Қавариқ программалаштириш - Алгебра - Рефераты

Қавариқ программалаштириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

133 KB

Қавариқ программалаштириш Режа: 1. Қавариқ тўпламлар ва қавариқ функциялар. 2. Чизиқли ва чизиқсиз программалаштириш масалаларининг бир-биридан фарқи. 3. Қавариқ программалаштириш масалалари

Таянч сўзлар Қавариқ тўплам, қавариқ чизиқли комбинация, қавариқ кўпбурчак, таянч тўғри чизиқ, қавариқ кўпёқли, гипертекислик, ёпиқ ярим фазо, Лагранж функциясининг эгар нуқтаси Қавариқ тўпламлар 1-таъриф. n ўлчовли фазода берилган Х тўплам 1х  ва 2х  нуқта билан бирга шу нуқталарни бирлаштирувчи кесмани ҳам ўз ичида сақласа, яъни Х х х 2 1, бўлиб,   X x x z     2 11 1   бўлса, қавариқ тўплам дейилади. Агар   1 ва    1 2 деб белгиласак, ,2 2 11 x x z     1 2 1    (1) 2-таъриф. (1) шартни қаноатлантирадиган z нуқта 1x ва 2x нуқталарнинг қавариқ чизиқли комбинация дейилади. 3-таъриф. Қавариқ кўпбурчак деб, бир неча кесмалар билан чегараланган қавариқ фигурага айтилади. 4-таъриф. Агар қавариқ кўпбурчак бирорта тўғри чизиқнинг бир томонида ётган бўлса, ва кўпбурчак Билан тўғри чизиқ ҳеч бўлмаганда бита умумий нуқтага эга бўлса, бу тўғри чизиқ таянч тўғри чизиқ дейилади. 5-таъриф. Шундай фигурага чегаравий фигура дейиладики, агар унинг ихтиёрий нуқтасини марказ қилиб олиб доира ўтказсак, бу доира ҳамма вақт шу фигурага тегишли ва тегишли бўлмаган нуқталарни ўз ичига сақлайди. 6-таъриф. Қавариқ кўпбурчаклар билан чегараланган жисм қавариқ кўпёқли дейилади. 7-таъриф. n ўлчовли фазода   n i i ii b x a 1 ,   B aX  (2) шартни қаноатлантирувчи нуқталар тўплами гипертекислик дейилади. 8-таъриф. Қуйидаги   B aX  шартни қаноатлантирувчи нуқталар тўплами ёпиқ ярим фазо дейилади.

Бу таърифдан чекли сон ярим фазолар кесишмаси, аниқроғи, қуйидаги    n i j i ij m j b x a 1 ,1 , (3) тенгсизликлар системасини қаноатлантирадиган нуқталар тўплами кўп ёқли эканлиги ёки чизиқлипрограммалаштириш масаласи ўринли ечимлар тўпламининг мавжудлик соҳаси эканлиги келиб чиқади. Ҳақиқатан ҳам, чизиқли программалаштиришнинг асосий мақсади чизиқли    X F Х С  1 (4) функциянинг чизиқли чекланиш шартлари (3) ни қаноатлантирадиган минимумини топишдан иборатдир. Чизиқли ва чизиқсиз программалаштириш масалаларининг бир- биридан фарқи. Тушунарли бўлиши учун яна бир бор чизиқли ва чизиқсиз программалаштириш масалаларининг бир-биридан фарқи ҳақида ҳамда мақсад функция (4) чекланишшартлари (3) чизиқсиз функциялар бўлганда қўйилган масалани ечишда учрайдиган қийинчиликлар устида қисқача тўхталиб ўтамиз. Агар чекланиш шартларида қатнашадиган функциялар чизиқли бўлса, ўринли ечимлар соҳаси ҳамма вақт қавариқ бўлиб, чекли сон учки нуқталарга эга бўлади. Ўринли ечимлар соҳаси V қуйидаги чизиқли тенгсизликлар системаси билан берилган бўлсин:         3 01 3 2 1 2 1 х х х х х V c оҳа 2 ўлчовли қавариқ фигура, яъни учбурчак бўлиб, учки нуқталаринг сони 3 та чекли сонга тенгдир. Бу чизиқли программалаштириш масаласидир. V соҳа қуйидаги чизиқсиз тенгсизликлар билан аниқланган бўлсин:           1 ,1 1 1 2 1 2 2 2 1х х х х Бу чекланиш шартларининг биринчиси – маркази (1,1) нуқтада бўлиб, радиуси бирдан кичик бўлган айланадан, 2-чиси эса гиперболадан иборатдир. Биринчидан, V соҳа қавариқ эмас, иккинчидан бу соҳанинг чегаравий нуқталари айлана ва гиперболаларда ётганлиги учун бу соҳа чексиз кўп учки нуқталарга эга. Бу чизиқсиз программалаштириш масаласидир.

