Bolalar adabiyoti fan sifatida - Литература - Рефераты

Bolalar adabiyoti fan sifatida

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52 KB

Bolalar adabiyoti fan sifatida Reja: 1 .“Bolalar adabiyoti” fan sifatida. 2.Bolalar adabiyoti va folklorning fan sifatida shakllanish omillari. 3.Fanning o`ziga xos xususiyatlari, tarbiyaviy ahamiyati. 4. Boshqa fanlar bilan aloqadorligi. 5.Adresliligi va yo`naltirilganligi. 6. Xulosa.

Bolalar adabiyoti fani hamda uning maqsad va vazifalari O`zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.A.Karimov o`zining “Yuksak ma’naviyat–yengilmas kuch” kitobida ma’naviyat masalasiga alohida e’tibor berib, mana bunday deb yozadi, - Biz xalqimizning dunyoda hech kimdan kam bo`lmasligi, farzandlarimizning bizdan ko`ra kuchli, bilimli, dono va albatta, baxtli bo`lib yashashi uchun bor kuch va imkoniyatlarimizni safarbar etayotgan ekanmiz, bu borada ma’naviy tarbiya masalasi, hech shubhasiz, beqiyos ahamiyat kasb etadi. Agar biz bu masalada hushyorlik va sezgirligimizni, qat’iyat va mas’uliyatimizni yo`qotsak, bu o`ta muhim ishni o`z holiga, o`zibo`larchilikka tashlab qo`yadigan bo`lsak, muqaddas qadriyatlarimizga yo`g`rilgan va ulardan oziqlangan ma’naviyatimizdan, tarixiy xotiramizdan ayrilib, oxir-oqibatda o`zimiz intilgan umumbashariy taraqqiyot yo`lidan chetga chiqib qolishimiz mumkin, - deydi va u o`z fikrini davom ettirib yozadi, - Ma’naviyat insonga havodek, suvdek zarur. Sahrodagi sayyoh har doim buloqdan chanqog`ini bosadi. Xuddi shuningdek, inson ham necha-necha azoblar va qiyinchiliklar bilan ma’naviy chashmasini izlaydi. Er, oila, ota-ona, bolalar, qavm-qarindoshlar, qo`ni- qo`shnilar, xalq, mustaqil davlatimizga sadoqat, insonlarga hurmat, ishonch, xotira, vijdon, erkinlik-ma’naviyatning ma’nosi ana shunday juda keng... Inson o`zini xalqining bir zarrasi deb sezgandagina, u haqda o`ylab, o`qib, mehnat qilib yashagandagina ma’naviyat bilan tutashadi 1 . Bunday mas’uliyatli vazifani amalga oshirishda kattalar adabiyotining ajralmas bir bo`lagi bo`lgan bolalar adabiyotining ham alohida o`rni bor. Xalqda, - adabiyotga e’tibor – ma’naviyatga e’tibor, - deyiladigan juda katta ta’lim-tarbiyani o`zida jamlagan umumlashma bor. Bu umumlashmada adabiyotdan xabardor bo`lgan bolaning ilmi, odobi, yurishi, turishi, muomalasi, ota-ona-yu, vatanga mehr-muhabbati risoladek bo`lishi masalasi ilgari suriladi. Ko`rinadiki, bolalar adabiyoti oldida bajarilishi lozim bo`lgan juda muhim ishlar turadi. Bu haqda O`zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti 2009-yilda O`zbekiston yozuvchilar uyushmasi raisini qabul qilib, uyushma faoliyatining 1 Karimov I.A. Yuksak ma ’ naviyat – y å ngilmas kuch.- Òî shkent: . Ma ’ naviyat , 2008 .-B.4.

