Adabiyot darslarida ko’rgazmalilikning ahamiyati - Литература - Рефераты

Adabiyot darslarida ko’rgazmalilikning ahamiyati

Загружено в:

11.09.2022

Скачано:

0

Размер:

29.5 KB

Adabiyot darslarida ko’rgazmalilikning ahamiyati. Reja: 1.Adabiytda o’quvchining mantiqiy fikrlashdagi faoliyatini tashkil etishda ko’rgazmalilikning ahamiyati. 2.Adabiyot darslarida ko’rgazmalilikning vazifasi va uning turlari.

Adabiyot darslarida ko’rgazmali qurollardan foydalanish darsning samaradorligini ta’minlaydi.Buning uchun o’qituvchi tinimsiz ijodiy mehnat va tajribasidan kelib chiqib mavzuni turli metodlar asosida o’quvchilarga keng ko’lamda yetkaza oladi. Hozirgi kunda fan-texnikaning intensiv holda rivojlanib borayotganligi hech kimga sir emas.Shuning uchun imkon qadar maktablarda adabiyot darslarini ya’ni yozuvchi hayoti va badiiy asarlarini zamonaviy texnologiyalar vositasida darslarni tashkil eta olish va o’quvchilarning mavjud holatdan olgan taassurotlarini dars davomida qiyosiy yo’sinda tahlil qilsa, bevosita o’quvchi dunyoqarashining shakllanishiga va munosabat bildirishiga imkon yaratadi. Dars jarayonida ijodkorlarga daxldor foto albomlardan foydalanish,shuningdek musavvirning tasvirdagi san’atkorlik mahoratiga ham munosabat bildirsa,bevosita o’quvchida mavjud bo’lgan materialga qiziqish ortadi va jiddiy mulohaza yuritishga zamin tayyorlaydi. Adabiyot darslarida ko’rgazmalilikni maqsadga muvofiq ravishda amalga oshirish bilan o’quvchilarning yozuvchi ijodi va uning badiiy asarlarini,adabiy-nazariy bilimlarini anglab,bilib olishlariga, adabiy nutqlarini o’stirishga erishish o’qituvchining oldiga turgan muhim vazifadir.Ko’rgazmalilik amalga oshirilgan darslarda o’quvchilarda faollik oshib borishi zarur.Agar ularda ana shu faollik bo’lmasa, masalan, tasviriy san’at asrlari ustida o’tkazilgan mashg’ulotda o’quvchilar faolligi sezilmasa. Bunday ko’rgazmalilikning ahamiyati ham bo’lmaydi. Rivojlangan davlatlar ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning yetakchi tendensiyalardan biri inson faoliyatining hamma sohalarining, shuningdek, ta’lim sohasining axborotlashuvi jarayonidir.Ta’limning axborotlashuvi axborotlarga qiziquvchilarning foydalanishlari maqsadida axborotlarni to’plash, qayta ishlash va ularni tarqatish maqsadidagi metod jarayon va texnik-dastur vositalarini o’ziga oladi.Bunda o’quvchilar bilimlarini muntazam texnik vosita asosida ularning o’zlashtirishini nazorat qilishga ham o’z ichiga olgan tizim shaklida o’rganadilar.(ya’ni elektron darsliklar, test yoki nazorat dasturlari, lug’atlar, o’quv materiallari bazasi, o’quv videofilmlar) ya’ni o’rganayotgan ob’ekt, jarayon va hodisalar madem asosida qurilgan va ularni ko’rsatadigan o’quv materiallari tizimli bo’laklarga bo’lib o’rganiladi.Ta’limning axborotlashuvi muammosini yechishga ilmiy yondashish o’quvchilarning kompleks bilim, ko’nikma va malakalar,shaxsiy fikrlarni shakllantirish orqaqli professional vazifalarni samarali bajarish va axborotlash jamiyatida o’zini qulay hal etish eng yaqin kunlardagi maqsaddir. Hozirgi davrda o’qituvchilar ixtiyorida ko’rgazmalilikning xilma-xil turlari badiiy rasm va grafik, radio eshittirish va gramplastinka yozuvlari,kinofragmentlar, o’quv va kinofilmlar, telefragmentlar, diafilmlar va boshqalar mavjud. Ular ko’rgazmalilikning ekran, eshituv, sintetik turiga kiradi. An Amos Komenskiyning ta’kidlashicha “ Mumkin bo’lgan hamma narsa tuyg’ularning his etilishi uchun yetkazilishi kerak’.Boshqa bir yirik pedagog K.D.Ushinskiy esa shunday yozadi”Bola xotirasida nimanidir o’rnab qolishini istagan pedagog imkoni boricha ko’proq sezgi organlari:ko’z,quloq,tovush,muskul harakatlari tuyg’usi,hatto ,mumkin bo’lsa,hidlash va ta’m bilishni ham eslab qolishda ishtirok etishi haqida qayg’urishi kerak”.

