Усмон Носир ижоди - Литература - Рефераты

Усмон Носир ижоди

Загружено в:

08.09.2022

Скачано:

0

Размер:

51.5 KB

Усмон Носир ижоди Р е ж а 1. У.Носир ҳаёти ва ижоди ҳақида қисқача маълумот. 2. У.Носир ижодининг ўзига хослиги. 3. У.Носир шеърияти поэтикаси. 4. У.Носир-драматург ва таржимон.

У.Носир ўзбек шеъриятига чақмоқдай ялт этиб кириб келган ва ёрқин изқолдирган истеъдодли ижодкорлардан биридир. У 1912 йил 13-ноябрдан Наманган шаҳрида ҳунарманд оиласида туғилган. У ёшлигидан отасидан жудо бўлади ва онаси Холамбиби Қўқонлик Носирҳожибойга турмушга чиққач Қўқонга кўчиб келади. У.Носир дастлабки саводини Қўқонда очилган интернатда чиқаради. У Қўқондаги 2-босқич деб аталган ўрта мактабни тугаллагач, 30-йилларнинг бошларида Самарқанддаги педакадемиянинг (ҳозирги СамДУ) тил ва адабиёт факультетида таълим олади. У.Носирнинг дастлабки машқлари интернатда ўқиб юрганидаёқ яратила бошлаган эди. Шоир ижодий мероси бирин-кетин нашр қиланган бешта шеърий тўплам – «Қуёш билан суҳбат» (1932), «Сафарбар сатрлар» (1932), «Тракторобод» (1933), «Юрак» (1935), «Меҳрим» (1936) ҳамда «Норбўта « (1932), «Шахшон» (1934) деб номланувчи икки достон ва «Атлас» номли шеърий драмалардан ташкил топган. Бундан ташқарии, Пушкиннинг «Боғчасарой фонтани» ва Лерментовнинг «Иблис» («Демон») асарларини ўзбекчага ўгирган. Мустабид тузумнинг 30-йиллардаги қатоғонлик сиёсати У.Носирни ўз қурбонига айлантирди. 1937 йилда қамоққа олинган У.Носир тутқунликнинг оғир азоб-уқубатлари оқибатида 1944 йилда вафот этади. У.Носир ижодини мавзу кўлами ва поэтик образлар яратиши нуқтаи назаридан икки йўналишга ажратиш мумкин. Биринчи йўналишни давр учун анъанавий йўсинда бўлган, замондош шоирлар ижоди учун ҳам характерли бўлган мавзуларда яратилган асарлари ташкил этади. «Бобомнинг фалсафаси», «Карвон боради», «Бегона, «Гулзор-чаман...» деб бошланувчи шеърлари, «Норбўта», «Нахшон» достонлари, «Атлас» драмаси шулар жумласидандир. Бу типдаги асарларда ҳам гарчи шоирнинг маҳорати кўзга ташланса-да, бироқ лирик қаҳоамон руҳиятида кечаётган туйғулар замон ғояларига мос ёки Ушбу ғояларни ўзида мужассамлаштирганлиги билан характерланади. Бу ҳол эса лирик қаҳрамон қиёфасига маълум даражадасоя ташлайди, сохта кўтаринкилик бахш этади.

