- Главная страница
- Дипломные работы
- Химия
- Kaliy xlorid ishlab chiqarish texnologiyasida qo’llaniladigan karboksimetilsellyuloza namunalarining tarkibi
Kaliy xlorid ishlab chiqarish texnologiyasida qo’llaniladigan karboksimetilsellyuloza namunalarining tarkibi
![D- qatori monosaxaridlar D (() glitserin aldegididan , L-qatori monosaxaridlari L (()glitserin aldegididan oksinitril sintezi yordamida olinishi mumkin. Masalan buni quyidagi misolda ko‘rish mumkin : ( C H O H ) 3C C H 2 O HO H + H C N ( C H O H ) 4C N C H 2 O H H 2 O ( C H O H ) 4C O O H C H 2 O H H 2 ( C H O H ) 4C C H 2 O HO H г е ксо з ап е н т о з а Monosaxaridlar di- va polisaxaridlarni kislotalar yoki enzimlar katalizatorligida gidroliz qilib yoki ko‘p atomli spirtlarni oksidlab olish mumkin: (С 6 Н 10 О 5 ) n + nH 2 O ® nC 6 H 12 O 6 Monosaxaridlar suvda yaxshi eriydigan kristall moddalar bo‘lib shirin ta’mga ega. Ularning tarkibida asimmetrik uglerod atomlari bo‘lgani uchun ular optik faol birikmalardir. M-n, glyukoza ochiq formada 16 ta, yopiq formada esa 32 ta optik izomerlar shaklida bo‘ladi. Kimyoviy jihatdan monosaxaridlar ham aldegid (yoki keton), ham ko‘p atomli spirt xossalarini namoyon qiladi. M-n monosaxaridlardagi aldegid guruhini qaytarib ko‘p atomli spirt olish mumkin: N i + H 2 D - г л юко з а С H O [ C H O H ] 4C H 2 O H С H 2 O H [ C H O H ] 4C H 2 O H D - со р б и т Oksidlanganda glyukon kislotasi hosil bo‘ladi:глюко н ки сл ота [O] B r 2 + H 2 O + D- глюко за СHO [CHOH]4 CH2OH СОOH [CHOH]4 CH2OH Glyukoza fenilgidrazin bilan aldegid guruh hisobiga fenilgidrazon va ozazon hosil qiladi. 8](/data/documents/9b8c7d0f-7699-4c3c-85f6-b3d560603bdf/page-8.png)
![Sellyuloza esa yog‘ochning tarkibiy qismi bo‘lib, u -D-glyukoza qoldiqlaridan tashkil topgan yuqori molekulyar birikmadir. Demak, uning elementar zvenosida - D -glyukoza qoldig‘i mavjud: nОС Н 2 О Н НН О Н Н Н О Н O Н Sellyulozaning molekulyar massasi 20000000 dan yuqori, uning makromolekulasi chiziqli tuzilishga ega. Kraxmalning molekulyar massasi sellyulozanikidan kichikroq va tuzilishi tarmoqlangan bo‘ladi. Kraxmal unda 74%, guruchda 78%, kartoshkada 16% bo‘ladi. Kraxmaldan ham, sellyulozadan ham gidroliz qilib glyukoza, glyukozadan esa bijg‘itish bilan etanol olinadi: C 6 H 12 O 6 ® 2C 2 H 5 OH+2CO 2 Inulin deb ataluvchi polisaxaridning elementar zvenosida D-fruktoza qoldig‘i mavjud. U topinambur o‘simligi ildizida ko‘p bo‘ladi. Sellyulozadan gidroksil guruhiga kimyoviy reaksiyalar olib borib karboksimetilsellyuloza, atsetilsellyuloza, nitrotsellyuloza kabi muhim moddalar olinadi. [ ]. M-n: - 3 С Н 3 С О О Н nОС Н 2 О Н НН О Н Н Н О Н O 3 ( C H 3 C O ) 2 O n ОO C O C H 3 НН O C O C H 3 Н Н O C O C H 3 O А ц е т и л ц е л л юл о з аН Н 11](/data/documents/9b8c7d0f-7699-4c3c-85f6-b3d560603bdf/page-11.png)
