Birliklardan hosil bo`lgan onning miqdoriy tarkibi - Алгебра - Рефераты

Birliklardan hosil bo`lgan onning miqdoriy tarkibi

Загружено в:

16.12.2019

Скачано:

0

Размер:

86.5 KB

Birliklardan hosil bo'lgan onning miqdoriy tarkibi Reja: 1. Sonlarning tartib va miqdori 2. Sonlarni taqqoslash 3. Kattalik 4. Joyni bilish 5. Mashg'ulotlarda ishni tashkil qilish

Birliklardan hosil bo'lgan sonning miqdoriy tarkibi Bolalar 5 soni ichidagi birliklar tarkibi bilan tanishtiriladi. To'plam tarkibini tushuntirish va shu asosida bolalarda sonning tarkibi haqida tasawur hosil qilish uchun bir-biridan ajralib turadigan narsalar yig'indisi tanlab olinadi. Agar.2 sonining tarkibi parallel ichiqilsa, bolalar sonning miqdoriy ahamiyatini tezrocftf^ntimb oladilar. Awal hamma bolalar ayni bir tarqatma material bilan, keyinchalik esa har xil material bilan ishlaydilat^Jwjonning tarkibida kamidaj 2-3 xildagi narsalar ko'rsatiladi. Bolalar darhol guruh qanday tuzilganligini, unda har xil pred metlardan nechtadan borligini va ularning hammasi nechtaiigim, narsalarning nominiva sonini (Itata qsimcha Itakosa 1 ta piyola-hammasi bo'lib 3 ta idish-tovoq) aytib berishlari zarur. Aniq savollar asta-sekin umumiyroq savollar bilan almashtirib bonladi. Masalan: ,,Har xil o'yinchoqlardan nechtadan oldingiz? Ularning hammasi nechta? Sizd^ganday ; q^b 4 ta o'yinchoa hosil boIdi. Bolalar javoblarining xilma-xil ifoda qilinishidan foyda lamshlan uchun faqat savollargina emas, balki ularni tuzish tartibi ham o zgartiriladi. Bolalar narsalardan nechtadan borligini keyin cnahk esa ularning umumiy sonini, keyin esa har xil narsalardan nechtadan borligini ayta oladilar. Bilimlarni umumlashtirish uchun quyidagi savollar tavsiya etiladi. ,,Agar men 4 sonini aytsam sen nechta har xil o'yinchoq olasan? Agar men 3 sonini aytsam' sen necha marta sakraysan?" Pedagog (tarbiyachi) aytilgan sondagi o'yinchoq tanlab olish topshmg mi beradi. Bunda umumiy va aniq narsa bir-biri bilan birgahkda kelishi muhimdir. Bolalar asta-sekin sonlarning miqdoriy ahamiyatini anglab boradilar. Besh ichida sonning miqdoriy tarkibini bilish maktabga tayyorlov guruhida ularni 2 va 3 sonlarini bittadan ayirish yo'h bilan sanash usullarini egallab olishlariga jmkpn beradi,

