Главная страница
Рефераты
Алгебра
Maple tizimining asosiy ob`ektlari. ifodalarni qayta ishlash komandalari
Maple tizimining asosiy ob`ektlari. ifodalarni qayta ishlash komandalari
Загружено в:
20.09.2019
Скачано:
0
Размер:
403 KB
Скачать
Похожие
Maple muhitida protseduralar bilan ishlash
Zamonaviy matematik paketlarning imkoniyatlari va kamchililklari
Maple amaliy dasturlar paketining maqsadi va vazifalari
Mathcad tizimi va unda ishlash texnologiyasi
Tajribaviy ma’lumotlarni qayta ishlash. Taqsimot qonunlari. Gistogramma
; package paketi nomi avvaldan yozilsa, buyruq chaqirish kerak, keyin to`rtburchak qavs ichida command ning buyrug`i teriladi, so`ngra aylana qavs ichida berilgan buyruq parametri options aniqlanadi. Maple dasturosti kutubxonasida quyidagi paketlar berilgan: 1) Linalg – chiziqli algebra masalalarini jamlaydi; 2) Geometry – planimetriya masalalari yechimi; 3) Geom3d – stereometriya masalalari yechimi; 4) Student – foydalanuvchining berilgan topshiriqlar yechimini ketma-ket, analitik ko`rinishda, oraliq qiymatlar bilan topish imkoniyatlari mavjud. Maple ning standart funksiyalari Matematik yozilishi Maple da yozilishi Matematik yozilishi Maple da yozilishi 1. xe exp(x) 2. x ln ln(x) 3. x lg log10(x) 4. xa log log[a](x) 5. x sqrt(x) 5. x abs(x) 7. x sin sin(x) 8. x cos cos(x) 9. x tg tan(x) 10. x ctg cot(x) 11. x sec sec(x) 12. x ec cos csc(x) 13. x arcsin arcsin(x) 14. x arccos arccos(x) 15. x arctg arctan(x) 16. x arcctg arccot(x)](/data/documents/61692ccd-e14f-4f56-b265-4d0f8ca17dca/page-4.png)
![Komandaning bu ko`rinishi berilgan ifodadagi barcha funksiyalar sinfiga nisbatan soddalashtirish algoritmlarini qo`llaydi. Komandaning aynan bir funksiyalar sinfiga nisbatan soddalashtrish variantlari: simplify/sqrt, simplify/exp, simplify/ln, simplify/trig, simplify/radical, simplify/power va h.k. lar to`g`risida ma`lumot olish uchun kerakli variantni yozib, kursorni uning ostiga keltirib, F1 tugmani bosish kerak. Komandani aynan biror soddalashtirish algoritmiga nisbatan qo`llash uchun simplify(<ifoda>, n1, n2, ... ) ko`rinishda ishlatish kerak. Bunda n1, n2, ... soddalashtirish protseduralari: Ei, GAM-MA, RootOf, @, hypergeoxn, ln, polar, power, radical, sqrt, trig nomlaridan iborat bo`lishi mumkin. Soddalashtirish protseduralari to`g`risida ma`lumotga ega bo`lishi uchun ? sim- plify[<nom>] komandasini yozish kerak. Bunda <nom> soddalashtirish protsedurasining nomi. Ifodani soddalashtirish jarayonida, o`zgaruvchilarning turini yoki aniqlanish sohasini ko`rsatish mumkin. Buning uchun komanda simplify(<ifoda>, assume=<xususiyat>) ko`rinishda bo`lib, xususiyat – complex, real, positive, integer, RealRange(a,b) lardan biri bo`lishi mumkin. Misol: > f:=ln(exp(x)); := f ( ) ln e x > simplify(f); ( )ln e x > simplify(f,ln,assume=real); x Soddalashtirishning oddiy komandasida, Maple 6 ifodadagi o`zgaruvchilarni kompleks sohaga tegishli deb hisoblaydi. Ba`zi ko`p qiymatli funksiyalar ishtirok etgan(masalan ildizli ifoda) holda uni soddalashtirishda ko`p qiymatliligini e`tiborga olmaslik uchun symbolic parametrini ishlatish zarur. Misol: > f := sqrt ( x ^2); := f x2 > simplify(f); ( ) csgn x x > simplify(f,assume=real); x > simplify(f,assume=positive); x](/data/documents/61692ccd-e14f-4f56-b265-4d0f8ca17dca/page-6.png)
