Tengsizliklar referat - Литература - Рефераты

Tengsizliklar referat

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

179.5 KB

Tengsizliklar Reja: 1. KIRISH 2. Bir noma`lumli tengsizliklar 3. Chiziqli tengsizliklar 4. Kvadrat tengsizliklar 5. Muhammad al-Xorazmiy – algebra fanining asoschisi

1. Bir noma`lumli tengsizliklar Agar x ga bog`liq bo`lgan A(x) va B(x) ifodalar quyidagi munosabatlardan A(x)>B(x), A(x)≥B(x), A(x)<B(x), A(x)≤B(x) birini qanoatlantirsa, bir noma`lumli tengsizlik berilgan deyiladi. Bu ifodalarni ikkala tomoni ma`noga ega bo`ladigan x ning qiymatlari to`plami tengsizliklarning mavjudlik sohasi deyiladi. O`zgaruvchi x ning tengsizlikni qanoatlantiradigan qiymatlar to`plami tengsizlikning yechimi deyiladi. 2x–6≤0 bo`lsin, bundan 2x≤6=>x≤3 bo`lib, tengsizlikning yechimi)3, ( x bo`ladi. Tengsizliklarning yechimini topishda quyidagi qoidalarga rioya qilish lozim: 1. Tengsizlikning ikkala tomoniga bir xil ifodani qo`shish yoki ayirishdan tengsizlik ishorasi o`zgarmaydi; 2. Tengsizlikning ikkala tomonini bir xil musbat ifodaga ko`pay-tirish yoki bo`lishdan tengsizlik ishorasi o`zgarmaydi; 3. Tengsizlikning ikkala tomonini bir xil manfiy ifodaga ko`paytirsak yoki bo`lsak, tengsizlik ishorasi teskarisiga o`zgaradi, ya`ni ) ( ) ( x B x A  bo`lsa: 1) A(x)+C(x)>B(x)+C(x) 2) C(x)>0 bo`lsa, A(x)  C(x)>B(x)  C(x) va ) ( ) ( ) ( ) ( x C x B x C x A  3) C(x)<0 bo`lsa, A(x)  C(x)<B(x)  C(x) va ) ( ) ( ) ( ) ( x C x B x C x A  bo`ladi. 2. Chiziqli tengsizliklar Soddalashtirishdan keyin ax>b, ax≥b, ax<b, ax≤b ko`rinishidan biriga keltirilishi mumkin bo`lgan tengsizlik chiziqli (birinchi darajali) tengsizlik deyiladi. Misol. 3 3 3 2 1 2      x x x tengsizlikni yeching.

Yechish: Ikkala tomonini 6 ga ko`paytirib 6x-3-18>6x-2x-6 ni, bundan esa 2x>15 ni hosil qilamiz. Ikkala tomonini 2 ga bo`lib, x>7,5 ni topamiz.Yechim:) ;5,7(  x

Mashqlar 128. Tengsizliklarni yeching: 1) 4(x-2)≤2x-5; 2) 5-6(x+1)≥2x+3; 3) 3x-7<4(x+2); 4) 7-6x≥3 1 (9x-1); 5) 1,5(x-4)+2,5x<x+6 6) 1,4(x+5)+1,6x>9+x; 7) 1 2 4 3 1     x x 8) 1 4 1 5 4     x x 9) 1 5 2 3 4 5 2     x x 10) 3 4 2    x x 11) 5 4 3 2 )2 (3     x x x 12) 2 3 2 3 6 5 x x x     13) 0 2 2  x 14) 0 3 5  x 15) 1 3 x x 16) 2 5 2  x x Javoblar: 128. 2) x≤-0,5 4) x≤ 27 22 6) x>1 8) x≤1 10) x<2 12) x>4,8 14) x<3 16) x<5 3. Kvadrat tengsizliklar )0 ( 0 )0 ( 0 2222             c bx ax c bx ax c bx ax c bx ax ko`ri nishidagi yoki shu ko`rinishga keltirilishi mumkin bo`lgan tengsiz-lik kvadrat tengsizlik deyiladi (bunda x – o`zgaruvchi, a, b, c – o`zgar-mas sonlar). Kvadrat tengsizlikni yechishda quyidagilarga amal qilish kerak. 02  cbxax kvadrat uchhadni 0 ) )( ( 2 1    x x x x a ko`rinishida tasvirlaymiz (x 1 va x 2 (x 1 <x 2 ) kvadrat uchhadlarning nollari).