У.Носир ижодининг асосини иккинчи йўналиш, яъни поэтик маҳорат билан яратилган чинакам санъат намунаси даражасига кўтарилган асарлари ташкил этади. Бу жиҳатдан шоирнинг «Юрак», «Икки шеър», «Яна шеъримга», «Боғим», «Намимага деганим», «Йўлчи», «Ширин бўлди ҳаёт иқлими», «Юораман оқариб ётади йўллар», «Мовийлик денгизи борлиқни кўмган», «Монолог», «Нил ва Рим» каби кўплаб лирик, фалсафий харатердаги шеърлар, сонетлар харакерлидир. Бу типдаги шеърларда шоир лирик қаҳрамоннинг турфа хил руҳий ҳолатларини моҳирлик билан чизади. «Юрак» шеърида лирик қаҳрамон қалби яшаш завқи, ижод дарди билан тўлиб-тошган юксак ватанпарварлик тимсоли сифатида намоён бўлади. Лирик қаҳрамон шижоати, эътиқоди шундай кучлики, у ҳеч қандай муросага йўл қўймайди. Итоат эт. Агар сендан Ватан рози эмас бўлса, Ёрил, чақмоққа айлан сен, Ёрил. Майли тамом ўлсам. У.Носир фақат лирик характердаги шеърлар яратибгина қолмай, фалсафий шеърларнинг ҳам гўзал намуналарини тақдим этган шоирдир. Унинг «Монолог», «Нил ва Рим» каби асарлари шулар жумласидандир. Ҳар икала асарда ҳам дав рва шахс фожиаси юксак даражада маҳорат билан ифодаланган. «Монолог» шеърининг зоҳирий мазмунида «асрларни йиғлатган севги»га қарши исён кўтарган ошиқ образи тасвир этилган. Шоир асрлар қаърига назар ташлаб севги фожиасини Петрарка, Данте, Шекспир қаҳрамонлари тақдири мисолада ёритиб беради. Таъкидлаш зарурки, шеърда «севги» поэтик тимсоли орқали бадиий мазмун ҳам ифодаланганини кўрамиз. Шеърдаги ботиний мазмун одамнинг ўзинигина эмас, балки ҳисларни ҳам хароб қилган даврга нисбатан исёнкорлик руҳини ифодалашда намоён бўлади. «Нил ва Рим» шеърида ҳам инсон эрки, озодлик учун кураш ғояси

фалсафий характерда ўз ифодасини топган. Асарда тарихий манзаралар характерли деталлар орқали китобхон кўз ўнгида гавдалантирилади. «Норбўта» ва «Нахшон» достонларида ҳам давр фожиалари у ёки бу даражада ўз аксини топган. «Норбўта» достонида фуқаролар уруши фожиалари тасвирланади. Бу даврда ота болага, ака укага душман бўлиб бир- бирига милтиқ ўқталишлари («Часовой» бўлими) реалистик акс эттирилган. Тўғри, асарда шоир нуқтаи назари ҳоким тузум томонида, бироқ воқеликни ҳаққоний акс эттириш бу нуқтаи назардан устунлик қилган. Инқилобий мавзуда ёзилган «Нахшон» достони арман халқи ҳаётига бағишланган бўлиб, озодлик учун кураш ғояси Маро, Нахшон, Саркис каби образлар орқали илгари сурилади. У.Носирнинг «Атлас» драмаси талабалар ҳаётидан олинган бўлиб, Атлас ва Орзумандларнинг муҳаббати тасвири орқали севги-муҳаббат, вафо ва хиёнат каби муаммоларга муносабат билдирилади. У.Носирнинг таржималари ҳам адабий меросининг бир қисми бўлиб, ўзбек таржимачилигига ката ҳисса бўлиб қўшилган. Хулоса қилиб айтганда У.Носир қисқа вақт ижод қилганига қарамай, ўзбек адабиёти ривожига муносиб ҳиссасини қўша олган истеъдодли ижодкорлардан биридир.

Адабиётлар 1. Носир У. «Унутмас мен ибоғим» шеърлар. Т., «Адаб. ва сан.» нашр., 1983. 2. Каримов Н. Усмон Носир. Т., «Шарқ», 1993. 3. Ҳаммуаллифлар. ХХ аср ўзбек адабиёти тарихи. Т., «Ўқитувчи», 1999. 4. www .ҒҒ o ’ zbek adabiyoti . com 5 . www.ziyonet.uz

Похожие

Усмон Носир 5

Махтумқули ижоди (Махтумкули ижоди)

Махтумқули ижоди

Чўлпон ижоди

Зулфия ижоди