Sonlarning tartib va miqdori Besh yoshli bolalar turmushda tartib sonlardan foydalan salarda, ko'pincha ularni noto'g'ri, miqdor sonlar o'rnida ishlatadilar. Shumng uchun tartib sonlarning ahamiyatini tushuntirib berishlari zarur. sonning tartib ahamiyatini ochib berish uni sonlarning miqdony ahamiyati bilan taqqoslashi imkonini beradi. Narsalarning nechta ekanhgmi bilish kerak bo'lganida ular bir, ikki, uch, to'rt va hokazo deb sanaydilar. Ya'ni, shu tartibning o'rnini topish uchun boshqacha sanaladi. ,,Nechanchi? Sanoq bo'yicha nechanchi?" – savoliga javob berayotib: ,,Birinchi, ikkinchi, uchinchi va hokazo", - deb sanaladi. Bolalar ko'pincha nechanchi? qanday? savollarini bir-biridan yaxshi ajrata olmaydilar. Keyingi savol narsaning sifat xossalarining rangmi, o'lchammi ajratib ko'rsatishni talab etadi Qancha? nechanchi?, sanoq bo'yicha nechanchi?, qanday? Savollarini navbatma-navbat ishlatish ularning ma'nosini ochib ko'rsatish imkonini beradi. Bolalarga qancha? so'rog'iga javob berish uchun narsani qanday tartibda sanashning ahamiyati yo'q ekanligi haqida bir necha bor aytib o'tilgan. Ular endi narsaning boshqa narsalar o'rtasidagi tartibini aniqlash uchun qay tartibda sanash muhim ahamiyatga ega ekanligini bilib oladilar. Pedagog (tarbiyachi) ayni bir narsalarni har xil yo'nalishlarda sanab ko'rsatadi. U quyidagicha tushuntiradi. Masalan, yettita tasma ichida ko'k rangli tasma sanashni chapdan o'ngga qarab boshlasak, u uchinchi o'rinda turadlllfcffn out. Bolalar narsalarning o'rnini aniqlash uchun ularni har xil yo'nalishlarda sanab ko'radilar. Narsalar — sanoq bo'yicha nechan chi o'rinda ekanligini aniqlash uchun sanash yo'nalishini ko'rsatish (chapdan uchinchi, o'ngdan beshinchi va hokazo). Sanoq materiali sifatida dastlab rangi va o'lchami bilan bir-biridan farq qiluvchi bir xil narsalar, masalan, rangli tasmalar yoki doirachalar, har-xil balandlikdagi archa va hokazolar, keyinchalik esa har xil ko'rinishdagi narsalar

yig'indisi, masalan, o'yinchoqlar ishlatiladi. Bolalar har xil o'lchamdagi qog'oz tasmasi va shu kabilar asosida ham tartib bilan sanashni mashq qiladilar. Bolalar tartib bilan sanashni mashq qilishlari natijasida narsaning o'rnini aniqlaydilar. Tartib bo'yicha aniq o'rinni topadilar. Ba'zi bolalar narsalarning o'rnini aniqlayotib, tartib sonlarni miqdor sonlar bilan almashtirib yuboradilar. Pedagog (tarbiyachi) bolalarning qanday sanayotganliklarini eshitib turadi va ularninig xatolarini Tartib bilan sanash ikki yoki undan ortiq narsalar to'plamini taqqoslash, figuralar guruhini narsalarni o'lchamlari bo'yicha joylashtirish bilan qo'shib olib oriladigan aralash mashqlar, ayniqsa samaralidir. Sonlarni taqqoslash Sonlarni taqqoslash — bu ulardan qaysi biri katta, qays! kichikligini aniqlash demakdir. Bolalar birida ikkinchisidan bitta narsa ortiq (kam) bo'lgan ikki to'plamni taqqoslash asosida 10 gacha bo'lgan hamma sonlarni hosil qilish bilan tanishtirilgan. Shuning uchun ular sonlar o'rtasidagi bog'liqlik, ya'ni qo'shni sonlardan qaysi biri katta (kichik) ekanligi haqida tasawurga egalar. Aniq misollar asosida bolalarga qo'shni sonlar orasida muntazam bog'liqlik mavjudligi ko'rsatiladi. (3 soni hamma vaqt 2 sonidan katta, 2 esa 3 dan kichik va hokazo). Eng awalo ,,katta", ,,kichik" tushunchalari nisbiy ekanligi ta'kidlab o'tiladi. Har bir son (1 sonidan tashqari) shu son taqqoslanayotgan songa qarab katta yoki kichik sonlarning muayyan ketma-ketligi haqida tasawur hosil bo'la boshlaydi. Sonlar o'rtasidagi muntazam aloqalarni ko'rsatish ayni bir qo'shni sonlarni har xil narsalarning to'plamini taqqos lashga tayangan holda bir necha bor solishtirish imkonini beradi. Masalan, 2 ta qalamni 3 ta uycha bilan taqqoslab ko'rib, qalamlar uychalardan kamligini, uychalarning qalamlardan ko'pligini bilib oladilar. Demak, 2 soni 3 dan kichik, 3 esa 2 dan katta. Hamma vaqt ham shunday ekanligi tekshirib ko'riladi. Yana 2-3 juft qo'shni sonlar ham xuddi shunday