0 ) )( ( 2 1    x x x x a yechimi a>0 bo`lganda 0 ), , ( 2 1   a x x x bo`lganda ) , ( ) , ( 2 1    x x x  bo`ladi, chunki c bx ax  2 ning ishorasi a ning qiymatiga qarab u yoki bu oraliqning ishorasi bilan bir xil bo`ladi. 0 ) )( ( 2 1    x x x x a bo`lganda, aksincha. Agar c bx ax  2 uchhadning diskriminanti D<0 bo`lsa, 0 2    c bx ax tengsizlik a>0 bo`lganda x ning barcha qiymatlarida o`rinli, a<0 bo`lsa, yechimga ega emas. Amalda bu qoidaning qo`llanishini misollarda ko`rib chiqamiz.

Misol. 1) 0 3 5 2 2    x x tengsizlik yechilsin. Yechish: Kvadrat uchhadning ildizlarini topib, tengsizlikni 0 )1 )(2 3 (2    x x ko`rinishida yozamiz. Kvadrat uchhadning aniqlanish so-hasi ) , (   ekanligini bilgan holda, uni 1 ,2 3 2 1     x x nuqtalar yordamida oraliqlarga ajratamiz: ) ,1 ( )1 ,2 3 ( ),2 3 , (       va . Bu oraliqlarni sonlar o`qi-da tasvirlaymiz: + + - 1.5 - - 1     0 )1 )(2 3 (2 x x tengsizlikda ikkala qavsning ishorasi chapdagi oraliqda hamma vaqt musbat bo`ladi, undan bitta oldingi oraliqda esa qavslarning ishorasi qarama- qarshi bo`lib, umumiy ishora minus bo`ladi, keyingisida musbat bo`ladi va hokazo. Tengsizlik yechimi ) ,1 ( )2 3; (     x bo`ladi. Bu usulda ko`paytuvchilar (qavslar) soni ko`p bo`lganda ham foydala-nish mumkin. Misol. 2) 0 )1 )(2 1 )(3 (     x x x x bo`lsin. Bu tengsizlikda chap tomondagi ifodaning nollari 1.0 ,2 1 ,3   bo`-ladi, shuning uchun yechim tasviri quyidagicha bo`ladi: + + + -3 - -0.5 0 - 1

Ifoda manfiy qiymatlarni )2 1 ;3 (   va )1;0( oraliqlarda qabul qiladi. Yechim ).1;0( )2 1 ;3 (    x Keltirilgan usuldan (u intervallar usuli deyiladi) kasr ifoda bo`l-ganda ham foydalanish mumkin. Misol: 3) 0 6 5 5 7 2 2 2      x x x x tengsizlik yechilsin. Yechish: Bu tengsizlikni quyidagicha yozamiz: 0 )3 )(2 ( )2 5 )(1 (2      x x x x va sonlar o`qida belgilab topamiz: + + + 1 - 2 2.5 - 3 Yechim: ) ,3( ]2 5,2( ]1, (     x . Misol. 4) 0 2 1 3 5 7      x x x tengsizlik yechilsin. Yechish: 0 )5 (2 )3 )(1 (3,0 )5 (2 9 12 3,0 )5 (2 5 15 3 14 2 2 2                x x x x x x x x x x x + - - 1 3 + 5 Yechim: ).5;3[ ]1; (   x