![Natriy karboksimetilsellyuloza, sellyuloza bilan glikol kislotalarning oddiy efiri bo’lib amalda ishqoriy sellyulozaga monoxlorsirka kislota ta’sir ettirish bilan olinadi. Kimyoviy formulasi [C 6 H 7 O 2 (OH) 3 · NaOH] n + ClCH 2 COONa → [C 6 H 7 O 2 (OH) x (OCH 2 COONa) y ] n Bu efir tarkibida karboksil gruppalar bo’lganligi uchun karboksimetilsellyuloza kation almashtirish xususiyatiga ega bo’lib polielektrolit qatoriga kiradi. Odatda KM S ning natriyli tuzi sintez qilinadi. U oq yoki sarg’ish rangli qattiq moddadir. KMS toza sellyulozaga nisbatan gigroskopik bo’lib, oddiy sharoitda 12 % gacha suv shimadi. Karboksimetilsellyulozaning barcha xossalari uning efirlanish darajasiga bog’liq. Masalan: efirlanish darajasi 50 va undan ortiq bo’lgan KMS ishqorlarning suyultirilgan eritmasida eriydi. Karboksimetilsellyuloza suvda eriydigan polisaxarid bo'lib, uning eritmasi mol е kulyar zanjirlardagi ionog е n guruhlar hisobiga poliel е ktrolit xossasiga egadir. KMS ning suvdagi suyultirilgan (C < 0,5 %) eritmalariga 2 % NaCl tuzini qo'sxilishi polim е rlar statistikasi qonuniyatlaridan k е lib chiqqan holda gidrodinamik tadqiqotlar o'tkazishda imkon b е radi. R е ologik tadqiqotlar o'tkazishda eritmalarda tuz ionlarini mavjud bo'lishi alohida olingan o'ziga xos xususiyatlarni namoyon bo'lishiga olib k е ladi. Bunday tadqiqotlarni qiyosiy taqqoslash printsiplariga binoan olib borish tizimlarning strukturaviy shakllanish asoslari yuzasidan ma'lum bir fikrlarni yuritishga va xulosalar chiqarishga imkon b е radi. R е ologik tadqiqotlar o'tkazish uchun KMS ning С = 5 %-li eritmasi suvda tayyorlandi. Xitozan molekulasining tuzulishiO O N H 2 H O C H 2O H O O N H 2 H O C H 2O H 12](/data/documents/9b8c7d0f-7699-4c3c-85f6-b3d560603bdf/page-12.png)
![1-jadval Ba’zi polimerlar va erituvchilar uchun m K va ning qiymatlari Polimerlarning nomi Formulasi Erituvchi Harorat, 0 C m K Poliakrilonitril CH 2 CH n CN Dimetilfor - mamid 20 1,75 10 -4 0,66 Polibutadien (-CH 2 -CH=CH-CH 2 -) n Toluol 25 1, 1 10 -4 0,62 Polivinilasetat CH 2 CH n OCOCH 3 A t seton 50 2,8 10 -4 0,67 Polvinilspirt CH 2 CH n OH Suv 50 5,9 10 -4 0,67 Polivinilxlorid CH 2 CH n CL Tetragidro - furan 20 0,26 10 -3 0,92 Poliizopren (-CH 2 -C=CH-CH 2 -) n CH 3 Toluol 25 3,6 10 -4 0,64 Polikaprolaktam -HN-(CH 2 ) 5 -CO n 40% Н 2 S О 4 20 5,02 10 -4 0,67 Polimetilmet a krilat CH 3 CH 2 C n COOCH 3 Benzol Xloroform Toluol 20 20 85 2,4 10 -4 0,94 10 -4 0,49 10 -3 0,54 0,76 0,82 Polipropilen CH 2 CH n CH 3 Toluol 20 9,6 10 -4 0,63 Polistirol CH 2 CH n C 6 H 5 Toluol 30 1, 28 10 -4 0,70 Polietilen CH 2 CH 2 n Dekalin 70 0,39 10 -4 0,74 Dia t setat Sellyuloza C 6 H 7 O 2 ( OH )( OCOCH 3 ) 2 ] n A t seton 25 1,49 10 -4 0,82 Nitro t sellyuloza C 6 H 