Т.Манн ва аср романи муаммолари - Литература - Рефераты

Т.Манн ва аср романи муаммолари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38.5 KB

Т.М анн ва аср романи муаммолари Режа: 1. Томас Маннинг ҳаёи ва ижоди. 2. Томас Манн Италияда. 3. Адибнинг илк ижоди. 4. Адиб ҳикоялари. 5. Т.Манн – романнавис.

Олмон адабиётининг атоқли намояндаларидан бири. У 1875 йилда Любек шаҳрида туғилган. Ёзувчи Генрих Маннинг укаси. Уларнинг оиласи Мюнхенга кўчиб боргандан сўнг, бадиий асарларни тинимсиз ўқиб, адабиёт ва санъатга муҳаббати орта боради. Мюнхенда у « Симплициссимус » ҳажвий журнали билан алоқа боғлайди. Бу журнал саҳиф аларида илк новеллалари босилади. Дастлабки новеллалар тўплами « Кичик ўртоқ Фридман » (1897) деб номланади. Томаснинг акаси Генрих билан Италияда икки йил яшаши ака- ука дунёқарашига катта таъсир кўрсатади. Бу ерда улар Римнинг қадимий ёдномалари, антик дунё адиблари асарларини ўқишга муваффақ бўладилар. « Будденбр о к лар» (1901) романида Иоган Будденброклар оиласининг тарихий солномаси эпопея тарзида берилган. Бу даврда Европа адабиётида роман-хроника ёзиш («Форсейт ҳақида сагалар», «Тибо оиласи» хроникалари) одат тусига кирган эди. «Венециядаги фожиа» романи Томас ижодининг гуллаб-яшнаганидан гувоҳлик беради. Томас ижодида фалсафий руҳдаги романлар ҳам кенг ўрин эгаллаган. Бу жиҳатдан «Ғаройиб тоғ» (1924) романи эътиборга лойиқдир. Ёзувчи 16 йил давомида «Иосиф ва унинг укалари» тетралогияси устида ишлайди. Тетралогия «Иокова тарихи» (1933), «Ё ш Иосиф » (1934), «Иосиф Мисрда» (1936), « Иосиф » (1943) романларидан иборат. 30-йилларда фашистлар ҳаракати кучайган чоғда Томас Амстердамга келади. Сўнгра Брюссель, Париж (1933), Швейцария ва Чехословакияга боради. Ниҳоят, у акасининг олдига Америкага кетади. Кексайиб қолган вақтда ўз юртига қайтиб келиб, 1955 йилда вафот этади. Томас ёзган романлар акаси Генрихникидан кам эмас. «Лотта Веймарда» (1939), «Доктор Фаустус» (1947), «Доктор Фаустус тарихи», «Бир роман ҳақида роман» асарлари Томас Манн истеъдодини, маҳоратини намойиш этиб турибди. Жаҳон адабиётида ака-ука Якоб (1785-1863), Вильгельм (1786-1859), Гриммлар номи билан уч жилдлик икки юздан зиёд эртакларни ўз ичига олган «Болалар ва оилавий эртаклар» номи билан китоблар нашр қилинган.

Ака-укалар Берлин университетининг филология факультетини тамомлаб, бири тилшунослик, иккинчиси фольклоршунослик бўйича профессор бўлганлар. Жаҳон адабиётида яна ака-ука Генрих ва Томас Маннлар ижоди муноси б ўрин эгаллаган. Томас Манн энг аввало маҳорат билан яратилган новеллалари билан машҳур бўлди. Ёзувчининг айрим новеллалари кейинчалик роман сюжетига уланиб кетди. Унинг «Тонно Крегер», «Венециядаги ўлим» новеллалари шаклан кичик бўлса-да, мазмунан бойлиги билан ажралиб туради. Ёзувчи «Иосиф ва унинг укалари» тўртлигида (тетралогия) христиан дини ва унинг муқаддас китоби «Библия»даги мифологик воқеаларга мурожаат қилади. Томас Манн « Доктор Фаустус» романини анча йиллар ёзишни режалаштириб қўйган эди. Бу роман н инг юзага келишига иккинчи Жаҳон уруши ва қувғинда юрган оғир ҳаёт синовлари халақит беради. 1947 йилда «Доктор Фаустус» романини якунлар экан, ёзувчига ўз ўқувчиларидан юзлаб мактублар келади. Шундан сўнг Томас Манн 1949 йилда « Доктор Фаустус тарихи. Роман ҳақида роман» деб номланувчи катта мақоласини эълон қилади. Бу мақолада асосан йиллар солномасига алоҳида эътибор қаратилган бўлса-да, Фаустус ҳаёти ҳақида ҳам маълумотлар берилади. Романда тарихий воқелик орқали Германиянинг ўтмиши ва келажаги ҳақида ҳам фалсафий фикрлар айтилган. Роман қаҳрамони атоқли мусиқачи ва буюк композитор Адриан Леверкюн. Романда Адриан Леверкюн ижоди бошқа бир буюк мусиқачи Бетховен яратган санъатга қарама-қарши қўйилади. Фалсафий- психологик руҳдаги романда кўплаб афсона ва ривоятларни учратиш мумкин. Ғарбий Европа адабиётида Фауст ҳақида кўплаб асарлар оғзаки ижодда ҳам, ёзма адабиётда ҳам юзага келган. Буларнинг ичида энг йириги Гётенинг «Фауст» трагедиясидир. Томас Манн асарининг воқеаси

