Itning tashqi tuzilishi, skeleti va muskullari. 7- sinf - Зоология - Учебники (по школьные предметы)

Itning tashqi tuzilishi, skeleti va muskullari. 7- sinf

Загружено в:

08.10.2019

Скачано:

0

Размер:

2894.72265625 KB

50-§. Itning tashqi tuzilishi, skeleti va muskullari 7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017.

• Tashqi tuzilishi. Sutemizuvchilarning oyoqlari, odatda, ancha baquvvat va uzun bo‘lib, tanasi ostida joylashgan. Shuning uchun ularning tanasi yerdan dast ko‘tarilib turadi. It yurganida barmoqlariga tayanadi. Boshi harakatchan bo‘yin orqali tanasiga birikkan. Sutemizuvchilarda uchinchi qovoq rivojlanmagan; sutemizuvchilarning tashqi qulog‘i va quloq suprasi rivojlangan. Itlarning quloq suprasi harakatchan bo‘ladi.

• Jun qoplami. Sutemizuvchlarning terisi jun bilan qoplangan bo‘ladi. Jun qoplami ikki qavatdan iborat. Sirtqi qavati uzun va qayishqoq, lekin dag‘al qiltiqlardan, ostki qavati esa mayin va kalta tuklardan tashkil topgan. Mayin tuklar orasida havo ko‘p bo‘ladi, ular hayvon tanasidagi haroratni yaxshi saqlaydi. Dag‘al qiltiqlar tuklar bilan birga terini himoya qilib turadi. Sutemizuvchilar tanasida tuyg‘u vazifasini bajaradigan yirik va uzun qillar ham bor.

• Ko‘pchilik sutemizuvchilarning terisida ter bezlari bor. Bezlar issiq havoda tana haroratini doimiy saqlash va qo‘shimcha ajratish organi vazifasini bajaradi. Issiq havoda bezlar orqali ajralib chiqadigan ter hayvon tanasini sovitishi bilan birga organizmdan ortiqcha tuzlarni chiqarib yuboradi. Itlarning terisida ter bezlari bo‘lmaganidan ularning tanasi nafas olishi tufayli soviydi. Shu ning uchun itlar issiq havoda og‘zini ochib, tez-tez nafas oladi. • Sutemizuvchilarning barmoqlari uchida muguz tirnoqlari yoki tuyoqlari bo‘ladi. Ba’zi hayvonlar (qoramollar, karkidonlar, antilopalar) ning boshidagi shoxlari ham muguzdan iborat.

• Skeleti. Sutemizuvchilar skeleti bosh, umurtqa pog‘onasi, ko‘krak qafasi, oldingi va orqa oyoqlar hamda ular kamarlari skeletlaridan iborat (96-rasm). Bosh miyasi ancha kuchli rivojlanganligi tufayli miya qutisi ham boshqa umurtqali hayvonlarnikiga nisbatan yirik bo‘ladi. Umurtqa pog‘onasi bo‘yin, ko‘krak, bel, dumg‘aza va dum bo‘limlariga ajratiladi. Bo‘yin 7 ta umurtqadan iborat. Ko‘krak umurtqalari 12–15 ta bo‘lib, qovurg‘alar va to‘sh suyagi bilan birgalikda ko‘krak qafasini hosil qiladi. Bel 2–9 (itlarda 6) ta umurtqadan iborat. Bel umurt qalari o‘zaro harakatchan qo‘shilganligi tufayli hayvonlarning tanasi beldan bukilishi mumkin. Dumg‘aza bo‘limidagi 3–4 ta umurtqa chanoq suyagi bilan qo‘shilib ketgan.

• Dum umurtqalari soni (uchtadan bir necha o‘nta gacha) dumning uzunligiga bog‘liq. • Sutemizuvchilar oldingi oyoq kamari skeleti ikkita kurak va unga qo‘shilib o‘sgan ko‘krak tirgak suyagi hamda ikkita o‘mrov suyagidan iborat. Itning o‘mrov suyagi rivojlanmagan. Orqa oyoq kamari, ya’ni chanoq 3 juft suyakdan iborat. • Tishlari. Sutemizuvchilarning tishlari har xil tuzilgan. Itning jag‘lari oldingi qismida ponasimon kurak tishlar, ulardan orqaroqda konussimon yirik qoziq tishlar, og‘iz bo‘shlig‘ining ikki yon tomonida yassi oziq tishlar joylashgan. Har qaysi jag‘ lar dagi oziq tishlardan biri yirtqich tishga aylangan. Itlar va boshqa yirtqich hayvonlarning kurak tishlari mayda, qoziq va yirtqich tishlari kuchli rivojlangan. Tishlarning har xil tuzilishi ularning vazifasi bilan bog‘liq. Tishlar jag‘larning chuqurchasida joylashgan.

• Muskullari. Sutemizuvchilarning muskullari xilma-xil bo‘ladi. Ko‘pincha orqa muskullari, qo‘l va oyoq hamda qo‘l va oyoq kamarining muskullari kuchli rivojlangan. Itning pastki jag‘ini hara katga keltiruvchi muskullar kuchli rivojlangan.

Savol va topshiriqlar • Sutemizuvchilar jun qoplami qanday tuzilgan? • Ter bezlari qanday vazifani bajaradi? • Sutemizuvchilar skeleti qanday bo‘limlardan iborat? • Umurtqa pog‘onasi qanday tuzilgan? • Oyoqlar skeleti qanday tuzilgan? • Sutemizuvchilar tishlari qanday xillarga ajratiladi?

Похожие

Ko‘l baqasining tashqi tuzilishi, skeleti va muskullari. 7- sinf

Tashqi tuzilishi, skeleti, suzgich pufagi. 7- sinf

Ko‘k kaptarning skeleti va muskullari. 7- sinf

Itning ichki tuzilishi. 7- sinf

Baliqlarning tashqi tuzilishi, skeleti, suzgich pufagi. 7- sinf