samaradorligini oshirish, milliy adabiyotimizni rivojlantirish masalasi bo`yicha bergan ko`rsatmasida bolalar adabiyoti yuzasidan to`xtalib, - Ayniqsa, biz uchun g`oyat muhim ahamiyatga ega bo`lgan bolalar adabiyotini rivojlantirishga alohida e’tibor berishimiz, mustaqil fikrlaydigan shaxsning shakllanishi, har qanday kitobxonlik, mutolaa madaniyati bolalikdan boshlanishini doimo yodda tutishimiz lozim, deb ta’kidlab o`tdi. Barchamizga ma’lumki, bolalar adabiyoti so`z san’ati va tarbiya vositasidir. Kichkintoy uchun yoziladigan har qanday badiiy asar ularning yosh xususiyatlariga, saviyalariga mos, kitobxonlar qalbida o`y-fikrlar uyg`otadigan, yorqin obrazlarga boy, yuksak g`oyalarga, ulkan va porloq ishlarga ilhomlantiradigan bo`lishi zarur. Eng muhimi mavzular tushunarli, sodda va qiziqarli tilda ifodalanishi kerak. Bolalar adabiyoti yoshlarni imon-e’tiqodli va ona-Vatanga muhabbatli qilib tarbiyalashda mustaqil mamlakatimizning qudratli qurolidir. Faqat chinakam badiiy asarlargina bolalarga kuchli ta’sir ko`rsatib, ana shu yuksak talablarga javob bera oladi. Demak, bunday kitoblar pedagogik va psixologik nuqtai nazardan ham alohida ahamiyat kasb etadi. Bolalar kitobi bu vazifani bajarishda badiiy tilga suyanadi. Adabiy asarning tili uning g`oyaviy mazmunini aniq va ifodali ochib berish vositasidir. Yaxshi, aniq, ravon, obrazli, boy til bilan yozilgan asar yozuvchining maqsad va fikrlarini kitobxonlarga tez va oson yetkazadi. Alisher Navoiy “Mahbubul qulub”da tilni “ko`ngil xazinasining qulfi” deb ta’riflaydi. Buyuk shoir kishilarni qisqa va mazmunli, chuqur mantiq bilan so`zlashga chaqiradi. Bu talab, shubhasiz, bolalar yozuvchilariga ham taalluqlidir. Demak, bolalar yozuvchisi sodda, ravon, qiziqarli va mazmundor qilib yoza bilishi kerak. Buning uchun esa u xalq tilini puxta bilishi lozim. Ravon til bilan yozilgan badiiy asarlar kitobxonning nutqiga ham katta ta’sir ko`rsatadi, so`z boyligini oshiradi. Bolalar yozuvchilarining eng yaxshi kitoblari yosh avlodni hayotga to`g`ri munosabatda bo`lishga o`rgatadi, ona-diyorimizga, mehnatga muhabbat, zamonamizga sadoqat ruhida tarbiyalaydi, ularni yurtimizning munosib farzandlari

bo`lishga chaqiradi. Kitob bolaning dunyoqarashini shakllantirishga yordam beradi, xarakterini tarbiyalaydi. Ilm-fanga muhbbatini oshiradi. Kitob xalqimizning o`tmishi, ilg`or madaniyatimiz, fan va texnikamiz yutuqlari bilan tanishtiradi, faxr- iftixor tuyg`ularini o`stiradi. Bugungi kunda qudratli qurollardan biri bo`lgan bolalar adabiyotidan keng foydalanmay turib, yangi jamiyat quruvchisini har tomonlama yetuk inson qilib tarbiyalash mumkin emas. Bolalar kitobxonligini o`quvchilarning pedagogik-psixologik xususiyatlariga ko`ra quyidagicha guruhlarga ajratib o`rganish mumkin: 1. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar kitobxonligi (2 yoshdan 7 yoshgacha). 2. Maktab yoshidagi kichik bolalar kitobxonligi (7 yoshdan 11-12 yoshgacha). 3. O`rta va katta yoshdagi bolalar kitobxonligi (13-14 yoshdan 15-16 yoshgacha). Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar kitobxonligi Odatda, bola olamga kelibdiki, onani taniydi, uning hidini, qadam tashlashini, nafas olishini darhol sezib oladi. Ona bir daqiqa o`zidan uzoqlashsa xarxasha qiladi, ingalab yig`laydi. Chunki bu norasida onaning qornida ekanligidayoq uni o`ziga kashf qilib olgan. Shu onaning ko`magida atrof-muhit bilan, o`zini qurshab olgan olam bilan tanishadi. Onaning allasi, qo`shig`i, ertagi murg`ak qalbida bir umrga muhrlanib qoladi. Folklor va yozma adabiyot namunalarini tinglab, voyaga etayotgan bolalarning o`yinlari, sho`xliklari, xayollari, qiziqishlari, gap-so`zlari... Bular bolalarning ma’naviy dunyosini boyitadigan omillardandir. Agarda kattalar bu o`ziga xos bolalar dunyosini tushunib, uni to`g`ri baholay olsalar, bolalarning kelajagi uchun katta ish qilgan bo`ladilar. Alla, ertak, topishmoq, maqollarda kuzatganimizdek odamlarga, jonivorlarga, tabiatga bo`lgan mehr-muhabbat, do`stlik va o`rtoqlikning ilk tuyg`ulari, yaxshilikka nisbatan uyg`ongan dastlabki minnatdorchilik hissi, har narsaga chanqoqlik bilan qiziqib qarash shularning bari bolaning ma’naviy dunyosini boyitishi, uning xayoli va tasavvurini kengaytirishi lozim.