solishtirib ko'riladi. Ayni bir vaqtda bolalarni har xil sanoq materiallari bilan ishlashlari tashkil etiladi. „Katta", ,,kichik" munosabatlarning bir-biri bilan bog'liq holda aniqlanishi sonlar o'rtasidagi munosabatlarning o'zaro teskari xarakteri haqida tasawur hosil bo'lishiga yordam beradi. O'lchamlari, joylashish shakli va hokazolari bilan farq qiluvchi narsalar to'plamini solishtirish bolalar diqqatini teng, teng emas, katta, lik munosabatlarini aniqlash uchun narsalarni bittalab qo'shish Ining ahamiyatiga qaratishga yordam beradi. Bolalar bu usuldan Dslanayotgan 2 sonining qaysi biri katta yoki kichik ekanligini taqqoslash usuli sifatida foydalanadilar. Bolalarga faqat tengsizlikdan tenglikni emas, balki tenglikdan tengsizlikni hosil qilish ham o'rgatiladi. Bunda sonlarni solishtirib ko'rish, eshitib, ushlab ko'rib idrok etilgan to'plamlarni taqqoslash asosida olib boriladi. Ba'zi bolalar sonlarni solishtirayotib besh katta yoki to'rt kichik deb aytadilar, pedagog aniq javob olishga intilib, bolalarga yo'naltiruvchi savollar beradi. Katta va kichik ifodalarining munosabatini ta'kidlab o'tish imkoniyatidan foydalanib, tarbiyachi berilgan sonni oldingi yoki keyingi son bilan solishtirishni taklif etadi. Masalan: ,,Sen 4 sonini kichik deding, agar men 3 va 4 sonlarini aytsam, sen 4 soni haqida nima deysan?". Bolalar ayni bir son solishtirilayotgan ikkala sonni aytishi va ulardan qaysi biri qaysinisidan katta (kichik) ekanligini ko'rsatishi kerak. Aks holda javob noaniq b Kattalik Maktabga tayyorlov guruhiga o'tish vaqtida larni (uzunlik, kenglik, balandlik) bilishlari va narsalar o'l 2-3 o'lchov nuqtai nazaridan baholay bilishlari zarur. Berilgan kattaliklarni aniqlashdan narsalarni taqqoslash mashqlari qo'lla- niladi. Bitta o'lchovi bilan farq qiluvchi narsalarni taqqoslashdan bolalar 2-3 o'lchov bilan farq qiluvchi narsalarni taqqoslashga o'tadilar („Qaysi taxtacha uzunroq (qisqaroq)? Qaysi biri kengroq (torroq)? Qaysinisi yo'g'onroq (ingichkaroq?").

Taqqoslanadigan narsalar doirasi ortib boradi. Bolalar o'z faoliyatlarida muntazam uchratib turadigan har xil narsalar Kattaliklarni taqqoslash ayrim olingan holda amalga oshi: maydi, balki narsalarning boshqa xossalarini (bajaradigan vazifj qismi, rangi, materiali va boshqalarni) ko'rib chiqish bilan birg da bajariladi. Bu bolalar aqliy qobiliyatining o'sishida muhim a yatgaegadir. Bolalar ko'rsatilgan narsalarning o'rtasidagi o'lchov muno" abatlarini aniqlabgina qolmay, balki tasawurlari bo'yicha shularga 'xshash munosabatlarni ham yaratadilar. Tarbiyachi ularga o'xshash munosabatlarni ham yaratadilar. Tarbiyachi ularga, masa lan, shunday topshiriqlar beradi: ,,Biri ikkinchisidan uzun Wlgan ikkita yo'lka rasmini chizing; uzunligi bir xil, kengligi il yoki uzunligi ham, kengligi ham bir xil 2 ta tasmaning ras chizing", — va hokazo. Bolalarga ikkita boshqa narsadan namunaga teng narsa tuzis aklif etish foydalidir. Masalan, bolalarga ikkalasining birgalik zunligi o'lchov uzunligiga, u esa o'z navbatida uy tomin zunligiga teng ikkita taxtacha tanlab olinishini taklif etish va hokozo. Agar narsalarni bevosita taqqoslash mumkin bo'lmasa, un olda vosita — o'lchov kiritiladi. Shartli o'lchov sistemasi va abilardan foydalaniladi. Bu davrda o'lchanayotgan narsalarga isbatan katta o'lchovdan foydalaniladi. Belgilar o'rtasidagi o ir narsa boshqasiga qaraganda qanchalik uzun (keng, balan ekanligini ko'rsatadi. Har bir narsa alohida-alohida o'lchovlar bilan 'lchanishi mumkin. O'lchovlarni taqqoslash narsalar o'lchami rasidagi farqni aniqlash imkonini beradi. Masalan, narsalarning zunligi va kengligi uning uzunligi va kengligiga mos keladigan rqon yordamida solishtirilishi mumkin. O'lchov — vositadan foydalanishni o'rganib olgach, bolbevosita bir-biri ilan taqqoslash mumkin bo'lmagan narsala 'lchamlarini solishtira oladilar. Bolalarda ko'z bilan chamalash qobiliyatini o'stirishga katta 'tibor beriladi. Bolalar narsalar o'lchamlarini bevosita taqqoslash, stiga qo'yish, yoniga qo'yish, o'lchov yordamida o'lchash u; arini egallashlari asosida ko'z bilan yanada aniqroq chamalani'

