Ichma-ich joylashgan segmentlar ketma-ketligi. Bolsano-Veyershtrass teoremasi - Алгебра - Рефераты

Ichma-ich joylashgan segmentlar ketma-ketligi. Bolsano-Veyershtrass teoremasi

Загружено в:

16.12.2019

Скачано:

0

Размер:

204 KB

Ichma-ich joylashgan segmentlar ketma-ketligi. Bolsano-Veyershtrass teoremasi. Koshiy kriteriyasi Reja: 1. Ichma-ich joylashgan segmentlar printsipi. 2. Qismiy ketma-ketlik 3. Bolsano-Veyershtrass teoremasi. 4. Koshiy kriteriyasi.

Ichma-ich joylashgan segmentlar printsipi. Teorema A gar ( x n ) va (y n ) ketma-ketliklar berilgan bo’lib: 1) ( x n ) o’suvchi, ( y n ) kamayuvchi, 2) barcha n   lar uchun x n < y n , 3) nlim (y n - x n )=0 bo’lsa, u holda ( x n ) va ( y n ) ketma-ketliklar yaqinlashuvchi bo’lib, nlim x n = nlim y n bo’ladi. Isbot. Barcha n lar uchun x n <y n  y 1 bo’ladi. Demak, ( x n ) o’suvchi va yuqoridan chegaralangan bo’lgani uchun u chekli limitga ega, ya’ni, nlim x n =c chekli. Xuddi shu kabi (y n ) kamayuvchi va quyidan chegaralanganligi uchun chekli nlim x n =c’ limit mavjud. c’-c= nlim (y n - x n )=0, bundan c=c’ ekanligi kelib chiqadi. A gar [a 1 ;b 1 ], [a 2 ;b 2 ], ..., [a n ;b n ], ... segmentlarning har biri o’zidan keyingisini saqlasa (ya’ni [a 1 ;b 1 ]  [a 2 ;b 2 ]  …  [a n ;b n ]… bo’lsa), u ichma-ich joylashgan segmentlar ketma-ketligi deyiladi. Natija. A gar ichma-ich joylashgan [a 1 ;b 1 ], [a 2 ;b 2 ], ..., [a n ;b n ], ... segmentlar ketma-ketligi uchun nlim (b n -a n )=0 bo’lsa, u holda segmentlarning chap uchlaridan tuzilgan (a n ) va o’ng uchlaridan tuzilgan (b n ) ketma-ketliklar bitta umumiy limitga ega va bu limit barcha segmentlarga tegishli yagona nuqta bo’ladi. Isbot. 1) ( a n ) o’suvchi, (b n ) kamayuvchi, 2) barcha n   lar uchun a n <b n , 3) nlim (b n -a n )=0 dan isbotlangan teoremaga binoan nlim a n = nlim b n bo’ladi. Bu limitni c deb olsak, (a n ) o’suvchi, (b n ) kamayuvchi bo’lganligidan barcha n   lar uchun a n  c  b n kelib chiqadi. Qismiy ketma-ketlik.

Bizga ( x n ) ketma-ketlik berilgan bo’lsin. Bu ketma-ketlikning n 1 nomerli x1n , n 2 nomerli x 2n ,..., n k nomerli x kn va xakozo hadlarini olsak, x 1n ,x 2n ,..,x kn ,... ketma-ketlikka ega bo’lamiz. Bu yerda n 1 <n 2 <n 3 <... (x kn ) ketma-ketlik ( x n ) ketma-ketlikning qismiy ketma-ketligi deyiladi. Misol. 1, -1, 1, -1,...(-1) n+1 , ... ketma-ketlik uchun 1, 1, 1, ... -1, -1, -1, ... larning har biri qismiy ketma-ketlik bo’ladi. A gar ( x n ) ketma-ketlik limitga ega bo’lsa, u holda (x kn ) qismiy ketma- ketlik ham o’sha limitga ega bo’ladi. Bu limit ta’riflardan kelib chiqadi. A ksincha, qismiy ketma-ketlik limitga ega bo’lishidan berilgan ketma-ketlikning limitga ega bo’lishi kelib chiqavermaydi. Masalan, limiti 1 ga teng bo’lgan 1, 1, 1, ..., 1, ... yaqinlashuvchi ketma- ketlik limitga ega bo’lmagan 1, -1, 1, -1, ..., (-1) n+1 , ... ketma-ketlikning qismiy ketma-ketligi bo’ladi. Izoh. Ketma-ketlikning qismiy limiti deb shunday son (yoki ∞ simvoliga) aytiladiki, unga intiladigan qismiy ketma-ketlik mavjud bo’lsa. Qismiy limitlardan eng kattasi ketma-ketlikning yuqori limiti deyiladi va n n x x   lim orqali belgilanadi. Quyi limit xuddi shunday ta’riflanadi. Ravshanki, qismiy limit ketma-ketlikning limit nuqtasi bo’ladi va ixtiyoriy ketma-ketlik yuqori va quyi limitlarga ega. Teorema (Bol’tsano-Veyershtrass). Har qanday chegaralangan ketma- ketlikdan yaqinlashuvchi qismiy ketma-ketlik ajratib olish mumkin. Isbot. ( x n ) chegaralangan ketma-ketlik bo’lsin. Bu holda uni barcha hadlarini saqlovchi [a 1 ;b 1 ] segment mavjud. Bu segmentni teng ikkiga bo’lamiz: ] 2 , [ 1 1 1 b a a  , ] ; 2 [ 1 1 1 b b a  hosil bo’lgan segmentlarning kamida biri (yoki ikkalasi ham) ketma-ketlikning cheksiz ko’p hadlarini o’zida saqlaydi.