7 (ONO 2 ) 3 n A t seton 27 0,82 10 -4 1,0 Etil t sellyuloza C 6 H 7 (OC 2 H 5 ) 3 n A t seton 20 6,9 10 -4 0,71 Qovushqoq suyuqlikning ichki ishqalanishi suyuqlik orasida harakat vaqtida yuzaga keladi . Ishqalanish qancha katta bo ’ lsa , xarakatni ( siljishni ) yuzaga keltirish uchun shuncha katta kuch qo ’ yish kerak . Siljish fizik ko ’ chish yoki suyuqlik buzilishida yuzaga kelib quyilishi , to ’ kilishi , aralashishi va hokazo yuqori qovushqoqlikka ega suyuqliklar siljishi uchun kam qovushqoqliklariga nisbatan ko ’ proq kuch qo ’ yish kerak . Suyuqlik oqimining xarakteriga qarab 21](/data/documents/9b8c7d0f-7699-4c3c-85f6-b3d560603bdf/page-21.png)
![bu yerda va 0 lar eritmaning va erituvchining qovushqoqligi 0 0 yg сол - solishtirma qovushqoqlik . лр yg c - keltirilgan qovushqoqlik . Keltirilgan qovushqoqlik koffitsentini kontsentratsiya bo’yicha nolga intiltirilgan qiymati xarektiristik qovushqoqlik deyiladi va [ ] simvol bilan belgilanadi. 0 0 0 0 lim lim ] [ ® ® c кел c c c 2 - jadval Yozilish va ayti-lishi Belgisi Aniklovchi teglama Nisbiy qovushqoqlik nis нис q 0t t t- eritmani oqish vaqti t 0 - erituvchining Solishtirma qovushqoqlik сол нис - 1 Keltirilgan qovushqoqlik с сол с нис 1 Xarakteristik qovushqoqlik [ ] 0 ) lim( ®c кел c Logarifmik keltirilgan qovushqoqlik с от ln 24](/data/documents/9b8c7d0f-7699-4c3c-85f6-b3d560603bdf/page-24.png)
![preparatlari uchun qobiq sifatida qo‘llanilishi mumkin. Bunday plyonkalar kuchsiz kislotali muhitda umuman erimasligi kerak, masalan oshqozon shirasi ta’sirida, biroq kuchsiz ishqoriy sharoitda yaxshi eruvchanlikni namoyon qilishi lozim Karboksimetilsellyulozaning natriyli tuzining almashinish darajasi 0.5 dan 1 −1.2 bo‘lgan hosilalari katta miqdorda sanoatda ishlab chiqarilmoqda. Bu birikmalar neft, tekstl, oziq-ovqat sanoatlarida, farmatsevtika texnologiyasida, detergenatlar ishlab chiqarishda va boshqa maqsadlarda o‘zining keng doirada ishlatilish sohalarini topib ulgurgan. Karboksimetilsellyuloza (KMS, sellyulozoglikol kislota) yoki tiloza, valotsel, blanoz,shuningdek, efidas nomi bilan ataluvchi birikma umuman olganda sellyulozaning monoxlorsirka kislotasi bilan ta’sirlashuv reaksiyasi mahsuloti bo‘lib hisoblanadi va u quyidagi formulaga ega: [C 6 H 7 O 2 (OH) 3 -x(OCH 2 COOH)x]n. Birinchi marta sintezlash va patentlar ishlarini nemis kimyogari Yansen 1918 yilda amalga oshirgan. Birikma o‘z xossasiga ko‘ra amorf holdagi rangsiz moddadan iborat bo‘lib, kuchsiz kislotali xossaga ega. KMS quyidagi tavsifga ega: - suvda yaxshi eriydi, barcha suvli eritmalarni quyuqlashtiradi; - uzoq turib qolinganda ham uning qovushqoqligi o‘zgarmaydi; - suvni o‘zida saqlaydi; - stabilizatorlik va bog‘lovchi xossasini namoyon etadi; - oqsil tuzilishli biopolimerlar bilan sinergizm