Гёте яратган «Фауст» трагедиясига сира ўхшамайди. Гете яратган Фауст юксак фалсафий ғоялар билан машғул бўлган, инсоният келажаги ҳақида муҳим фикрларни айта олган, улуғ қалб эгасидир. Леверкюн эса ўз мусиқаларини инсон бахти ва келажаги учун бағишлайди. Унинг яратган мусиқалари жамиятга хизмат қилмайди. Тингловчига кўтаринки кайфият ўрнига тушкунлик ҳадя этади. Ниҳоят, мана шу тушкун кайфият орқасидан ўзи ҳам ҳалок бўлади. Томас Манн дастлаб эсдаликлар ёзиш ниятида қўлига қалам олади. Адриан Леверкюн ва унинг замондошлари образи эсдаликлардан роман даражасига кўтарилиб, «Доктор Фаустус» романининг бунчалик машҳур бўлиб кетишини хаёлига ҳам келтирмаган эди. Тарихий ҳақиқатда Адриан бетоб бўлганида унинг ғоявий душманлари табибни сотиб олиб, заҳар бериб ўлдирадилар. Сўнгра ҳеч бир из қолмаслиги учун танасини бензин билан ювиб, кул бўлиб кетгунча ёқиб юборадилар. Бу машҳур воқеани Томас Манн Америкадалигида эшитиб эски қадрдон дўстининг тақдирига жуда ачинган эди. Адиб бу воқеадан ўн бир йил илгари, яъни гимназияда ўқитувчи бўлиб фаолият кўрсатган кезлари бу буюк композитор билан учрашган, у билан яқин муносабат ўрнатган эди. Улуғ композитор ҳаётининг сўнгги йиллари жуда ачинарли ҳолда кечади. У ўн икки соатлаб мусиқа ихтиролари билан машғул бўлиб, асабларини чарчатиб қўяди. Шунинг учун ҳам бастакор шол бўлиб, кўп вақт касалхонада даволанади. Томас Манн ўз ватани Германияга қайтгандан сўнг, ёши анчага улғайиб қолган бўлса-да, қайноқ ижод қўйнида бўлади. Ёзувчининг «Доктор Фаустус» романи кўпгина тилларга таржима қилинган.

Адабиётлар: 1. Азизов Қ., Қаюмов О. Чет эл адабиёти тарихи. ( XVIII-XX асрлар). – Т.: «Ўқитувчи», 1987. 2. Бойназаров Ф. Жаҳон адабиёти. Жаҳон адабиёти намояндалари портретларига чизгилар. Т.: «Зар қалам», 2006, 129-131-бетлар. 3. Гёте И.В. Фауст. –Т.: ҒАСН, 1972, 268 бет.Азизов Қ., Қаюмов О. Чет эл адабиёти тарихи. ( XVIII-XX асрлар). – Т.: «Ўқитувчи», 1987, 297-303- бетлар.

Похожие

Мирёқуб образининг ижтимоий-маънавий тадрижи ( Чўлпоннинг кеча ва кундуз романи )

Ёзувчининг нияти ва бадиий образ (Одил Ёқубовнинг “Улуғбек хазинаси” романи асосида )

XIX аср танкидий реализм адабиёти. ХIХ аср охири ХХ аср бошларидаги чет эл адабиёти

ХХ Аср ўзбек адабиёти

XIX аср рус адабиёти А.Пушкин ва М.Лермонтов ижоди