talab etuvchi masalalarni yechadilar. Awalo bolalarga o'lchan amunadan katta va kichik narsalarni chamalab topish topshi eriladi, shu bilan birga, narsalar qidiriladigan joy asta kengaytirib boriladi. Topshiriqlarni bajarish jarayonida pedagog o'lchov qoidasini aniqlashda bolalarga yordamlashadi: eng qisqa masofa bo'lishi uchun to'g'ri chiziq bo'ylab o'lchash zarur; bir maromda katta qadam tashlab yurgan ma'qul; qadam-o'lchov. Barcha masofada o'lchov bir xil bo'lishi kerak. Bolalar daraxtgacha, qum solingan yashikkacha va boshqa narsalargacha necha qadam ekanligini ishtiyoq bilaij aniqlaydilar. Aynan bir masofani har bir bola va pedagog qadamida o'lchanganida har xil chiqishi bilan oladilar. Narsalar o'lchamini bevosita taqqoslash tajribasi tasawurda solishtirish uchun zamin yaratadi. Bolalarga quyidagi topshiriqlar beriladi: u yoki bu narsa qanday o'lchovda ekanligini ko'rsatish, masalan, devor, eshik, bolalar stolining balandligi qanday; namu nadan katta, kichik (uzun, qisqa yoki unga teng narsalarning nomini ayting; yoki qalam, piyola, koptokni oldin ko'rganlariga solishtirib,qanday kattalikda ekanligini aytish; birini ikkinchisidan uzunroq (qisqaroq) kengroq (torroq), balandroq (pastroq) deb aytish mum- kin bo'lgan ikkita narsalarning nomini aytish. Maktabga tayyorlov guruhiga o'tish vaqti kelganda DotaTar narsalarning faqat uzunligi, kengligi, balandligini baholay bilishlari kerak. Ular chiziq o'lchamlarini taqqoslash usullarini bilishlari, mo'ljal harakat (zich qilib qo'yish) usuli bilan tegishli belgi o'rtasidagi aloqani aniqlay bilishlari, kattaliklarning aniq son xarakteristikasini ishlata bilishlari lozim. modelini solishtirish asosida olib boriladi. Figuralar har birin: xarakterli xossalari, rangi, o'lchami, materiali bilan bir-birid; farq qiladigan 4-5 modelini taqqoslash yo'li bilan aniqlanadi. Kichik guruhda pedagog (tarbiyachi)lar bolalar bilan figuralar modelini ko'rib chiqayotganida muayyan rejaga rioya qiladi. Bolalarga .quyidagicha savol beriladi: ,,Bu nima? Qanday rangda? Qanday o'lchamda? Nimadan qilingan?". Endi figuralar modelini ko'rib chiqayotganda bolalarni