Biz, kattalar «Bolalik betashvishdir. Bolalik hayotdagi eng baxtiyor damdir. Bolalik inson umrining yorqin, bahoriy tongidir», degan gaplarni qayta-qayta gapirishni yaxshi ko`ramiz. Har bir kishi fol’klorda zikr etilganidek eng baxtiyor va betashvish bolalik yillarida taxminan quyidagi qobiliyatlarni egallab olgan bo`lishi lozim. O`ynab va sho`xlik qila turib, u: nima yaxshi va nima yomonligini, narsalar dunyosini, hayvonot dunyosini, odamlar dunyosini anglab boradi. Buning ustiga dunyoni bilish-shunchaki yuzaki bir kuzatuv emas: kecha u yomg`irning nimaligini bilmas edi, bugun esa u ertalab uni ko`rdi-yu, ayni paytda dunyoda tarnovlar bo`lishini, chumchuqlar sovuqda xurpayib, yum-yumaloq bo`lib olishini ham bilib oldi. Bu ertalabki kashfiyotlar edi, tushga borib esa, u, mushukchani qo`rqitib yuborsa, yunglari xurpayib, ko`zlari yashil rangda chaqnab ketishini ham birinchi bor ko`rdi. Darhaqiqat, bolalarning o`yinlariga, chizgan rasmlariga astoydil razm soling, gaplarini tinglang – shunda siz ularning olamni naqadar yorqin, aqlga sig`mas darajada mo`’jizakor bir tarzda ko`ra bilishlarini payqaysiz. Ular o`zlarining sezgirliklari tufayli, hatto, qo`rqinchli ertaklardan ham qandaydir qiziq joylarini ilib oladilar, kundalik voqealarning esa kattalar sezmay qoladigan muhim jihatlarini ko`ra biladilar. Mana shu musaffo tuyg`ulari uchun ham kishilar bolalikni sevadilar va uni butun umr mamnuniyat bilan xotirlab yuradilar. Betashvish bo`lgani uchun emas, musaffo tuyg`ulari uchun sevadilar uni. Shu boisdan kattalar bolalarni quvonchdan mahrum etmasliklari, ularning yangilikka boy bo`lgan va doimo o`zgarib turuvchi hayotdan olgan taassurotlarini, xis-hayajonga to`la hayratli tuyg`ularini toptamasliklari kerak. Har birimiz ham bolalikda kunlarning uzoqligi, har bir kunning voqealarga boy o`tgani, tushda osmonda uchib yurish naqadar yoqimliligi, oddiygina uyning shifti ham naqadar baland, hovli oldidagi bog` juda katta, ho` naridagi o`tloqzor esa, qanchalar sirli tuyulganini eslashni istaymiz. Lekin quyoshdan taraladigan chinakam nur-yog`duni hammamiz ham yaxshi xotirlay olamizmi? Yangi o`yinchoq, yangi kitobchalarning yoqimli hidini qay