![> simplify(f,symbolic);x Ifodalarni foydalanuvchilarning biror qoidasi asosida soddalashtirish kerak bo`lsa, simplify(<ifoda>, {tenglik1, tenglik2, ...}); ko`rinishdagi komandani qo`llanadi. Biror ifodani nolga teng deb hisoblash lozim bo`lsa, uni { } da yozish kerak. Misol : > g:=a^2+b^2+c; := g a 2 b 2 c > simplify(g,{b^2,a^2+c=1}); 1 Soddalashtirish natijasini ifodada ishtirok etuvchi o`zgaruvchilarning ma`lum bir tartibi bo`yicha qo`llash va aks ettirish mumkin. Buning uchun komandada ularning to`plamini {} bilan yoki ro`yxatini [ ] bilan ko`rsatish kerak. To`plam ko`rinishda berilganda oldin ifoda o`zgaruvchilarning darajasiga nisbatan tartiblanadi, keyin soddalashtiriladi. Ro`yxat ko`rinishda berilganda ifoda oldin ro`yxatda birinchi ko`rsatilgan o`z-garuvchi darajasiga nisbatan soddalashtiriladi keyin bu jarayon qolgan o`zgaruvchilarga nisbatan qo`llaniladi. Bu qoida to`g`risida to`liq ma`lumot olish uchun ?simplify[siderels] komanda qo`llanadi. Qavslarni ochish komandasi Qavslarni ochish komandasining umumiy ko`rinishi expand(<ifoda>, <ifoda1>, ... , <ifoda n>) shaklda bo`ladi. Bu komanda algebraik ifodalardagi qavslarni ochib, yig`indi ko`rinishiga keltiradi. Xususan, ratsional algebraik ifodaning suratidagi qavslarni ochib chiqib, hosil bo`lgan ko`phadning har bir hadini maxrajga bo`ladi. Komandadagi <ifoda> berilgan bo`lib, <ifoda1>, ... , <ifoda n> lar esa berilgan ifodaning qismlari bo`lib, bu qismiy ifodalar qatnashgan qavslar ochilmasligi kerakligini bildiradi. Misol: > expand(exp(a+ln(b))); e a b > expand((x+1)^2*(y+z),x+1); ( )x 1 2 y ( )x 1 2 z > expand((x+1)^2*(y+z)); x 2 y x 2 z 2 x y 2 x z y z](/data/documents/61692ccd-e14f-4f56-b265-4d0f8ca17dca/page-7.png)
![Ifodalarni birlashtirish, o`xshash hadlarni ixchamlash, kasrni irratsionalikdan qutqarish komandalari Bir nechta ifodani birlashtirish komandasi combine(<ifoda>) yoki combine (<ifoda>, <par1>, <par2>, ..., <parn>) ifodalarning elementlarini funksiyalar sinfining qoidalariga asosan birlashtiradi. Bu yerda <ifoda> – matematik ifoda, <par1>, <par2>,..., <parn> - opsiyalar birlashtirish qoidalarini ko`rsatadi. Xususan, <par1> sifatida biror funksiya nomi ko`rsatilsa, birlashtirishi ko`rsatilgan funksiya qoidalariga asosan bajariladi yoki <par2> sifatida biror tur nomi ko`rsatilsa, birlashtirish shu turga taalluqli doirada amalga oshirilish kerakligini bildiradi. Parametrlar to`g`risida to`liq ma`lumotni ?combine[opsiya] komandasi yordamida olish mumkin. Misol: > combine(ln(x)+ln(y));(xy ) ln > combine(4^a*6^b*12^c*5^d,power); 4 a 6 b 12 c 5 d > combine(4^a*6^b*12^c*5^d,icombine); 2( ) 2a b 2c3( ) c b 5d O`xshash hadlarni ixchamlash komandasi collect(<ifoda>,x); collect(<ifoda>,form,func); collect(<ifoda>,func); ko`rinishlarda bo`ladi. Bu yerda Misol: > g:=int(x^2*(exp(x)+sin(x)),x); := g x2ex 2xex 2ex x2 ( ) cos x 2 ( ) cos x 2x ( ) sin x > collect(g,x); ( ) ( ) cos x ex x2 ( ) 2ex 2 ( ) sin x x 2 ( ) cos x 2ex > collect(g,exp(x));](/data/documents/61692ccd-e14f-4f56-b265-4d0f8ca17dca/page-9.png)
