Адабиёт уқитишни ташкил этиш. Уқитиш ва таълим – тарбия жараёнини режалаштириш, унинг турлари - Литература - Рефераты

Адабиёт уқитишни ташкил этиш. Уқитиш ва таълим – тарбия жараёнини режалаштириш, унинг турлари

Загружено в:

11.09.2022

Скачано:

0

Размер:

48 KB

Адабиёт уқитишни ташкил этиш. Уқитиш ва таълим – тарбия жараёнини режалаштириш, унинг турлари. мқа ВА режа. Уқитувчи ва уқувчи хамкорлиги. Уқувчилар билимини бахолаш Режа : 1. Адабиёт уқитишнинг узига хос хусусиятлари. 2. Адабиёт уқитишда режалаштириш. 3. Уқитувчи ва уқувчи хамкорлиги. 4. Уқувчилар билимини бахолаш.

Адабиёт уқитишни ташкил этиш адабий-таълим негизида туради. Адабиёт уқитишда изчилликнинг бузилиши таълим самарадорлигига путур етказади. Шунинг учун хам уқув йили ва чоракликлар буйича истиқбол режа тузилади. Уқув режасида адабий материалнинг тартибигина акс этиб қолмайди. Балки дарс хиллари: а) сархисоб мавзулар, матн устида ишлаш, нутқ устириш, концерт, бахс-мунозара, экскурсия дарслари, синфдан ташқари уқиш ва хоказо ; б) уқувчилар бажарадиган ишлар: маъруза матнлари, баён, иншо, ифодали уқиш, ва хоказо; в) фойдаланадиган кургазма ва техника воситалари Г жадваллар, альбомлар, грампластинкалар, магнит тасмалари Г каби алохида курсатилади. Режа конспектда уз аксини топади. Шунга кура, дарс жараёнида буулгани каби синфдан ташқари уқиш машгулотларида хам асар тахлили мохият- эътибори билан қахрамонлар тавсифини уз ичига олади. Уқувчилар бирор асарни урганишни уз-узидан унинг бош қахрамонларини урганиш деган хулосага келадилар. Адабиёт дарсларида уқитувчи - уқувчи хамкорлиги асосида қуйидаги масалалар туради: 1. Уқувчиларни асар поэтикаси тахлилига ургатиш: а) асар мавзуи ва гоясини аниқлаш; б) асар қахрамонларини тавсифлаш; в) ёзувчи бадиий махоратини бахолаш; 2. Уқувчиларни асарнинг эстетик ва маънавий-ахлоқий ахамиятини аниқлашга ургатиш: а) асарнинг уқувчилар диди ва бадиий тафаккури ривожига таъсири доирасини белгилаш; б) асарнинг уқувчиларда ифодали уқиш, огзаки ва ёзма нутқ малакаларини шакллантиришга таъсирини аниқлаш.

Демак, бадиий асарни урганишда унинг бадияти, ахлоқий ва эстетик ахамияти хамиша уқитувчи диққат марказида туриши керак. Шусиз хар қандай асарнинг тарбиявий мохияти йуққа чиқади. Юқори синфларда адабиёт уқитиш гарчи уқувчиларнинг мустақил мутолаасига таянса-да, унинг самарадорлиги куп жихатдан уқитувчи- уқувчи хамкорлигининг тугри йулга қуйилишига боглиқ. Уқитувчи у ёки бу асар тахлилига ургатар экан, унга қайси жихатдан ёндашиш зарурлигини олдиндан тушунтириши, хатто лозим булса, ёзма методик тавсиялар бериши мақсадга мувофиқдир. Биз қуйидаги қисса, достон, роман каби йирик эпик асарларнинг мутолааси буйича китобхонлик маданиятини шакллантириш ЮЗАСДН ҚУВЧИЛАРГА бериш мумкин булган умумий топшириқ- тавсия намунасини келтирамиз. 1. Асар воқеалари қайси даврда ва қаерларда булиб утишини аниқланг. Унинг бошланишига сабаб булган омилларни изохланг. 2. Асарнинг хар бир боби Г қисми, булимини уқиб тугатгандан сунг, узингизни қувонтирган, хайратга солган, уйга толдирган ёки хафа қилган эпизод Г холатГ ларни эслаб қолинг. 3. Асарни уқиш туфайли тугилган таассуротларингизни кундалик хаёт хақидаги умумий тасаввурларингиз билан таққосланг. 4. Асар сюжети ва тасвирий ифода воситаларидаги ноаниқликларни, кунглингиз тулмаган уринларни дафтарингизга қайд қилинг. 5. Асар мутолааси туфайли хабардор булган янгиликларни дафтарингизга кучириб ёзинг. Бундай топшириқ-тавсия шунинг учун хам зарурки, купчилик уқувчилар дарсда асарларнинг мазмунини қисқача гапириб бергани холда, ундан олган шахсий таассуротлари, фикр-мулохазаларини баён қилиш, ёзувчи илгари сурган гоявий-бадиий ниятни аниқлаш ва қахрамонларга уз муносабатини билдиришда қийналадилар. Шунинг учун уқитувчи бадиий

