yerda 1x ixtiyoriy n da o`rinli 3 - M I S O L Qavariq n- burchakning diagonallari soni d n =n(n-3)/2 ga 3n teng bo`lishini isbotlang Yechish : 1) n=3 da formula o`rinli ekanligini tekshiramiz d 3 =0(3-3)/2=0 , haqiqatan uchburchakda diagonallar yo`q soni nolga teng 2) Aytaylik , qandaydir qavariq k- burchak uchun d k =k(k-3)/2 diagonali bo`lsin qavariq (k+1) burchak uchun diagonallar soni d k+1 =(k+1)(k-2)/2 ga teng bo`lishini isbotlaymiz. A 1 A 2 A 3 …A k A k+1 qavariq (k+1) burchak bo`lsin. Unda A 1 A k diagonalni o`tkazamiz . (k+1) burchakdagi diagonallar sonini sanash uchun k burchakdagi diagonallar soniga k-2 ta A k+1 uchdan chiquvchi diagonallar sonini va 1 ta A 1 A k diagonalni qo`shish yetarli . Demak d k+1 = d k +(k-2)+1=k(k-3)/2+k-1=(k+1)(k-2)/2. Shunday qilib , А (k)  A(k+1) o`rinli ekan . Matematik induksiyaga ko`ra q avariq n- burchakning diagonallari soni d n =n(n-3)/2 ga 3n teng 3A 1 A 2A 3 A k A k+1

4 – M I S O L Ixtiyoriy n natural son uchun 1 2 +2 2 +3 2 +…+n 2 =n(n+1)(2n +1)/6. tenglik o`rinli bo`lishini isbotlang Yechish : 1) n=1 da , x 1 =1 2 =1(1+1)(2+1)/6=1. demak n=1da formula o`rinli 2) n=k da formula o`rinli bo`lsin x k =k 2 =k(k+1)(2 k +1)/6. 3) n=k+1 da o`rinli bo`lishini isbotlaymiz x k+1 =(k+1)(k+2)(2k+3)/6. x k+1 = 1 2 +2 2 +3 2 +…+k 2 +(k+1) 2 =k(k+1)(2k+1)/6+ + (k+1) 2 =(k(k+1)(2k +1)+6(k+1) 2 )/6=(k+1)(k(2k +1)+ +6(k+1))/6=(k+1)(2k 2 +7k+6)/6=(k+1)(2(k+3/2)(k++2))/6= =(k+1)(k+2)(2 k +3)/6. n=k+1 uchun biz formula o ` rinli ekanligini isbotladik , matematik induksiyaga ko`ra formula ixtiyoriy n uchun o`rinli bo`ladi. 5 – M I S O L Ixtiyoriy natural n da 7 n -1 ni 6 ga qoldiqsiz bo`linishini isbotlang Yechish : 1) n=1 bo ` lsin , x 1 =7 1 -1=6 bu 6 ga qoldiqsiz bo`linadi . n=1 da tasdiq o`rinli . 2) Aytaylik n=k da x k = 7 k -1 had 6 ga qoldiqsiz bo`linsin 3) n=k+1 da tasdiq o`rinli bo`lishini isbotlaymiz . x k +1 =7 k +1 -1=7  7 k -7+6=7(7 k -1)+6 1 – qo ` shiluvchidagi qavs ichidagi ifoda x k =7 k -1 6 ga qoldiqsiz bo ` linadi , ikiinchi qo ` shiluvhci 6 demak u ham 6 ga bo ` linadi . Matematik induksiyaga ko`ra 7 n -1 son ixtiyoriy natural n da 6 karrali bo`ladi. 6 – M I S O L (11 n +2 +12 2n+1 ) ni 133 ga qoldiqsiz bo`linishini isbotlang Yechish: 4

