Daryo qisqichbaqasining tashqi tuzilishi va ko‘payishi. 7- sinf - Зоология - Учебники (по школьные предметы)

Daryo qisqichbaqasining tashqi tuzilishi va ko‘payishi. 7- sinf

Загружено в:

08.10.2019

Скачано:

0

Размер:

2393.900390625 KB

16-§. Daryo qisqichbaqasining tashqi tuzilishi va ko‘payishi 7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017.

• Qisqichbaqasimonlar suvda hayot kechiradi, jabra bilan nafas oladi. Ular ikki juft mo‘ylovlarining bo‘lishi bilan boshqa bo‘g‘imoyoqlilardan farq qiladi. Daryo qisqichbaqasi bu sinfning tipik vakili hisoblanadi. • Yashash muhiti. Daryo qisqichbaqasi chuchuk suvli ko‘l, daryo va soylarda hayot kechiradi. Uning tuzilishi va rangi suv muhitida yashashga moslashgan. Tanasining ustki tomoni ko‘kimtir-qo‘ng‘ir, ostki tomoni esa oqish rangda; shuning uchun suv ostidagi qisqichbaqani payqash qiyin. • Qisqichbaqa kun bo‘yi toshlarning ostida yoki qirg‘oq yaqinida daraxtlar ildizi ostidagi inlarida bekinib yotadi. Oziq izlab faqat kech qurunlari chiqadi. Qisqich baqaning asosiy ozig‘i suv o‘tlari, kasal hayvonlar (mollyuskalar, hasharotlar lichinkasi), ularning murdalari hisoblanadi. U oziqning hidini yaxshi sezadi.

• Tashqi tuzilishi. Daryo qisqichbaqasining tanasi qattiq xitin po‘st bilan qoplangan. Xitin qoplag‘ich uning tanasini tashqi ta’sirdan himoya qiladi; tana uchun tashqi skelet vazifasini bajaradi. Unga ichki organlar muskullari va oyoqlar kelib birikadi. • Qisqichbaqaning tanasi boshko‘krak va qorin bo‘limlaridan iborat. Boshko‘krak bosh va ko‘krak bo‘limlarining ha rakatsiz birikishi natijasida hosil bo‘lgan va boshko‘krak qalqoni bilan qoplangan. Qalqonning oldingi uchi uzun pixni hosil qiladi. Ana shu pixning ikki yonida, harakatchan poyachalar ustida ko‘zlar joylashgan. Boshining oldingi tomonida joylashgan bir juftdan uzun va kalta mo‘ylovlari hid bilish va tuyg‘u organlari hisoblanadi. Og‘iz teshigini uch juft jag‘lar o‘rab turadi.

• Boshko‘krakning keyingi qismida 8 juft o‘simtalar bor. Ulardan 3 jufti jag‘oyoqlar bo‘lib, oziqni ushlab og‘izga surish va jabralarga suvni haydash vazifasini bajaradi. Qolgan 5 juftidan birinchi jufti qisqichga aylangan; keyingi to‘rt jufti esa haqiqiy yurish oyoqlari hisoblanadi. Qisqichlar oziqni tutish uchun xizmat qiladi. • Qorin bo‘limi yetti bo‘g‘imdan iborat. Har qaysi bo‘g‘imda bir juftdan qorinoyoqlar bo‘ladi. Ulardan oldingi 5 jufti ikki shoxli bo‘ladi, oxirgi 2 jufti dum suzgichni hosil qiladi. • Harakatlanishi. Odatda, qisqichbaqa suv tubida ko‘krak bo‘limidagi to‘rt juft yurish oyoqlari yordamida o‘rmalab yuradi. Lekin u biror xavf sezib qolsa, dum suzgichlarini qorin tomonga tez-tez siltab, orqa tomoni bilan suzadi.

• Nafas olishi. Qisqichbaqa jabralar orqali nafas oladi. Jabralar ko‘krak bo‘limidagi jag‘oyoqlari va oldingi to‘rt juft yurish oyoqlari asosida joylashgan. Jag‘oyoqlari harakati tufayli jabralarda suv almashinib turadi. • Ko‘payishi va rivojlanishi. Qisqichbaqalar ayrim jinsli. Urg‘ochisining qorin bo‘limi boshko‘kragiga nisbatan kengroq, erkaginiki, aksincha, torroq bo‘ladi. Urg‘ochisi erta bahorda qo‘ygan tuxumlarini qorinoyoqlariga yopishtirib olib yuradi. Yoz boshlanishi bilan tuxumlardan qisqichbaqalar yetishib chiqadi. Ular urg‘ochisining qorinoyoqlariga yopishib oladi; keyinroq mustaqil hayot kechira boshlaydi. • Qisqichbaqalar hamma bo‘g‘imoyoqlilar singari eski qattiq po‘stini tashlab, ya’ni tullab o‘sadi. Tullagan qisqichbaqaning eski qoplag‘ichi ostida yangisi hosil bo‘ladi. U tez o‘sa boshlaydi. Lekin ohak modda shimilgan qoplag‘ichi asta-sekin qattiqlashib, o‘sishdan to‘xtaydi va yana tullaydi.

Savol va topshiriqlar • Daryo qisqichbaqasi qanday hayot kechiradi? • Qisqichbaqa xitin qoplag‘ichi qanday tuzilgan? • Qisqichbaqa gavdasi qanday bo‘limlardan iborat? • Qisqichbaqaning boshko‘krak bo‘limi qanday tuzilgan? • Qisqichbaqa qorin bo‘limi qanday tuzilgan? • Qisqichbaqa qanday harakatlanadi? • Qisqichbaqa qanday nafas oladi?

Похожие

Daryo qisqichbaqasining ichki tuzilishi. 7- sinf

Ildam kaltakesakning tuzilishi, ko‘payishi va rivojlanishi. 7- sinf

Ko‘k kaptarning tashqi tuzilishi. 7- sinf

Baliqlarning ko‘payishi va rivojlanishi. 7- sinf

Itning tashqi tuzilishi, skeleti va muskullari. 7- sinf