figuralarning elementini ajratib ko'rsatish, ular o'rtasidagi munosabatlarni aniqlash uchun savollar beriladi- asalan, to'g'ri to'rtburchak ko'rib chiqilayotganda, pedagog (tarbiyachi): ,,To'g'ri to'rtburchakda nima bor? Necha tomonibor. Tomonlarning o'lchami haqida nima deyish mumkin?" -7 *a savollar beradi.solishtirish bolalarda figuralarning shaklini aniqlash, xil bejlgijaj'u.laggpsl.sh,,rriuhim belgilarini ajratib ko'rsatish ha bo'lmagan belgilariga e'tibor bermaslik ko'nikmasini asta kin rivojlantirib borishga xizmat qiladi. Bolalar induktiv fakkurning dastlabki malakalarini hosil qila boshlaydilar. Ular hir qator faktlar asosida oddiy xulosalar chiqara boshlaydilar: kvadratning tomonlari teng, ko'k kvadratning tomonlari teng. Taqqoslanadigan figuralar va figura turlarining soni oshirib boriladi. Belgilar sonining ko'pligi bilan farq qiladigan modellar no'llaniladi. Ayni bir xil modellar har xil belgilari, shakli, rangi, o'lchami bo'yicha guruhga ajratiladi. Guruhlashga oid mashqlar tdH| bo'yicha sanashga o'rgatish bilan qo'shib olib boriladi. BurjJP, birliklardan hosil bo'lgan sonlar hamda sonlar o'rtasidagi bog'liqlik o'rgatiladi. Figuralarning o'zaro joylashishini aniqlash mashqlari ko'p hollarda didaktik formalarda o'tkaziladi. Nima o'zgardi? Xuddi shunday naqshni top? Juftini top! Bolalar asta-sekin murakkab naqshni uni tashkil etgan elementlarga ajratish, ularning shakli hamda fazoviy holatini aytish malakalarini egallab boradilar. Joyni bilish 5-6 yoshdan bolalarda chap va o'ng qo'lni farq qilish, o'ziga nisbatan narsalar qay yo'nalishda (yuqorida, pastda, oldinda, orqada, chapda, o'ngda) joylashganini aniqlash ko'nikmasi mustahkamlanib boriladi. Shu maqsadda o'rta guruh bolalari uchun tavsiya etilgan o'yin mashqlari qo'llaniladi. Kim qayerda turibdi, top?, Nima qayerda, top?, Qo'ng'iroq qayerda chalindi, top? va boshqalar. Bu o'yinlarni matematika mashg'ulotlarida, shuningdek, o'yin vaqtida ham o'tkazish mumkin. Bu narsalar sonning ortishi bilan ifodalanib, bunda bola aniqlashi mumkin bo'lgan joy, shuningdek, bola bilan narsa o'rtasidagi masofa

nazarda tutiladi. Bolalarni asta-sekin o'zlaridan uncha uzoq bo'lmagan masofada tu rgan har qanday narsaning yo'nalishini aniqlashga o'rgatilib boriladi. Bolalarga narsalarga nisbatan qay yo'nalishda ekanligini an iqlashni o'rgatibgina qolmay, balki aytilgan vaziyatni mustaqil ravishda vujudga keltirishga ham o'rgatiladi. Masalan: ,,Shunday, Jahongir orqangda, Jasur esa oldingda bo'lsin, chap ornoningda stol, o'ng tomoningda doska bo'lsin". Pedagog biyachi) harakatlar yo'nalishini aniq belgilash uchun musiqa, Jisrnoniy tarbiya mashg'ulotlarida qo'shimcha foydalanadi. Balandga, oldinga, orqaga, chapga, o'ngga va hokazo. Mo'ljal olishga old topshiriqlar soni asta-sekin oshirib boriljk takliflar tartibi ham o'zgartiriladi. Awal bolalar faqat juft, oldinga-orqaga, o'ngga-chapga kabi yo'nalishlarni aniqlasa keyinchalik esa ular yo'nalishlarni xohlagan: oldinga-o'ngga chapga-orqaga va hokazo tartibda bajaradilar. Bolalarning piyoda yiiruvchilarning o'ng va chap yo'nalish, .Jarini mo'ljal qila olish ko'nikmasi bilan bog'liq bo'lgan ko'chada Upish qoidasini egallab olishlari uchun quyidagi o'yinlar tavsiya etiladi: ,,Ko'chadan kesib o'tish qoidasiga rioya qil" va hokazo. Bolalarni aytilganlar bo'yicha harakat qilib, yo'nalishlarni aniqlashga o'rgatish muhimdir. Shu maqsadda quyidagi o'yinlar tavsiya etiladi: ,,Nog'orani chal". Bolalar tarbiyachining ko'rsatrna siga binoan ko'zni yumib, narsa tomon boradilar: ,,Oldinga ikki qadam tashla, chapga buril, uch qadam tashla" va hokazo". Awal topshiriqlar sonini 2-3 ta bilan cheklash, keyinroq esa ularning sonini 4-5 tagacha yetkazish mumkin. Bolalar narsalarning qog'oz varag'iga, polga, joyga nisbatan joylashishini bildiruvchi aniq so'zlardan foydalanishlari kerak. Bolalar matematika mashg'u lotlarida u yoki bu fazoviy bog'lanish hamda munosabatlar haqida dastlabki tasawurlarni hosil qiladilar. Ular kun davomida xilma-xil faoliyat turlari aks ettirilgan rasm va fotosuratlardan foyda- lanadilar: o'rin-ko'rpalarni yig'ish, ertalabki gimnastika, yuvi: ertalabki nonushta va hokazolar. Sutka, qismlar haqidagi tasawurlarni aniqlashda didaktik o'yinlar, masalan, ,,Tun va kun" o'yini yordam beradi. ,,Kecha", ,,bugun", ,,ertaga" kabi vaqt belgilarining o'zga ruvchanligi va nisbiyligi bolalarga ularni o'zgartirishlarida qichilik tug'diradi. Besh yoshli bolalar