effektini namoyon etadi; - mustahkam va shaffo f plyonka hosil qiladi; - organik erituvchilarda, yog‘ va moylarda erimaydi; -hid va ta’mga ega emas, fiziologik jihatdan bezarar.. Odatda karboksimetilsellyuloza nazarda tutilganda uning natriyli tuzi tushuniladi (Na-KMS ), Ushbu tuz qattik modda bo‘libuning massasi 400-800 kg/ м 3 . Tuzning zichligi 1,59 г/sm 3 , yumshash harorati 170 о C. KMS ning natriyli tuzi 35](/data/documents/9b8c7d0f-7699-4c3c-85f6-b3d560603bdf/page-35.png)
![6- jadval. Erituvchi va turli konsentratsiya (C) li Na-KMS eritmaning viskozimetr kapilyarlaridan oqib o’tish vaqtlari (s) № Erituvchi ni oqib otish vaqti , o , s Eritmaning oqib otish vaqti, i , s С= 0,2 % C=0,16 % C=0 , 13 % C=0,1 % C= 0,08 % 1 74,12 106,2 100 95 ,0 89,8 85,5 2 74,48 106 ,0 100 94,5 89,5 85,5 3 73,45 105 ,0 100 94 ,0 90 ,0 85 ,0 4 74,75 105,8 100 95,8 89 ,0 86 ,0 o'rtacha 74,2 0 105, 8 100 94,8 89, 6 85,5 Natijalardan nisbiy qovushoqlik ( nis i ∕ o ), undan solishtirma qovushoqlik ( sol = nis -1) aniqlandi . Solishtirma qovushoqlikning konsentratsiyaga nisbatidan esa keltirilgan qovushoqlik miqdori ( kel = sol / C ) topildi (6-jadval). 7-jadval. Hisoblab topilgan qo vushqoqliklar miqdorlari Eritma hajmi, ml o , s i , s nis sol kel C 8 74,2 105, 8 1,4 3 0,4 3 2,1 3 0,2 0 10 74,2 100 ,0 1,35 0,35 2,1 9 0,16 12 74,2 94,8 1,28 0,28 2,15 0,13 16 74,2 89, 6 1,2 0 0,2 0 2 ,00 0,1 0 20 74,2 85,5 1,15 0,15 1,8 8 0,08 Xaggins formulasiga sol /C = [ ] + k[ ] 2 C asosan sol /C = kel ni C ga bog’lanish grafigini tuzib, C ® 0 bo’lganda kel [ ] tengligidan [ ] 1,64 dl/g ekanligini aniqladik (III.1.1-rasm). 37](/data/documents/9b8c7d0f-7699-4c3c-85f6-b3d560603bdf/page-37.png)
![1,51,71,92,12,32,5 0 0,05 0,1 0,15 0,2 C, g/dl kel , dl/g 8 - rasm . Na - KMS eritmasi uchun keltirilgan qovushoqlik ( kel ) ni konsentratsiya (С) ga bog ’ liqlik grafigi Mark-Kunn-Xauvink tenglamasi asosida Na-KMS ning molekulyar massasi (M η ) ni hisobladik M η = ([ ]/K) 1/a = ([1,64/2,33*10 -4 ) 1/0,78 = (7039) 1,28 = 84100 hamda M η = 84100 ekanligini aniqladik. 8- jadval. Turli haroratda 5 % li KMS ning reologik tadqiqotlari natijalari a) 25 o C№ ηeff ηeff 1a 3 3 16,8 16,8 5,6 5,6 1,72 1,72 3 2a 4 4 22,4 22,4 4,15 4,15 1,42 1,42 5,4 3a 5 4 28 22,4 3,11 4,15 1,13 1,42 9 4a 7 6 39,2 33,6 2,42 2,07 0,88 0,73 16,2 5a 10 8 56 44,8 2,07 1,66 0,73 0,51 27 6a 12,5 11 70 61,6 1,44 1,27 0,36 0,24 48,6 7a 17 15 95,2 84 1,17 1,04 0,16 0,04 81 8a 23 21 128,8 117,6 0,88 0,81 -0,13 -0,21 146 9a 30 27 168 151,2 0,69 0,62 -0,37 -0,48 243 10a 39,5 36 221,2 201,6 0,51 0,46 -0,67 -0,78 437 11a 49 46 274,4 257,6 0,38 0,35 -0,97 -1,05 729 Karboksimetilselyulozaning 5%li eritmasi. C . II Pol . S1 . b) 40 o C 38](/data/documents/9b8c7d0f-7699-4c3c-85f6-b3d560603bdf/page-38.png)
