Каримбек Камий ижодий фаолияти - Литература - Рефераты

Каримбек Камий ижодий фаолияти

Загружено в:

10.09.2022

Скачано:

0

Размер:

49 KB

Каримбек Камий ижодий фаолияти РЕЖА : 1. Камий ижодини ўрганиш тарихи; 2. Камийнинг ҳаёти ва ижоди; 3. Шоир лирикаси; 4. Камий-маърифатпарвар; 5. Камий ижодида ҳаёт ҳақиқати; 6. Хулоса .

Каримбек Камий – миллий уйғониш даври ўзбек адабиётининг йирик вакилларидан бири. Шунинг учун унинг ижоди ўз даврида ҳам эътиборсиз қолмади. Унинг шеъриятига кексаю ёш ўз муносабатини билдиради. Шулардан бири Муқимийдир. У дўстига ёзган мактубларидан бирини «Биродари Киромий мавлавий Камий» деб бошлайди. Мактубда Муқимийнинг Камийга муносабати, қолаверса, унга берган баҳоси ўз аксини топган. Камийнинг шогирдларидан бири Сидқий Хондайлиқий ўз устозини «Суҳанварлик иқлимида шуҳратбардору олийшон» деб таърифлайди. Ўшлик шоир Амоний эса шоир тавсифига алоҳида шеър бағишлаган. Унда Камийни «Хушфасоҳат иқлимига шоҳ», «лисонул ғайб» дея васф этди. Унинг шоирлик оламида «файзи илоҳийдан асар» кўрди. Лекин шоир ижодига Анбар отин, Иброҳим Давронлар танқидий муносабатда бўлганлар. Бу – улар орасидаги адабий-эстетик ва фалсафий қарашларининг турли хиллиги билан изоҳланади. Шоир вафотидан кейин унинг ижоди ва шахсига баҳо бериш шўро адабиётшунослиги зиммасига тушди. Бу давр адабиётшунослари шоирни «Ватан хоини», «Халқ душмани», «Миллатчи жадиди» сифатида баҳолаб келди. Ниҳоят 1998 йили Камийнинг 4500 мисрага яқин шеърлар мажмуаси «Дилни обод айлангиз» номи билан нашр этилди. Мана шу билан шор ижодини халққа танитиш, илмий муомалага олиб келиши ва адабиётдаги ўрнини белгилаш имкони яратилди. Муаммо: Камий қайси адабий муҳитда етишган? Унинг ижодий фаолиятида қандай ғоя илгари сурилган? Ўзи ҳаётда қандай инсон бўлган? Камий 1865 йили Тошкент шаҳрида чопонпуруш савдогар оиласида туғилди. Отаси Шарифбек илм-маърифатга хайрихоҳ, адабиётга иҳлосманд, зиёли савдогарлардан эди. Оилада бўлажак шоирнинг тарбиясига алоҳида эътибор берилган. Каримбек бошланғич таълимни Мозорхон махалласидаги Мансурхон домладан олган. Шу даврда устозидан Хофиз, Навоий, Фузулий, Бедил, Сўфи Оллоёрлар шеърияти ҳақида билим олади. Мана шу билим ёш, қизиқувчан Каримбек кўнглига шеър ишқини солади. Мактабни тугатгач у

«Бекларбеги» мадрасасида ўқишни давом эттиради. Илмга чанқоқ Каримбек шу мадрасанинг машҳур мударриси Шомаҳмуд Охундда «Хажми кутуб» қилади. Камий талабаликдан кейин ҳам ана шу мадраса ҳужрасида қолиб, фақирона ҳаёт кечиради. Уйланмайди. Шоирнинг баъзи шеърлари ва айрим манбалар унинг 1899 йили Чимкент, 1911 йили Андижон ва +ўқон, 1912 йилда эса Чимкент, Сайрам ва Авлиёота сафарларида бўлганлигидан далолат беради. Шоир Камий 1922 йилнинг ёзида 57 ёшида қазо қилган. Камий мумтоз шеъриятимизнинг ғазал, мурабааъ, муҳаммас, мусаддас, рубоий, қитъа ва фард каби жанрларида ижод қилди. Камий ижодиётининг асосий қисмини ишқий лирика ташкил қилади. Унинг наздида: Ишқдир оламда бир роҳатфизой комил асар, Мабдайи айни сиришку мазхари охи шарар яъни: ишқ барчани ҳайратга солувчи бир «Комил асар». Кўз ёшининг манбаи ҳам у, ўтли охнинг мазхари ҳам у айнан мана шу ерда азамий ва адабий инсоний ишқнинг табиати очилади. Шундай ишқ эгаси бўлмаган инсон-инсон эмас. Шунинг учун ҳам Камий фикрини давом эттириб: Дилеким, онда йўқдир оташи ишқ, Ки, ондин шамъ ила парвона яхши – дейди. Табиий, ишқ ҳар бир ошиқ қалбида бир бор янгиланади. Ошиқда янгича кечнмалар уйғотади, оҳарли туйғулар туғдиради. Бунга ўша ошиқнинг маъшуқаси, унинг феъл-атвори, ўзига хасликлари сабаб бўлади. Камийнинг маърифатпарварлик руҳидаги шеърияти гимназияни таништирувчи шеърлари билан бошланган. Бу жиҳатдан у Фурқат мактабининг давомчисидай бўлган эди. Бироқ шоир ижодидаги бу фикрий йўналиш ўзгарди. У асосан миллий мадрасамизнинг толиби илмларини илмга даъват этувчи асарлар яратишга ўтиб кетди. «Дар таърифи тавсифи илм», «Аё, эй, мулло Фозилжон қори» каби матлали шеърлари шулар жумласидандир: Обрўйи дину дунё илмдур, бешакку райб, Касби илм эт, икки дунёда саодат бирла бўл.