асарнинг хаёт билан алоқасидан келиб чиқиб, юқоридаги тавсиялар асосида уқувчиларни сухбатга тортса, улар мустақил мутолаа туфайли уз олдиларидаги вазифа маъсулиятини чуқурроқ идрок этадилар. Бирор асар ёки адабий қахрамон ташиган гояни аниқлаш уқувчилардан фикрий мустақиллик, ижодий фаоллик талаб қилади. Айниқса , жамоа булиб уқиш ва мухокама қилиш уқувчиларнинг мустақил фикрлаш қобилиятини устиради, уз кучига ишонч уйготади, купчилик билан бахслашиш ва муомала маданиятига ургатади. Хар бир асар мухокамасида уқувчиларнинг шу пайтгача эгаллаган адабий-назарий тушунчаларига таяниб иш курилади. Бунда асарнинг жанр хусусиятлари ёки мавзуига кура дастур буйича илгари урганилган асарлар билан таққослаш яхши самара беради. Масалан, 5- синфда А. Мухторнинг синфдан ташқари уқилган " Адолат" эртагини "Гулиқахқах", 6-синфда Ч.Айтматовнинг " Оқ кема " қиссасини С Анорбоевнинг "Сузиб борар архарлар", 7-синфда "Равшан" достонини "Алпомиш", 8-синфда М.Шайхзоданинг "Мирзо Улугбек" тарихий фожеасини, О.Ёқубовнинг "Улугбек хазинаси", 9-синфда А.Яссавийнинг хикматларини Махтумқули пандномалари, 10 –синфда Алишер Навоий "Хамса" сини Абдурахмон Жомийнинг "Хафт авранг " Г"Етти тахт"Г, 11- синфда П.Қодировнинг "Бобур" романини Х.Султоновнинг "Бобурнинг тушлари" ёки Ойбекнинг "Навоий" асарлари билан қиёслаб урганиш уқувчиларнинг фикрлаш доирасини кенгайтиришга,богланишли нутқини устиришга хизмат қилади. 1. Адабиёт уқитишни қандай режалаштириш мумкин? 2. Адабиёт уқитишда уқитувчи ва уқувчи хамкорлигини қандай изохлаймиз? 3. Уқувчиларнинг адабиётдан узлаштирган билимларини қайси мезонлар асосида бахолаш мумкин?

Адабиёт уқитишни ташкил этиш – адабиёт курсини асосини ташкил этади. Уқув режаси – курс мазмунини уз ичига олади. Адабиётлар : 1. А.Зуннунов ва бошқалар. Адабиёт уқитиш методикаси. Тошкент, "Уқитувчи", 1992. 2. Педагогика. Тошкент, " Уқитувчи", 1993. 3. Қ.Йулдошев. Уқитувчи китоби. Тошкент. " Уқитувчи" 1997. 4.С.Матчон. Мактабда адабиётдан мустақил ишлар. Тошкент, "Уқитувчи" 1997.

Похожие

Адабиёт дарсларида ўқувчилар мустақил ижодий ишларини ташкил этиш

Хаёт ва адабиёт

Адабиёт ва мафкура

Адабий таьлим методлари, Адабиёт укитувчиси ва адабиёт дарслари

Шарқ уйғониш даври ва унда таълим-тарбия масалалари