Bu segmentlardan ( x n ) ketma-ketlikning cheksiz ko’p hadlarini o’zida saqlaganini (ikkalasi bo’lganda, masalan chapdagisini) [a 2 ;b 2 ] orqali belgilaymiz. [a 2 ;b 2 ] ni teng ikkiga bo’lib, shu tarzda bu jarayonni cheksiz ko’p marta davom ettiramiz. Natijada ichma-ich joylashgan [a 1 ;b 1 ], [a 2 ;b 2 ],…, [a n ;b n ],… segmentlar ketma-ketligiga ega bo’lamiz. [a k ;b k ] segmentning uzunligi 1 1 1 2     k k k a b a b bo’lib, u k   da nolga intiladi. Ichma-ich joylashgan segmentlar printsipig a binoan (a k ) va ( b k ) ketma- ketliklar umumiy chekli c limitga ega bo’ladi, ya’ni klim a k = klim b k =c. ( x n ) ketma-ketlikning [a 1 ;b 1 ] dagi istalgan n 1 hadini olib, uni x 1n orqali belgilaymiz. So’ngra (x n ) ni [a 2 ;b 2 ] dagi n 2 -hadidan keyin kelgan x 2n hadini olamiz. Xuddi shu kabi (x n ) ning [a 3 ;b 3 ] dagi x 1n , x 2n hadlaridan keyin keladigan x 3n hadini olamiz. Shu protsessni davom ettirib, x 1n , x 2n ,...,x kn ,... qism ketma-ketlikni hosil qilamiz. x kn larning tanlanishiga asosan a k  x kn  b k , k=1,2,.... tengsizliklar o’rinli. Demak, kn k xlim =c . Ketma-ketlikning yaqinlashuvchi bo’lishligining zaruriy va yetarli sharti . Bizga (x n ) ketma-ketlik berilgan bo’lsin. Ta’rif . A gar har bir  >0 uchun shunday n 0   son mavjud bo’lib, barcha n>n 0 va barcha m>n 0 lar uchun |x n -x m |<  tengsizlik o’rinli bo’lsa , (x n ) fundamental ketma-ketlik deyiladi. “Ixtiyoriy ketma-ketlik qanday shartda yaqinlashuvchi?” degan savolga quyidagi teorema javob beradi. Teorema (Koshi kriteriyasi) . Ketma-ketlik yaqinlashuvchi bo’lishi uchun uning fundamental bo’lishi zarur va yetarli.

Isbot. Zarurligi . Faraz qilaylik ( x n ) ketma-ketlik chekli c limitga ega bo’lsin. Limit ta’rifiga asosan har bir  >0 son uchun shunday n 0 nomer topilib, barcha n>n 0 va m>n 0 larda 2  a xn va 2  a xm tengsizliklar o’rinli bo’ladi.                2 2 ) ( ) ( m n m n m n x a a x x a a x x x Shu bilan zaruriylik isbotlandi. Yetarliligi . (x n ) fundamental ketma-ketlik bo’lsin. Ya’ni olingan  >0 uchun n 0 nomer topilib , n>n 0 va m>n 0 lar uchun |x n -x m |<  tengsizlik o’rinli bo’ladi. Bundan x m -  <x n <x m +  ko’shtengsizlikni hosil qilish mumkin. m ning tayin qiymatini olib     m m n x x x x x , , ,..., , 0 2 1 sonlarning eng kattasini M deb olsak, ixtiyoriy n lar uchun | x n |  M bo’lib, (x n ) ketma-ketlikning chegaralangan ekanligi kelib chiqadi. Bol’tsano-Veyershtrass teoremasiga binoan ( x n ) ketma-ketlikdan yaqinlashuvchi (x kn ) qism ketma-ketlikni ajratib olish mumkin: kn k xlim =c. c sonni (x n ) ketma-ketlikning ham limiti ekanligini ko’rsatamiz. k ni shunday tanlaymizki, natijada n k >n 0 va  c x kn 2  bo’lsin.   m n x x 2  tengsizlikda m=n k deb olsak,   kn n x x 2  bo’lib,           c x x x c x x x c x k k k k n n n n n n n 2  + 2  =  hosil bo’ladi. Demak, lim n n x   = c . Teorema isbotlandi.

Adabiyotlar: 1) Азларов. Т., Мансуров. Х. “Математик анализ” 1т: 1994,2т. 1995. 2) Xикматов А.X., Турдиев Т., “Математик анализ” Тошкент: 1т, 1990 . 3) Введение в Maple. Математический пакет для всех. В.Н.Говорухин, В.Г.Цибулин, Мир, 1997 4) Пакет символьных вычислений Maple V. Г.В. Прохоров и др. "Петит", 1997 5) Математическая система Maple V. В.П.Дьяконов, "Солон", 1998 6) Maple V Power Edition. Б . М . Манзон , " Филин ", 1998. 7) Агарева О.Ю., Введенская Е. В., Осипенко К. Ю. Предел функции. Непрерывностъ ( методические указания к практическим занятиям по теме : Maple Ò в курсе математического анализа). Москва 1999. 8) www.ziyonet.uz

Похожие

Monoton funksiyalar uzluksizligi. Uzilish nuqtalari va uzluksizli

Sonlar ketma – ketligi

Uzluksiz funksiyalarning oraliq qiymatlari haqida teoremalar. Teskari funksiyaning uzliksizligi

Fundamental ketma-ketliklar. Koshi kriteriyasi Funksiyaning limiti

Uzluksiz bo’lgan funksiyalarning xossalari Teskari funksiyaning mavjudligi va uzluksizligi