Шоир назарида инсонни эътиболи қиладиган ҳам, уни бахту-иқболга, молу-давлатга етиштирадиган ҳам илм. Унингча инсон молу дунё, наслу- насабига қараб эмас, айнан илму-одобига қараб азиздир. Азизлик сонмангиз молу насабдур, Шараф ҳосил этган илму адабдур. Дарҳақиқат Камийнинг бу давр маърифатпарварлик шеърияти илм толиблари учун ўзига хос дастур характерига эга. Масалан: шоир миллат ёшларини илмга даъват қилар экан, шунинг баробарида фазлга, адабга, ҳаёга ҳам чақиради. Илм толибини васф этганда унинг нафақат илмини, балки фазлу камолини ҳам ибрат қилиб кўрсатади. Камолу фазли илмингизни зиёда, Базуди айласун Халлоҳи Борий,-дея дуо қилади. Яратгандан унга яна илмгина эмас, фазлу камо ҳам сўрайди. Шоир назарида мактаб илм билан биргаликда «Ҳаёу адаб» нинг ҳам кони: Мактабки, кони илму адаб эрур, Мактабки, файз чашмасию фазли Раб эрур. Мактабки, обрўю, камола сабаб эрур, Мактабки, фавқи ҳар шайю кулли насаб эрур. ХХ асрнинг 10-йилларига келиб Камий маърифат-парварлиги янги босқичга кўтарилди. +илмагай илм сари кимса назар, Халқ бехуда касбга майл айланар. +олмади ҳеч қадри илму ҳунар, Кўрди беилм қавм неча зарар. Дилки, миллат ғамидин қон ўлди, Доимо судимиз зиён ўлди. Миллатнинг йўлдан озганлиги, балолар гирдобида бир хас сингари қолиб кетганлиги хатто бировларга қарам бўлиб, бутун мол-мулки, қўлдан кетганлиги ҳам шоир наздида илмсизлик оқибати эди. Илмсизлик чиқорди туз йўлдин, Олди қоплаб бало ўнгу сўлдин. Бизда на қолди сарвату пулдин, Кетти мол ила мулкимиз қўлдин.

/арбийлар, яъни Ўвруполарға. Давр шиддаткор воқеаларга бой эди. Феврал воқеалари юз берди. Чор ҳукумати оғдарилди. Миллат бошидан «Жаҳаннами зулумот» чекинди, «Субҳи нажот» табора яқинроқ кўрина бошлади. Шу билан бирга яна унинг шеърларида октябрнинг «Ранжу зулми» дан бошлаб Туркистон мухториятини қонга ботирган большевикларнинг «феъли бад»игача ўз ифодасини топган. 1917 йилнинг 25 ноябрида +ўқонда большевистик тузум оғдариб ташланади. Ўша куни Туркистоннинг мустақиллиги ҳақида резолюция қабул қилинди. 28-ноябрда бўлажак давлат тузилмасининг номи «Туркистон мухторияти» деб белгиланди. Афсуски бу мухторият 81 кун умр кўрди. Большевиклар ниқобини кийган рус шовинистлари ерли халқнинг мустақиллигига тиш- тирноғи билан қарши турди. Туркистон мухториятининг маркази +ўқон шаҳрини 19 феврал куни вайронага айлантирди. Туркистон Ўлка харбий комиссари Перфильев замбараклардан +ўқон шаҳри устига ўт очишни, ёндирувчи снарядлардан фойдаланишни буюрди. Шаҳар уч кун ёнғин ичида қолди. 10000 шаҳарлик халок бўлди. Бу ҳақда Камий: Вой, юз войки, Фарғона хароб ўлди, дариғ, Зулм ўқи бирла бу кун гарди туроб ўлди, дариғ, Бу муносабатдин улус чашми пуроб ўлди, дариғ, Ҳам бари катта-кичик бағри кабоб ўлди, дариғ, Шаҳри обод эрди, чун дашти сароб ўлди, дариғ. «Хуқанд фожиасина» деб номланган бу муҳаммас «Большевиклардин алар узра итоб, ўлди дариғ»,-дея якунланади. Хуллас Камий ижоди Миллий уйғониш даври ўзбек адабиётининг ҳар икки даврига даҳлдор. Унинг шеърларида маърифатпарварликдан то миллат қайғуси, миллий муаммолар-бевосита Истиқлол ғояларигача бор.

АДАБИЁТЛАР 1. Каримбек Камий. Дилни обод айлангиз.Тўплам.Т.1998 й. 2. Миллий уйғониш даври ўзбек адабиёти. Т. 2004 й. 3. www.referallar.uz

Похожие

Каримбек Камий ҳаёти ва ижоди

Абдулла Авлоний ижодий фаолияти

Исҳоқхон Ибрат ижодий фаолияти

Махмудхўжа Беҳбудий ижодий фаолияти

Абдулла Авлоний ижодий фаолияти.