Adabiyot darslarida ko’rgazmalilikning yana bir turi xarita-sxemalar bo’lishi mumkin.Xususan, O’rxun-Yenisey obidalari,Mahmud Koshg’ariy,Alisher Navoiy,Zahiriddin Muhammad Bobur,Munis,Ogahiy,Muqimiy,Furqat,Hamza singari shoir va yozuvchilarning hayoti va ijodini o’rganishda bunday xarita-sxemalardan foydalanish katta samara beradi.Masalan,Muqimiyning hayoti va ijodining o’rganishda adib borgan ,asarlarida tasvirlangan shahar va qishloqlarni ko’rsatib beruvchi xarita-sxemalardan foydalanish mumkin.bunda adibning shaxsiy hayoti,ayniqsa,”Sayyohatnoma”laridagi geografik nomlar asos vazifasini ado etadi.Qolaversa, bu yo’l bilan predmetlararo aloqaning o’ziga xos tomonlariga ham ro’para kelinadiki,bu holat o’quvchilarning turli sohadagi bilimlarini bir yerga jamlash,ulardan amalda foydalanish zaruratini yuzaga chiqaradi. Aslida , umumiy o’rta ta’lim maktablari hamda akademik litseylarda o’rganiladigan har bir shoir va yozuvchining ijodi haqida shunday xarita-sxemalarni tuzish imkoniyati mavjud.Bunda har bir o’qituvchi o’ziga yaqin bo’lgan mahalliy materiallardan ham foydalansa,nur ustiga nur bo’lar edi. X.Sh.Yandariyevning ko’rsatishicha,xarita-sxemalarni yaratishda “asarlarga chizilgan illyustratsiyalar,biografik materiallar,gazeta va jurnallardan qirqib olingan parchalar,nodir va nashr etilmagan rasmlar,maktublar” va boshqalardan foydalanish mumkin.”Karta-sxemalar tuzishning maqsadi,darslarni rang-barang qilish,uni mumkin bo’lgan darajada tig’izlashtirish,unga o’quvchilarning adabiy bilimlarni olishga qiziqishlarini va ijodiy faolliklarini oshirish,shunday qilib,ular mehnatining mazmunli va quvnoq bo’lishi uchun qo’shimcha materiallarni jalb qilishdan iborat”. Yana bir muhim holat mavjud:darsda ,mashg’ulotlarda oq-qora tasvirdan ko’ra rangli rasmlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.Nizomiy ganjaviy,Abdurahmon Jomiy,Alisher Navoiy,Bobur asarlariga ishlangan miniatyuralarning turli yillarda nashr etilgan namunalari bu jihatdan bebaho manba va material bo’la oladi. Yozuvchi va adiblarimizning turli davrlarda yaratilgan rangli rasmlari,portretlari,oilaviy yoki ijodiy davralardagi rangli fotosuratlari ham o’quvchilar qiziqishiga mos va munosib bo’ladi.Rus adabiyoti haiqda gapirib ,professor Ye.N.Kolokolsev shunday yozadi.”Portret janri o’quvchilarning tasavvurlarini oydinlashtirishga yordam beradi”.Buning natijasida o’quvchilarda adib shaxsi haqidagi fikr-mulohazalari tiniqlashadi,ularning real insoniy qiyofasini aniqroq tasavvur etishadi.

Adabiyotlar 1.Karimov I. Yuksak ma’naviyat- yengilmas kuch. T., 2008 2.Barkamol avlod orzusiT.,2000. 3.Karimov N. XX asr adabiyoti manzaralari.T.: “O’zbekiston”,2008 4 .Zunnunov A. Hotamov N. Adabiyot o’qitish metodikasi. T., 1992 5 .Dolimov S. Ubaydullayev H. Adabiyot o’qitish metodikasi. T., 1967 6.Yo’ldoshev Q. Adabiyot o’qitishning ilmiy-nazariy asoslari. T., 1996 7 .To’xliyev B.Adabiyot o’qitish metodikasi.T., 2006. 8.Yo’doshev Q. Yoniq so’z. T.: “Yangi asr avlodi”, 2006.

Похожие

Adabiyot darslarida ko`rgazmalilik

Adabiyot darslarida didaktik o‘yinlarni tashkil qilish

Adabiyot o’qitishda muammoli ta’limning ahamiyati

Adabiyot o’qitishda muammoli ta’limning ahamiyati

Adabiyot darslarida o`quvchilar mustaqil ijodiy ishlarini tashkil etish