![ ( ) 2 x2 2 x e x 2 ( )cos x 2 x ( )sin x x 2 ( )cos x > collect(g,cos(x)); ( ) x2 2 ( ) cos x x2ex 2xex 2ex 2x ( ) sin x form parametri <ifoda> ko`rinishdagi o`zgaruvchiga bog`liq bo`lgan holda qo`llanilib, o`zgaruvchilar ro`yxat yoki to`plam ko`rinishda berilishi kerak ( [x,y,...] ro`yxat, {x,y,...} to`plam ko`rinishida berilishi). form parametri recursive (jimlik qoidasi bo`yicha) va distributed qiymatlarini qabul qilishi mumkin. Parametr recursive ko`rinishida bo`lsa, oldin ro`yxatdagi birinchi o`zgaruvchining darajalariga nisbatan ixchamlash jarayoni bajariladi, keyin esa hosil bo`lgan ifodaning ikkinchi o`zgaruvchisining darajasiga nisbatan soddalashtirish amali bajarilish kerakligining tartibini Maple 6 tizimining o`zi aniqlaydi va har safar har xil tartibda bo`lishi mumkin. Parametrning qiymati distributed ko`rinishida bo`lsa, ro`yxatda yoki to`plamda ko`rsatilgan o`zgaruvchilar ko`paytmasining barcha darajalariga nisbatan ixchamlash jarayoni bajariladi. form parametri o`zgaruvchilarning mos darajali hadlar oldidagi koeffitsiyentlariga nisbatan soddalash-tirish amalini bajaradigan simplify() va factor() funksiyalarining nomini ham ko`rsatishi mumkin. Misol: > f:=a^3*x-x+a^3+a; := f a 3 x x a 3 a > p:=x*y-a^2*x*y+y*x^2-a*y*x^2+x+a*x; := p xy a2xy yx2 ayx2 x ax > collect(f,x); ( )a 3 1 x a 3 a > collect(f,x,factor); ( )a 1 ( ) a 2 a 1 x a ( )a 2 1 > collect(p,[x,y],distributed,factor); ( ) a 1 x ( ) 1 a yx2 ( ) a 1 ( ) a 1 xy > collect(p,[x,y],recursive,factor); ( )1 a y x 2 ( ) ( )a 1 ( )a 1 y a 1 x Kasrni irratsionallikdan qutqarish komandasi rationalize(<ifoda>); ko`rinishda bo`ladi. Bu yerda <ifoda> son yoki algebraik kasrni bildiradi. Agar](/data/documents/61692ccd-e14f-4f56-b265-4d0f8ca17dca/page-10.png)
![ x ( ) sin x2 Diff() komandasi differensiallash jarayoni bilan bog`liq ifodaning qanday hosil bo`lganligini namoyish qilishda juda qo`l keladi. Differensiallash komandasining umumiy ko`rinish quyidagicha: diff(<ifoda>, <o`zgaruvchi1>, <o`zgaruvchi2>,...,<o`zgaruvchin>); diff(<ifoda>, [<o`zgaruvchi1>, <o`zgaruvchi2>,...,<o`zgaruvchin>]); Bu komandalar <ifoda> ning <o`zgaruvchi1>, <o`zgaruvchi2>,...,<o`zgaruvchin> bo`yicha xususiy hosilasini hisoblaydi. Ifodaning yuqori tartibli hosilasini hisoblash uchun $ amali qo`llaniladi. Misol. t ifodadan x bo`yicha 4 tartibli xususiy hosila oladigan komanda ko`rinishi quyidagicha bo`ladi: > diff(t,x$3); 1 2 ( ) cos x 2 x 2 1 2 ( ) sin x 2 x 2 3 ( ) sin x ( ) cos x x ( ) / 5 2 15 8 ( ) cos x 2 x 3 15 8 ( ) sin x 2 x 3 15 8 ( )sin x ( )cos x x ( )/7 2 > f:=x^2*sin(x)+sqrt(y)*ln(cos(x)); := f x 2 ( )sin x y ( )ln ( )cos x > diff(f,x$2,y); 1 2 1 y 1 2 ( ) sin x 2 y ( ) cos x 2 > g:=Diff(f,y$2); := g 2 y 2 ( ) x 2 ( ) sin x y ( ) ln ( ) cos x > g1:=sqrt(g); := g1 2 y2( ) x2 ( ) sin x y ( ) ln ( ) cos x > value(g1); 1 4 ( )ln ( )cos x y ( )/32 Integrallash komandasi Ifodalarning ma`lum o`zgaruvchiga nisbatan aniqmas integralini topishni int (<ifoda>, <o`zgaruvchi>); komandasi bajaradi. Aniq integralni esa int(<ifoda>, <o`zgaruvchi>=a..b); ko`rinishdagi komanda hisoblaydi, bu yerda a va b lar integrallash chegaralari bo`lib, analitik ko`rinishdagi ifoda bo`lishi ham mumkin.](/data/documents/61692ccd-e14f-4f56-b265-4d0f8ca17dca/page-12.png)