Mashqlar Tengsizliklarni yeching: 129. 1) 0 6 7 )2 0 4 5 2 2       x x x x 130. 1) 0 1 5 4)2 0 2 5 3 2 2       x x x x 131. 1) 0 2 5)2 0 3 2 2 2     x x x x 132. 1) 0 3 2)2 0 1 4 2 2     x x 133. 1) 0 2 4 3)2 0 5 3 2 2 2       x x x x 134.1) 0 )3 )(1 )(2 ( )2 0 )5 )(2 )(1 ( 2 2         x x x x x x x x 135.1) 0 )2 )(2 1 ()1 )(2 ()2 0 )4 )(2 ()3 ( 222          x x x x x x x 13 1) 0 )2 )(1 )(2 3()2 0 )3 )(4 )(1 2( 2         x x x x x x 137. 1) 0 6 2 5 3)2 0 2 3 2 4 5 2 2 2 2           x x x x x x x x 138. 1) 1 2 1 1 2 )2 0 2 2 2 1         x x x x Javoblar: 129.2) ]6 ,1 [   x 130.2) ]1 ; 25.0 [   x 131.2) ]4.0;0[ x 132. 2) x 133. 2) ) , (   x 134. 2) )3,1( )2 ,0( )0, (     x 135. 2) ) ,2( )2;5.0 ( )2 , (       x 13 2) ]2,1[ ]1 ;5.1 [    x 137. 2) ) ,2( ]1,3 2[ )3 , (      x 138. 2) ) , 2 6 1( )1, 2 6 1( )2 , (        x

4. Muhammad al-Xorazmiy – algebra fanining asoschisi Algebra fanining asoschisi, ulug` alloma Abu Abdulloh Muham-mad ibn Muso al-Xorazmiy (Xorazm 780-Bag`dod 847) o`zining “Al-Jabr va al-Muqobala” kitobida , , , ,0 2 2 2 2 bx ax ax c bx bx c ax c bx ax         c bx c ax   , 2 ko`rinishidagi tenglamalarning nomanfiy ildizlarini topishning algebraik usulini ko`r-satgan va geometrik tahlil etgan. O`z ishida u al-Jabr ( jabr arabcha so`z bo`lib – o`tkazishni anglatadi), al-Hatt (qo`shish, ortiqchasini olib tashlash), ya`ni tenglamaning ikkala tomoniga bir xil ifodani qo`shish yoki ayirish, al-Muqobala muqobil qo`shish, tanglikning bir tomonini ortishi bilan ikkinchi tomoni o`shancha kamayishiga teng kuchli iboralardan foydalanadi.

ADABIYOTLAR 1. Alimov Sh. A. va boshqalar. Algebra va analiz asoslari, o`rta maktabning 10-11 sinflari uchun darslik. Toshkent, “O`qituvchi”, 1996- yil va keyingi nashrlari. 2. Kolmogorov A. N. tahriri ostida. Algebra va analiz asoslari. 10- 11 sinflar uchun darslik. Toshkent, “O`qituvchi”, 1992-yil. 3. Vafoyev R. H. va boshqalar. Algebra va analiz asoslari. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun o`quv qo`llanma. Toshkent, “O`qituvchi”, 2001-yil. 4. Abduhamidov A. U. va boshqalar. Algebra va analiz asoslari. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun sinov darsligi. Toshkent, “O`qituvchi”, 2001 yil. 5. Antonov K. P. va boshqalar. Elementar matematika masalalari to`plami. Toshkent, “O`qituvchi”, 1975-yil va keyingi nashrlari. 6. Skanavi M. N. tahriri ostida. Matematikadan masalalar to`plami. Toshkent, “O`qituvchi”, 1983-yil va keyingi nashrlari.

Похожие

Зулфия ижоди реферат referat

Bibliografik axborotning asosiy shakllari, axborotni yig‘ish va uzatish

Axborot—bibliografiya resurslari

Adabiy matn yuzasidan o`tkaziladigan seminar mashg`ulotlari

Rusiyzabon o`quvchi (talaba)larning o`zbek tilidagi adabiy namunalarni mustaqil o`qishlariga rahbarlik qilish