Sutemizuvchilarning ko‘payishi, rivojlanishi va kelib chiqishi. 7- sinf - Зоология - Учебники (по школьные предметы)

Sutemizuvchilarning ko‘payishi, rivojlanishi va kelib chiqishi. 7- sinf

Загружено в:

08.10.2019

Скачано:

0

Размер:

1697.38671875 KB

52-§. Sutemizuvchilarning ko‘payishi, rivojlanishi va kelib chiqishi 7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017.

• Ko‘payishi. Ko‘pchilik sutemizuvchilarning tuxum hujayralari juda kichik, sariqligi kam bo‘ladi. Tuxum hujayralari tuxumdonda yetiladi; u yerdan tuxum yo‘liga tushib, urug‘lanadi. Odatda sutemizuvchilar embrioni xaltaga o‘xshash maxsus organ – bachadon ichida rivojlanadi. Urug‘langan tuxum hujayra tuxum yo‘lida rivojlana boshlaydi. Embrion bachadonga tushgach, uning devoriga yopishib oladi. Tuban sutemizuvchilarning bachadoni bo‘lmaydi; ularning urug‘langan tuxumi tashqi muhitda rivojlanadi.

• Rivojlanishi. Bachadonda rivojlanayotgan embrion homila deyiladi. Homila yo‘l dosh orqali bachadon devori bilan bog‘langan. Bachadon qon tomirlari kindik orqali yo‘ldoshga keladigan qon tomirlariga zich tegib turadi. Oziq moddalar va kislorod yo‘ldosh orqali ona qonidan homila qoniga o‘tadi; moddalar al mashinuvi ning keraksiz mah sulotlari homila qo nidan ona qoniga chiqarib yuboriladi.

• Homilaning ona qornida rivojlanish davri homiladorlik deyiladi. Homi ladorlik bir necha haftadan bir yilgacha, ba’zan undan ham ko‘proq davom etadi. Homiladorlik muddati va homila soni hayvonlar ning yashash tarziga bog‘liq. Daraxt lar kovagi, in va boshqa pana joylarda bolalaydigan hayvon larning homi ladorlik davri qisqa bo‘lib, ular o‘ndan ortiq ko‘zi yumuq bola tug‘adi. Ochiq joy larda bolalaydigan, harakatchan hayvonlarda homiladorlik davri uzoq davom etadi; ular yirik, ancha rivojlangan 1–2 ta bola tug‘adi; bolalari bir necha soatdan so‘ng onasi orqasidan ergashadigan bo‘ladi. Sichqonlar yiliga 5–8 marta, shoxli mollar bir marta bolalaydi.

• Bolalarni sut bilan boqish. Sutemizuvchilar bolasini sut bilan boqadi. Sut urg‘ochi hayvonning ko‘krak yoki qorin qismida joylashgan sut bezlarida hosil bo‘ladi. Bezlar yo‘li so‘rg‘ichlar uchi ga ochiladi. So‘rg‘ichlar soni hayvonlarning serpushtligiga bog‘liq. Masalan, 3– 8 tadan bola tug‘adigan itlarning 8 ta, 1–4 tadan bola tug‘adigan echkilarning 2 ta so‘rg‘ichi bo‘ladi. Sut tarkibida hayvonlar bolasi rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan barcha moddalar: suv, yog‘lar, uglevodlar, oqsillar, vitaminlar va mineral tuzlar bo‘ladi.

• Sutemizuvchilarning kelib chiqishi. Sutemizuvchilarning bir qancha xususiyatlari, xususan, skeleti, muskullari, ovqat hazm qilish, nafas olish, ayirish, qon aylanish sistemasining tuzilishi sudralib yuruvchilarnikiga birmun cha o‘xshash bo‘ladi. Sutemi zuvchilar terisida ham sudralib yuruvchilarnikiga o‘xshash tangachalar bo‘ladi. Ularning yungi ham tangachalardan kelib chiqqan. Bundan tashqari, tuban sutemizuvchilarning sudralib yuruvchilarga o‘xshash kloakasi bo‘ladi; ular tirik bola tug‘masdan tuxum qo‘yib ko‘payadi. Bu dalillar sutemizuvchilarning sudralib yuruvchilar bilan qarindoshligini ko‘rsatadi.

• Sutemizuvchilarning ajdodi bundan 200–300 ming yil ilgari yashagan qadimgi yirtqich tishli kaltakesaklar bo‘lgan. Olimlar skelet qoldiqlarini tekshirib, ularning oyog‘i sudralib yuruvchilarniki singari tanasining ikki yonida emas, balki tanasi ostida joylashganligini, tishlari ham ixtisoslashganli gini aniqlashgan. Yirtqich tishli kaltakesaklarning sudralib yuruv chilarga o‘xshashlik belgilari ham bo‘lgan. Ular kalta oyoqlarida yo‘g‘on va uzun dumini sudrab harakatlangan. • Iqlimning sovib borishi bilan sovuqqonli yirik sudralib yuruvchilar qirilib ketib, ularning o‘rnini issiqqonli sutemizuvchilar egallagan.

Похожие

Qushlarning ko‘payishi, rivojlanishi va kelib chiqishi. 7- sinf

Baliqlarning ko‘payishi va rivojlanishi. 7- sinf

Hasharotlarning kelib chiqishi va ahamiyati. 7- sinf

Ildam kaltakesakning tuzilishi, ko‘payishi va rivojlanishi. 7- sinf

Primatlar turkumi. Sutemizuvchilarning ahamiyati. 7- sinf