birimiz aniq eslaymiz? Oddiy hodisalarning yoqimli hidini qay birimiz aniq esalaymiz? Oddiy hodisalar ham qanchalar tantanavor va muhim bo`lib tuyulgani va qachonlardir yuz bergan olis voqealar xuddi kechagidek xotiraga mahkam o`rnashib qolganini-chi? Hamma yoqdan anvoyi gullarning o`tkir isi keladigan oppoq, tebranib turuvchi dalalar-chi? Shunda to`satdan uzoq ko`ringan ona... Uning ovozi... Har tomonga go`yo uzun-uzun oltin rang chiziqlarsimon quvnoq nur taratayotgan saxiy quyosh- chi? Ularni kattalar sira ko`rmaydilar, bolalar esa ko`radilar. Negaki ular o`zlari tinglagan ertaklarida bunday ajoyib-g`aroyib voqea-hodisalarni ko`p bor eshitishgan. Hatto, rasmini ham chizadilar. Bolalar chizgan rasmning bo`yog`i juda tiniq bo`lishi ham bejiz emas. Bolalik paytida yaxshilik bilan yomonlik ham mana shunday aniq ko`rinadi. Bolalikda yo sevishadi yoki nafratlanishadi, bolalar xatti- harakatlarining o`rta miyonasi ham bo`lmay, faqat yo yaxshi, yoki yomon bo`lishi mumkin. Ularda tajriba, bilim hali yetarli emasu ammo chiroyli va xunukni, samimiyat va soxtalikni his etish tuyg`usi esa nihoyatda o`tkir bo`ladi. Tevarak-olamni mana shunday tiyraklik bilan his etgan odamlar tufayligina biz musiqa eshitib, yaxshi kitoblarni o`qib, chinakam san’at asarlarini ko`rib cheksiz huzur-halovat olamiz. Ular ohanglar, so`zlar, ranglar vositasida dunyoning nafosati-yu, uning donishmandligini bizga yaqqol ko`rsatib beradilar, chunki iste’dodning o`zi aslida bolalik ta’sirchanligidan, oddiy narsadan go`zallik topa bilish hislatidan boshlanadi, bu xislat esa hayotiy tajriba va ma’naviy etuklik tufayli boyib boradi. Bu davr bolalar kitobxonligi asosan ota-onalar va tarbiyachilar tomonidan amalga oshiriladi. Hali o`qish, yozish, chizishni bilmaydigan maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar dunyo sirlaridan butunlday bexabar bo`ladilar. Shunga qaramay, kichkintoylar o`zlarini qurshagan olamni tezroq bilib olishga, uni o`rganishga intiladilar. Bunda ota-onalar, bog`chalarda esa tarbiyachilar bolalarga yaqindan

yordam berishlari, ya’ni ularga badiiy asarlardan parchalar o`qib berishlari lozim. Bu davr bolalariga o`qib beriladigan har qanday asarning hajmi qisqa, mazmuni sodda bo`lishi talab etiladi. Shuningdek, bunday kitoblarning rasmlari rang- barang, harflari esa yirik-yirik bo`lishi maqsadga muvofiq Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar tinglaydigan asarlarning ko`pchiligini alla-qo`shiq, ertak, topishmoq, maqol, tez aytish kabi xalq og`zaki ijodi asarlari tashkil etadi. Bundan tashqari, yozuvchilar yaratgan va yuqoridagi talablarga to`la- to`kis javob beradigan ayrim asarlar ham maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar uchun qo`l keladi. Ammo shu narsani ham ta’kidlab o`tish kerakki, bolalar uchun ijod qiladigan qalam sohibi hayotdagi muhim xarakterli voqea va hodisalarni badiiy obrazlar orqali bolalar nutqiga mos tilda, ularning yoshi, ruhiyati va saviyasiga muvofiq ravishda tasvirlashi lozim. Bolalar shoiri Anvar Obidjon o`zining “Suhbat” degan she’rida bolalar yaxshi ko`radigan g`ozlar to`g`risida so`z yuritadi. Ma’lumki, bolalar jonivorlar, xususan, qushlarga ilk yoshlaridan boshlab qiziqadilar. Shu jihatdan qaraydigan bo`lsak, “Suhbat” bola hayotida muhim rol’ o`ynaydi. Voqea juda oddiy va sodda. O`zaro suhbatdan ma’lum bo`ladiki, g`ozlarning qorni och, ularni boqish kerak. Buni shoir o`yin vositasida ifoda etadi: - G`ozlar, bir so`z deysizmi? - G`a, g`a-g`a! - Totli suli yeysizmi? - Ha, ha-ha - Nega patni silaysiz? - G`oq, g`oq-g`oq - Mendan nima tilaysiz? - Boq, boq, boq! Bu xildagi she’rlar kichkintoylarni mustaqil fikrlashga, turmush taassurotlarini to`plab, ulardan xulosa chiqarishga o`rgatadi. Bolalarning, ayniqsa, jajji qizchalarning sevimli mashg`ulotlaridan biri qo`g`irchoq o`ynashdir. Yo`ldosh Sulaymonning “Qo`g`irchoq” she’rida