1) n=1 bo`lsin , u holda 11 3 +12 3 =(11+12)(11 2 -11  12+12 2 )=23  133. 23  133 soni 133 ga qoldiqsiz bo ` linadi , n=1 da tasdiq o`rinli . 2) aytaklik , n = k da (11 k +2 +12 2 k +1 ) soni 133 ga qoldiqsiz bo`linsin 3) n = k +1 da (11 k +3 +12 2 k +3 ) ham 133 ga qoldiqsiz bo`linishini isbotlaymiz . Haqiqatan 11 k +3 +12 2 k +3 =11  11 k +2 +12 2  12 2k+1 =11  11 k+2 +(11+133)  12 2k+1 = =11(11 k+2 +12 2k+1 )+133  12 2k+1 . (11 k+2 +12 2k+1 ) soni 133 ga qoldiqsiz bo ` lingani uchun h osil bo`lgan yig`indi ham 133 ga qoldiqsiz bo`linadi. Demak , А (k)  А (k+1) o`rinli . Matematik induksiya yo`li bilan tasdiq isbotlandi. 7 - M I S O L 3 3 n -1 +2 4 n -3 yig`indini 11 ga qoldiqsiz bo`linishini isbotlang Yechish : 1) n=1 da , x 1 = 3 3-1 +2 4-3 =3 2 +2 1 =11 tasdiq o`rinli 2) faraz qilamiz n=k da x k =3 3 k -1 +2 4 k -3 11 ga qoldiqsiz bo`linsin 3) n=k+1 da tasdiqni to`gri ekanligini isbotlaymiz . x k+1 =3 3(k+1)-1 +2 4(k+1)-3 =3 3k+2 +2 4k+1 =3 3  3 3k-1 +2 4  2 4k-3 = =27  3 3k-1 +16  2 4k-3 =(16+11)  3 3k-1 +16  2 4k-3 =16  3 3k-1 + +11  3 3k-1 +16  2 4k-3 =16(3 3k-1 +2 4k-3 )+11  3 3k-1 . (3 3k-1 +2 4k-3 ) ko`paytuvchi farazga ko`ra 11 ga qoldiqsiz bo`linadi, ikkinchi qo`shiluvchi 11  3 3k-1 ham 11ga qoldiqsiz bo`linadi . qo`shilivchilar har biri 11 ga qoldiqsiz bo`lingani uchun ularning yi`g`indisi ham 11 ga qoldiqsiz bo`linadi. Matematik indiksiyaga ko ` ra tasdiq isbotlandi . 8 - M I S O L Agar 2 n va 0x bo ` lsa , quyidagi tensizlikni isbotlang (1+х)n>1+n  х. Yechish : 1) n=2 da , (1+х) 2 =1+2х+х 2 >1+2х tasdiq o ` rinli 2) agar 2k bo`lsa , А (k)  A(k+1) kelib chiqishini isbotlaymiz . (1+ х ) k >1+ k  x (*) A(k) da tasdiq o`rinli bo`lsin 3) А (k+1) da ham o ` rinli bo ` lishini isbotlash kerak 5

Haqiqatan (*) tengsizlikni ikkala tomonini 1+x musbat songa ko`paytirsak (1+ x ) k +1 >(1+ k  x )(1+ x ) ga ega bo`lamiz. Ushbu tengsizlikni o`ng tomoniga e`tibor bersak (1+ k  x )(1+ x )=1+( k +1)  x + k  x 2 >1+( k +1)  x . natijada (1+ х ) k +1 >1+( k +1)  x . Demak , А (k)  A(k+1) isbotlandi . Matematik induksiyaga asosan Bernulli tengsizligi ixtiyoriy natural 2 n da o`rinli ekan 9 - M I S O L Natural n>6 da 3 n > n  2 n +1 bo ` lishini isbotlang Yechish : Tengsizlikni quyidagi ko`rinishda yozib olamiz (3/2) n >2n. 1) n=7 da 3 7 /2 7 =2187/128 > 14=2  7 tengsizlik o`rinli 2) Faraz qilamiz n=k da (3/2) k >2k 3) n=k+1 da tengsizlik o`rinli bo`lishini isbotlaymiz 3 k +1 /2 k +1 =(3 k /2 k )  (3/2)>2 k  (3/2)=3 k >2( k +1). 7k bo ` lgani uchun , oxirgi tengsizlik o`rinli . matematik induksiyaga ko`ra ,tengsizlik ixtiyoriy n>6 da to`g`rib o`lishi isbotlandi . 6

X UL O SA Matematik induksiya usulini o`rganib , men oldin yechishga qiynalayotgan matematikaning sonlarni qoldiqsiz bo`linishiga oid misollarni yechishni , murakkab tengliklar yoki tengsizliklarni isbotlashni o`rgandim. Matematik induksiya usuli bu qadam – baqadam mantiqiy fikrlarni yoki tasdiqlarni isbotlash usuli bo`lgani uchun menda bu fan bo`lgan qiziqishimni yanada orttirdi. Oldin murakkab va hal qilib bo`lmaydigandek ko`ringan bunday misol va masalalar yechish asta – sekin bir zaylda shug`ullanadigan va qiziqtirivchi mashg`ulotlarga aylanib boradi. Menimcha bu hohlagan fanning o`zlashtirilishini asosini tashkil etadi. 7

Похожие

Matematik kutilma

Matematik tushuncha

Ehtimollar nazariyasining matematik asoslari. matematik statistika elementlari

Matematik tahlil elementlari

Tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi