Butun nomanfiy sonlarni qo’shish

Загружено в:

16.12.2019

Скачано:

0

Размер:

73.5 KB

Скачать

B utun nomanfiy sonlarni qo’shish Reja: 1. Qo’shish 2. Qo’shish qonunlari 3. Teng va kichik munosabatlari.

1. Qo’shish d c b a A , , ,  va  y x c B , ,  to’plamlar birlashmasidagi elementlar sonini topamiz. n(A)=4 n(B)=3 biroq 3 4 ) (    B A n bolishini aniqlash qiyin emas. Bu masalada A va B to’plamlar kesishadi va demak ular birlashmasidagi elementlar soni n (A)+n (B) yig’indi bilan usnma-ust tushmaydi. Shuning uchun butun nomanfiy son yig’indisi kesishmaydigan to’plamlar birlashmasi orqali aniqlanadi. Ta’rif. Butun nomanfiy a va b sonlarni yig’indisi deb, n(A)=a, n(B)=b bo’lib kesishmaydigan A va B to’plamlar birlashmasidagi elementlar soniga aytiladi. a+b=n ) ( B A , bu erda n(A)=a, n(B)=b va   B A Misol: Berilgan ta’rifdan foydalanib 5+2=7 bo’lishini tushuntiramiz. 5 biror A to’plamning elementlari soni bunda ularning kesishmasi bo’sh to’plam bo’lishi kerak. Masalan: A=(x,y,z,t,p) B=(a,b) to’plamlarni olamiz. Ularni birlashtiramiz:  b a p tz y x B A , , ,, , ,   sanash yo’li bilan 7 ) (   B A n ekanini aniqlaymiz demak 5+2=7 Butun nomanfiy sonlar yig’indisi mavjud va u yagonadir. Yig’indining mavjudligi va yagonaligi 2 to’plam birlashmasining mavjudligi va yagonaligidan kelib chiqadi. Ta’rif. Ikki qo’shiluvchining yig’indisi aniqlangan va n ta qo’shiluvchining yig’indisi ham aniqlangan bo’lsin u holda n+1 qo’shiluvchidan iborat yig’indisi a 1 +a 2 +…+a n +a n+1 =(a 1 +a 2 …+a n )+a n+1 ga teng bo’ladi. Boshlang’ich matematika kursida butun nomanfiy sonni qo’shish ikkita narsalar to’plami birlashmasi bilan bog’liq amaliy mashqlar asosida kiritiladi. 2. Qo’shish qonunlari O’rin almashtirish qonuni Ixtiyoriy butun a va b sonlar uchun a+b=b+a tenglik o’rinli. Isbot: A B B A B A n b a       ) (     ) ( B A n b a a b A B n    ) (

Yig’indining ta’rifiga ko’ra a b A B n    ) ( shuning uchun ixtiyoriy butun nomanfiy a va b sonlar uchun a+b=b+a Gruppalash qonuni . Ixtiyoriy butun nomanfiy a va b,c sonlar uchun a+(b+c)=(a+b)+c tenglik bajariladi. a=n(A), b=n(B), c=n(C) bo’lsin, bunda     C B B A ,0 u holda 2 son yig’indisiniung ta’rifiga ko’ra (a+b)+c= ) ) (( C B A n   deb yozish mumkin. To’plamlarning birlashmasi gruppalash qonuniga bo’ysingani uchun. )) ( ( ) ) (( C B A n C B A n      bo’ladi. Bundan ikki sonning yig’indisining ta’rifga ko’ra ) ( ) ( ) ( ) ( ( c b a C B n A n C B A n         ga ega bo’lamiz. Demak, ixtiyoriy butun nomanfiy a va b,c sonlar uchun (a+b)+c=a+(b+c) bo’ladi. 3. Teng va kichik munosabatlari. Agar a va b sonlar berilgan bo’lsa nazariy to’plami nuqtai nazaridan ular A va B to’plamlar elementlari soni a=n(A) b=n(B) agar bu to’plamlar teng quvvatli bo’lsa, ular o’zaro teng bo’ladi. Ta’rif. Agar a va b teng quvvatli to’plamlar bilan aniqlansa, u holda ular teng bo’ladi. a=b,  A ~B, bu yerda a=n(A), b=n(B) bo’ladi. Agar A va B to’plamlar teng quvvatli bo’lmasa u holda ular bilan aniqlanadigan sonlar turlicha bo’ladi. Agar A to’plam B to’plamning o’z qism to’plamiga teng quvvatli bo’lsa, a son b sondan kichik deyiladi va a<b ko’rinishida yoziladi. a<b, A ~ B N ,   1 1 ,B B B В B 1 Yuqoridagi ta’rif ma’nosida a<b bo’lsin, u holda

$, ) (, , \ 1 1 11 1 1 11 1 C B n B A B B B B B A B B B        u holda ) ( ) ( 1 11 B B n B n   Ta’rif. a+c=b bo’ladigan c son mavjud bo’lganda va faqat shu holda a son b sondan kichik bo’ladi. 3<7 chunki 3+4=7 Ta’rif. Natural qatorning N a kesmasi shu qatorni N b kesmasining o’z qism to’plami bo’lganda va faqat shu holda a soni b sonidan kichik bo’ladi: b a N N b a    va b a N N $

Butun nomanfiy sonlarni qo’shish

16.12.2019

0

73.5 KB

Похожие