qo`g`irchoqlarni asrab-avaylash, oddiy bir o`yinchoq vositasida kattalarning mehnatini e’zozlash masalasi o`rtaga tashlanadi: Quyosh bilan teng turib, Ozoda kiyintirib, Senga taqamiz marjon, Qo`g`irchoq, qo`g`irchoqjon. Qo`ldan qo`ymaymiz sira, Yuqtirmaymiz gard, shira. Ovunchoqsan bizlarga, Qo`g`irchoqsan bizlarga. Har qanday yozuvchi maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarga o`qib beriladigan asar tilining badiiy jihatdan puxta-pishiqligiga, tushunarli, aniq va ravonligiga alohida e’tibor beradi. Bu yoshdagi bolalarga tavsiya etiladigan asarlar ularga hayot haqida muayyan tasavvur berishi bilan birga zavq-shavq bag`ishlaydi. Masalan, Shukur Sa’dullaning “Lola va mushuk” she’rini olib ko`raylik. Bu asar juda oddiy. Misralari ham sodda. Ammo u bir o`qishdayoq kichkintoy mehrini o`ziga tortadi, uni barvaqt turishga, yuvinib-taranishga, ozoda, pokiza bo`lishga o`rgatadi. Shuningdek, ularni uy hayvonlariga, jonivorlariga mehribon, g`amxo`rliklarini oshiradi: Men Lolaman, Lolaman, Ozoda qiz bolaman. Erta bilan turaman, Yuz-qo`limni yuvaman. Mushugim bor qora mosh, O`zi judayam yuvosh Mendan oldin turadi, Yuz-qo`lini yuvadi. Xulosa qilib aytganda, bolalar o`zlari tinglagan asarlari yordamida asta-sekin atrof-muhit bilan tanishadilar, ona-yurtga mehr-oqibatli bo`lishni, tabiatni asrashni, mehnatni sevishni o`rganadilar.

Kichik maktab yoshidagi bolalar kitobxonligi O`zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.A.Karimov nutq va kitoblarida bolalar kitobxonligi, ayniqsa, kichik maktab yoshidagi bolalarning o`qish-u xulq-odoblari tilga olinadi. Bularga ko`proq e’tibor berish, ularning ta’lim-tarbiyasi bilan muttasil shug`ullanish, asosiy masalalardan biri deb hisoblanadi. Bu masala I.A.Karimovning “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” kitobida ham ta’kidlanadi. Ha, bu bolalarda moddiy va ma’naviy hayot uyg`unligi o`z- o`zidan bo`lmaydi. Balki kichkintoylarni bu ruhda tarbiyalashda ota-onalar, maktab o`qituvchilari, mahalla ahillik bilan ish olib borsa, o`qish, tarbiya to`g`ri izga qo`yilsa, ko`zlangan maqsadga, albatta erishiladi. Bir donishmand safarda yurgan paytida o`g`liga mana shunday nasihat qilib maktub yo`lladi: - Sevikli o`g`lim! Vijdoning lavhasini insof, adolat gavhari bilan bezat, chunki insof, adolat insoniyat olamining porloq quyoshidir. Bu quyoshdan fayz olgan odamlar baxtiyordirlar. Belimning quvvati o`g`lim! Qalbing oynasini yoshlik g`ururi bilan xoinlik, g`arazlik kabi behuda bema’niliklar chang-g`ubori bilan xira qilma. Agar shunday be’maniliklarni qilsang, insoniy vazifangni suiste’mol qilgan bo`lasan. Ko`zimning nuri! Davlat va xalq qoshida izzatli va obro`li bo`lishni istasang, jamiyat tomonidan senga berilgan vazifani chin ixlos bilan bajar, vazifashunos bo`l. Vazifasini tanimagan, ado qilmagan odamlar sharmanda, sharmisor va nafratga sazovordirlar. Ko`zimning qorachig`i. Senga jonidan ham ortiq muhabbati bo`lgan otangning rizosi va qalbining xush bo`lishi sening zulm, jabr va adolatsizlikdan saqlashing bilan xolis bo`ladi. O`g`lim, jabr, zulm, adolatsizlik yashinga o`xshash bo`lib, tushgan joylarni yangidan ta’mir qilish mumkin bo`lmagan darajada, yoqib, yondirib, parishon qiladilar. Sening asl zotingda bo`lgan poklik, oliyjanoblik, o`tkir zaharli yaramas