Шундай қилиб, агар чизиқли программалаштириш масалаларининг оптимал ечимлари қавариқ V соҳанинг чекли сон учки нуқталар тўплами ичидан топилса, чизиқсиз программалаштириш масалаларининг оптимал ечимлари эса умумий ҳолда қавариқ бўлмаган соҳанинг чексиз кўп нуқталар тўплами ичидан топилади. Мақсад функциянинг чизиқли бўлмаслиги ҳам масалани ечишда маълум қийинчиликларни юзага келтиради. Ҳақиқатан ҳам, агар чизиқли мақсад функция ўзининг минимум қийматига ўринли ечимлар соҳасининг чегарасида эришса, чизиқсиз мақсад функция эса соҳанинг фақатгина чегарасида эмас, балки ички нуқталарида ҳам бир неча нисбий минимумларга эга бўлиши мумкин. Бу эса топилган нисбий минимум берувчи нуқталарнинг қайси бири абсолют минимум берувчи нуқта эканлигини аниқлашда қўшимча қийинчиликка олиб келади. Юқорида келтирилган мулоҳазалар, 1-дан, чизиқли ва чизиқсиз программалаштириш масалаларининг бир-биридан фарқини кўрсатса, 2-дан, чизиқсиз программалаштириш масалаларини умумий ҳолда ечишнинг ниҳоятда мураккаб эканлигини кўрсатади. Қавариқ функциянинг таърифи. Қавариқ Х тўпламда аниқланган x f функция агар бу тўпламга қарашли ихтиёрий X x x 2 1, нуқталар учун 1 0   шартни қаноатлантирувчи ҳамма  ларда қуйидаги тенгсизлик ўринли бўлса,          2 1 2 1 1 1 xf xf x x f          (5) қавариқ функция дейилади. Агар          2 1 2 1 1 1 xf xf x x f          тенгсизлик бажарилса, у ҳолда функция ботиқ дейилади. 1-хосса. Қавариқ функция Х тўпламнинг ҳамма ички нуқталарида узлуксиздир. 2-хосса. Агар   X x m i x fi   , ,1 , функциялар қававриқ бўлса, 0i лар учун

      m i ii x f x f 1  (6)    x f x f i mi  1max (7) функциялар ҳам қавариқдир. 3-хосса. Икки марта дифференциалланувчи қуйидаги функция    nx x f X f ,...,1  (8)    0 01 0 ,..., nx x X  (9) нуқта атрофида 2-тартибли ҳосилаларидан тузилган ҳамма тоқ тартибли детерминантлар манфий бўлиб, жуфт тартибли детерминантлар мусбат бўлса, бу функция қатъий ботиқдир. Агар юқорида келтирилган ҳамма жуфт ва тоқ тартибли детерминантлар мусбат бўлса, (8) функция (9) нуқта атрофида қатъий қавариқ бўлади. 4-хосса. Қавариқ функция (8) 2 та ҳар хил локаль нисбий минимумга эга бўлиши мумкин эмас. Агар (8) функция қатъий қавариқ бўлса, у фақат биттагина нуқтада минимумга эришади. 5-хосса. Агар (8) функция қавариқ функция бўлса,у ҳолда с=с onst учун    c Xf Х Х   , тўплам қавариқдир. Қавариқ программалаштириш масалалари Масаланинг қўйилиши. Чизиқсиз программалаштириш масалалари ечиш усуллари пастга қавариқ мақсад функция (8) ва чекланиш шартлари     m j b X g x x g i i n i ,1 , ,...,1    (10) ҳамда эркли Х ўзгарувчилар ўз қийматларини бирорта Q тўпламдан қабул қиладиган ҳол учун ишлаб чиқилгандир. Чунки, 4-хоссада кўрсатилгандек, бу хил масалаларнинг муҳим хусусияти мақсад функцияларнинг локаль ва глобаль минимумлари устма-уст тушиши-дадир. Юқорида келтирилган хусусиятларга эга бўлган математик программалаштириш масалалари қавариқ программалаштириш масалалари дейилади вабу масалаларнинг қуйилиши қуйидагича бўлади: чекланиш шартлари (10) ни