bu so'zlarni yanglishtir Pedagog (tarbiyachi) muayyan so'zlarning mazmun ahami; ochib berish uchun bolalarga quyidagi savollarni beradi: bilan kecha qayerda bo'ldik?", ,,Saylga qachon borgan e ,,Bugun qanday mashg'ulot o'tamiz?", ,,Bizda rasm bo'yicha mashg'ulot qachon bo'ladi?" va hokazo. Bolalar aylana bo'lib turadilar. Tarbiyachi qisqa jumla vaqtni aytib, koptokni tashlaydi. Kim koptokni ushlab olsa, bola biror sonni aytib, koptokni boshqa bolaga uzatadi. Kim koushlab olsa, o'sha bola tegishli vaqtni aytadi. asalan, tarbikoptokni tashlab: ,,Biz tabiatda sayr deydi. Bola esa ko; ushlab olib: „ Kecha" — deb jumlani tugatadi. „ Matematika bo'yicha mashg'ulot.. bo'ladi", ,,bugun". ,,Biz.. rasm chizamiz" va hokazo. Mashg'ulotlardan birida bolalar odamlar so'zlashuvda ishlata digan kun so'zi biri ikkinchisi bilan almashinib turishini bilib oladilar. Shunday kunlardan yettitasi bir haftani tashkil etadi. Hafta kunlarining izchilligi har doim birdek: dushanba, seshanba, chorshanba... Bolalar hafta kunlarining nomini faoliyatining aniq mazmuni Wan bog'laydilar. (Chorshanba kunlari bizda matematika vajismoniy tarbiya mashg'ilotlari, payshanba kunlari...) Endilikda bolalar har kuni ertalab hafta kunlarining nomini, stlu ningdek, kecha haftaning qaysi kuni, ertaga qaysi kuni ekanligini Matematika mashg'ulotlarida vaqti-vaqti bilan bolalarga hi kunlarini tartibi bilan aytish taklif etiladi. Aytilgan kundan oljj va keyin qanday kun kelishini aytish. Pedagog (tarbiyachi): ,,Qaysi kunlari rasm chizish mashg'uloti? Muzika mashg'uloti-chi? Chorshanba kuni qayerga borgan edik?", — kabi savollarn almashtirib turadi. Hafta kunlarining almashinishini kuzatib borish bolalarda rorli vaqtning o'zgaruvchanligi haqida tushuncha hosil bo'lishiga ig harakat mazmunini: kun ketidan kun, hafta ketidan hafta kelishini ochib berishga imkon yaratadi. Shu bilan bir qatorda bolalarga, tarixiy obidalar va ularni ertalab quyosh nurida tovlanib chiroy berishi, kun bo'yi paxta dalasida paxta terish, bog'da uzum yoki mevalar terish, uy jihozlari, ishlatiladigan asboblar, respublikamiz markazida