hislarga yo`l qo`ymaydi, deb ishonaman. Doimo, adolatli, muloyim, tavozeli, shafqatli bo`l. Hayotim sarmoyasi! Shu kunlarda o`z tengdoshlaring bilan urishib, ba’zi vaqtda, hatto, yoqalashganingni eshitib, ko`nglim parishon bo`ldi. Jon o`g`lim, qahru g`azabli bo`lma, muloyim, shafqatli va marhamatli bo`l. Go`zal hislatlaring bilangina hammani o`zingga rom qilasan, senga ozor berganlarni xushmuomalang bilan uyaltirasan. Senga uzoq umr, baxt-saodat tilab, so`zimni tamom qilaman, aziz o`g`lim. Azaldan ma’lumki, chin, mukammal tarbiyali inson boshqalarga hech bir ozor etkazmaydi, takabburlik qilmaydi, hech kimga haqorat ko`zi bilan qaramaydi, yolg`on so`zlamaydi, rostgo`y bo`ladi. O`zidan kattalarga hurmatli, kichiklarga shafqatli va marhamatli, kular yuzli, shirin so`zli va xushmuomala bo`ladi. Va’dasiga vafo qiladi, omonatga xiyonat qilmaydi, ig`vo, g`iybat, munofiqlikdan o`zini saqlaydi. Bu erda shu narsani ham alohida ta’kidlab o`tish lozimki, bu yoshdagi bolalar kitobxonligi avvalgisidan bir oz farq qiladi. Bu farq bolalarning yoshi va bilim saviyasi bilan bog`liq. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar asosan tarbiyachilari, ota-onalari yordamida badiiy asarlar bilan tanishsalar, boshlang`ich sinf o`quvchilari bu ishni mustaqil bajaradilar. Mustaqillik ularga ishonch va zavq- shavq bag`ishlaydi. Bu yoshdagi bolalarni tevarak-atrofdagi turli voqea-hodisalar nihoyatda qiziqtiradi. Ularning bizni qurshagan olam haqidagi savollariga badiiy asarlarda mufassal javob berilgan. 11-12 yoshdagi bolalar sehrli, fantastik ertak, sarguzasht, hikoya, qissa va dostonlarni sevib o`qiydilar. Olloyorning “Fazogir chumoli” (ertak-qissa), Anvar Obidjonning “Dahshatli Meshpolvon” (ertak-qissa), Quddus Muhammadiyning “Erkinjon oyga chiqibdi” (doston), Yusuf Shomansurning “Oydan kelgan bolalar” (doston) kabi asarlari shu yoshdagi bolalarga mo`ljallab yozilgan.