қаноатлантирадиган шундай (9) нуқта топиш талаб қилинадики, (8) функция шу нуқтада ўзининг энг кичик қийматига эришсин. Агар        B X g Xf X F      , (11) функцияни тузсак, бу функция қавариқ программалаштириш масалалари учун Лагранжнинг нормал функцияси дейилади. Таъриф (эгар нуқтасининг таърифи): (9) ва     0 ,..., 0 01 0   т   (12) векторлардан тузилган  0 0, Х (13) жуфтликка Лагранж функциясининг эгар нуқтаси дейилади, агар ҳамма 0 , 0 0    Q Х лар учун қуйидаги тенгсизлик ўринли бўлса:      0 0 0 0 , , ,    X F X F X F   (14) 1-теорема: Агар (13) Лагранж функциясининг эгар нуқтаси бўлса, (9) қавариқ программалаштириш масаласининг ечими бўлади. Кун-Таккер теоремаси. п ўлчовли nR фазода аниқланган, қавариқ, узлуксиз ва икки марта дифференциалланувчи (8) ва   m j x x g n j ,1 , ,...,1  (15) функциялар берилган бўлсин ва эркли ўзгарувчи nR Х  ўзининг қийматларини бирорта қавариқ Q тўпламдан қабул қилиб олмаган бўлсин. Агар юқоридаги мулоҳазалар ўринли бўлганда (8) функциянинг қуйидаги   m j x x g n j ,1 ,0 ,...,1   (16) чекланиш шартларини қаноатлантирадиган минимумни топиш талаб қилинсин. 2-теорема: Агар (9) нуқта қавариқ программалаштириш масаласи (8)- (16) нинг ечими бўлса, шундай (12) вектор мавжуд бўладики, унда (11) нуқта Лагранж функциясининг эгар нуқтасини ташкил қилади, яъни (14) тенгсизлик ўринлидир. 3-теорема: (8) ва (15) функциялар икки марта дифференциалланувчи функциялар бўлсин.У ҳолда (9) нуқта (8) функциянинг

    m j х х Х Х g т j ,1 0 ,..., ,0 1     (17) чекланиш шартларини қаноатлантирувчи минимум нуқтаси бўлишлиги учун шундай (12) вектор мавжуд бўлишлиги ва ҳамма 0 ,0   Х лар учун            mn k k k X g X f X F 1 ,   (18) бўлганда (14) тенгсизлик бажарилиши зарурдир.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Булавский В.А., Звягина Р.А., Яковлева М.А. Численные методы линейного программирования. –М: Наука,1977. 2. Габасова Р., Кириллова Ф.М. Метод ы линейного программирования. I - III ч. –Минск: БГУ, 1977, 1978, 1980. 3. Данциг Ж. Линейное программирование, его обоб ще ния и приложения. –М. ; 1966. 4. Романовский И.В. Алгорит ы решения экстремальных задач. - М: Наука,1977. 5. Ху Т. Целочисленное программирования и потоки в сетях. - М: Мир ,197 4 . 6. Юдин Д.Б., Гольштейн Е.Г. Линейное программирование –М: Физматгиз,1963. 7. Габасова Р., Кириллова Ф.М. Оптималлаштириш усуллари –Т: Ўзбекистон, 1995. 8. Ф. Бадалова Опт и маллаштириш назарияси ва математик программмалаштириш. -Т. 1989 9. Кюнци Г.П. Нелинейное программирование. –М.; Сов. Радио. 1962. 10 . Беллман Р. Динамическое программирование. –М.; ИЛ, 1960. 11. Габасова Р., Кириллова Ф.М. Основы динамического программирования. –Минск. 1975. 12. Блисс Г.А. Лекции во вариационнму исчеслению. –М.; ИЛ. 1950. 13. В.И.Смирнов «Курс высшей математики», IV -том 1-часть, М,1974. 14. М.Холиқов, Н.Тешабоева «Фурье қаторлари ва вариацион ҳисоб», Т. 1950 й. 15. П.Е.Данко, А.Г.Попов, Т.Я.Кожевникова «Высшая математика в упражнениях и задачах», 2-часть, М. 1999 г.

Похожие

Чизикли программалаштириш назарияси

Чизикли программалаштириш масаласининг базис режаси

Чизикли программалаштириш масаласининг геометрик маъноси

Динамик программалаштириш. Беллман функцияси ва тенгламаси

Чизиқсиз программалаштириш масалаларини тақрибий ечиш усуллари