joylashgan Alisher Navoiy haykalining tungi yog'dusi to'g'risida suhbat mazmunida matematik tushunchalar tivojlantirilishi mustahkamlanadi. Bolalar bilan rasmlar orq'ali matematik tushunchalarni rivojlantiradigan suhbat olib boriladi. Mashg'ulotlarda ishni tashkil qilish Maktabgacha tayyorlov guruhida bolalarda ba'zi bir yashirin muhim matematik aloqalarni, munosabatlarni, ,,teng", ,,katta (ko'p)", ,,kichik (kam)", ,,butun va bo'lak" kattaliklar orasidagi bog'lanishlarni, o'lchov kattaliklari bilan son o'rtasidagi bog'la nishlarni aniqlay bilish ko'nikmasini rivojlantirishga alohida e'tibor beriladi. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning matematik tasawurini shakllantirish mantiqiy tafakkurining yangi bosqichga ko'tarilishiga va ulaming umuman aqliy faoliyati rivojlanishi uchun zamin yaratadi. Bolalarni ko'z bilan hamda ichida sanashga o'rgatib boriladi. Ularning ko'z bilan chamalash, shaklni tezda farq qila bilish qobiliyati rivojlanadi. Bu yoshda aqliy qobiliyatni, mustaqil fikr yuritishni, analiz, sintez, taqqoslash kabi jihatlarini, muhokama qilish, xulosa chiqarish qobiliyatini, fazoviy tasawurni rivojlantirish ham katta ahamiyatga ega. Maktabgacha tayyorlov guruhining elementar matematik tasawurlarini rivojlantirish bo'yicha dasturi bolalarning oldingi guruhlarda olgan bilimlarini umumlashtirish, bir tizimga keltirish, kengaytirish va chuqurlashtirishni nazarda tutadi. Maktabga tayyorlov guruhida matematika bo'yicha haftasiga 2 ta mashg'ulot, yil davomida 72 ta mashg'ulot o'tkaziladi. Mashg'ulotlarning davom etish muddati: birinchisi — 30 minut, ikkinchisi — 20-25 minut. Har bir mashg'ulotning tuzilishi uning mazmuni bilan aniqlanadi. U yangi materialni o'rganish, o'tilganlarni takrorlash y a mustahkamlash, bolalarning egallagan bilimlarini tekshirishga xizmat qiladi.

Yangi mavzu bo'yicha birinchi mashg'ulot butunlay yangi matn ustida ishlashga doir bo'lishi kerak. Yangi matn bilan tanish b°ialarning ishlash qobiliyati yaxshiroq vaqtda, ya'ni mashg'ulot boshlanishining 3-5 minutidan boshlab 15-18 minutida yakunlanadi. 'ilgan materialni takrorlash uchun mashg'ulot boshlanishidanminut va mashg'ulot oxirida 4-8 minut ajratiladi. shni aynan shu tarzda o'tkazish maqsadga muvofiq hisoblanadl Yangi murakkab matematik tushunchalarini o'zlashtirish bolalar toliqtiradi. Shuning uchun iloji bo'lganda yangi materialni o'tisl davomida o'tilganlarni takrorlash foydalidir. Chunk! yangi bilimlarilgari o'zlashtirilgan bilimlar bilan bir tizimga kiritish juda muhir Ikkinchi va uchinchi mashg'ulotlarda o'rganilayotgan mavzue taxminan 50% vaqt ajratiladi. Mashg'ulotning ikkinchi qismida esi bevosita oldin o'tilgan material takrorlanadi. Uchinchi qismic bolalar o'rganib qolgan material takrorlanadi.

ADABIYOTLAR: 1. I.A.Karimova 2. Bikba е va N.U. Ibragimova Z.I. Kosimova 3. Bikba е va N.U Ali е va U.S 4. Haydarov M., Hasanbo е va O. 5. Juma е v E.E 6. Juma е v M.E, Tadjiyeva Z.G`. 7. Tadjiyeva Z.G`. 8. www.ziyonet.uz 9. www.NUR.uz

Похожие

Algebraik aniqlik darajasi eng yuqori bo`lgan formulalar

O’rin almashtirishning hosil qiluvchi funksiyasi, guruhlashning hosil qiluvchi funksiyasi

Olti yoshli bolalar bilan matematikaga oid ishlarning mazmuni va metodikasi

Olti yoshli bolalar bilan matematikaga oid ishlarning mazmuni va metodikasi

Miqdoriy ma'lumotlarni matematik statistik analiz qilish metodlari