Bu yoshdagi bolalar o`zlari mustaqil ravishda kitob o`qib qolmay, balki o`qigan kitoblaridagi qahramonlarning xatti-harakatlarini baholashga o`rganadilar, zarur bo`lsa ular ko`rsatgan mardlik va jasoratlarni takrorlashga hozirlanadilar. O`rta va katta yoshdagi bolalar kitobxonligi Bu davr bolalar kitobxonligida o`qish; mehnat qilish; kasb-hunar o`rganish; yurish-turishda o`zgalarga o`rnak ko`rsatish; sport olamida chiniqish; mardlik va dovyuraklikni o`zida jo qilish kabi muhim vazifalar turadi. Oddiy bir misol. Keltirishlaricha, zabardast, bilagida kuch-quvvati to`lib-toshib turgan bir yigitning tomirida ishyoqmaslik, dangasalik oqib qoladi. O`zi, bola-chaqasi och, yupun, bir parcha nonga muhtoj. Ana shu yigit o`rmon bo`ylab yurib ketayotganida uning qarshisidan bir donishmand chol chiqib qoladi. Bularnnig o`rtasida bo`lib o`tgan savol-javob har qanday kitobxonning g`ashiga tegadi, uni o`ylashga, mehnat qilib, peshona teri to`kib yashashga undaydi. Yigit donishmandga murojaat qilib: - Otaxon, ochman, non bering, - dedi. - O`ng ko`zingni bersang, bir parcha non beraman, - dedi donishmand. - Yo`q, o`ng ko`zim o`zimga kerak, - dedi yigit. - Unday bo`lsa, chap ko`zingni ber, - dedi donishmand. - Chap ko`zim o`zimga kerak, - dedi yigit. - Mayli, o`ng qo`lingni bera qol, - dedi donishmand. - O`ng qo`lim o`zimga kerak, - dedi yigit. - Bo`lmasa chap qo`lingni ber, - dedi donishmand. - Chap qo`lim o`zimgi kerak, - dedi yigit. Donishmand shu zaylda yigitning jamiki a’zolarini so`rab chiqdi. Yigit hammasini rad etdi. Shunda donishmand: - To`rt muchang sog` ekan ishla, biror kasb-hunar o`rgan. Tog`ni ursang talqon qiladigan yigit ekansan o`zingning kallang, onging, mehnating, hunaring bilan non top, tirikchilik o`tkaz, - dedi. Demak, bu davr bolalarida har tomonlama mas’uliyat bor, vazifa, yuk bor. Shuning uchun ham bu yoshdagi bolalarga xalqimizning shonli tarixi, bugungi

hayoti haqida yozilgan turli janrdagi asarlarni tavsiya etish mumkin. “Shiroq”, “To`maris” kabi afsonalar, “Uch og`a-ini botirlar”, “Ur to`qmoq”dek ertaklar bilan birga, Oybek, G`afur G`ulom, Zafar Diyor, Quddus Muhammadiy, Hakim Nazir, Shukur Sa’dulla, Anvar Obidjon, Tursunboy Adashboev va boshqalarning zamonaviy mavzudagi eng yaxshi asarlari muhim tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi. Jahon bolalar adabiyotining A.Pushkin, L.Tostoy, S.Servantes, D.Defo, J.Svift, E.Voynich, K.Chukovskiy, S.Marshak kabi namoyandalari yaratgan asarlar bolalar dunyoqarashini shakllantirishga ijobiy ta’sir ko`rsatadi. Ko`rib o`tganimizdek, bolalar adabiyoti o`ziga xos xususiyatlari bilan kattalar adabiyotidan farq qiladi. Zotan, bolalar yozuvchisi dunyo voqealarini bolalar tasavvuri, tushunchasini nazarda tutib tasvirlaydi. Shu orqali bolalarni olg`a intilishga chaqiradi, hayotni chuqur anglashga va sevishga yordam beradi.

O `quv darslik lar: 1 .I . A. Ka rimov . Yuksak m a `n a viyat – ye ngilmas kuch .- T.: Ma `n a viyat , 2008. 2. Jumaboyev M. O`zbek b olalar adabiyoti. –T.: O`qituvchi, 2002. 3.Jumabo y ev M Bolalar adabiyoti. –T.: O`qituvchi, 2011 . 4.Jo`ra y eva G O`zbek bolalar she`riyatida hajviy obraz yaratish mahorati. –T.: Muharrir, 2011 . 5.Masharipova Z. O`zbek xalq og’zaki ijodi. - T., 2008 6 . A s o tirl a r v a rivoyatl a r . -T.: Yozuvchi , 1993. 7 . M.M ur o d o v . O ltin s a ndiq o childi . - T.: O`qituvchi , 1994.

Похожие

Adabiyotshunoslik fan sifatida

O`zbek bolalar adabiyoti

Adabiy tanqid - fan sifatida

Adabiyot nazariyasi fan sifatida

Oybek va o`zbek bolalar adabiyoti