Tikuvchilik xonasi. To‘qimachilik tolalari. Ip va gazlama haqida ma’lumot 5-sinf - Техника и технология - Учебники (по школьные предметы)

Tikuvchilik xonasi. To‘qimachilik tolalari. Ip va gazlama haqida ma’lumot 5-sinf

Загружено в:

19.04.2023

Скачано:

0

Размер:

1751 KB

5-sinf texnologiya darsligi asosida 32-mavzu:Gazlamashunoslik

Gazlama va ipning to‘qimachilik tolalariga qanday aloqasi bor? Texnologiya darsi amaliy mashg‘ulotlar bilan chambarchas bo‘lgani sababli, tikuvchilik xonasi ham alohida bo‘lishi kerak. Tikuvchilik xonasida bichish, tikish, pardozlash ishlarini amalga oshirish bilan birga buyumni kiyib ko‘rish uchun ham sharoit yaratiladi. Xona keng, yorug‘, kamida 15 nafar qiz bola uchun mo‘ljallanadi. Bundan tashqari, tikuvchilik materiallarini saqlash uchun javon kerak bo‘ladi. Devorga texnika xavfsizligi, sanitariya-gigiyena qoidalari, tikish va bichishga taalluqli ko‘rgazmali vositalar osiladi, maniken qo‘yiladi. Tikuvchilik xonasida tikuv mashinalarining barcha turi yaroqli holatda bo‘lishi kerak. Bichish stoli, dazmollash stoli, dazmol, tikish va bichish uchun kerakli asbob-moslamalar bo‘ladi.

Tikuvchilik xonasiga kirgan o‘quvchidan quyidagi texnika xavfsizligi va sanitariyagigiyena qoidalariga amal qilish talab etiladi: 1. Tikuvchilik xonasi doimo toza va yorug‘ bo‘lishi kerak. Xonaning harorati 19–20 °C bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. 2. Tikuvchilik xonasiga kirganda sochlar yig‘ilgan, maxsus fartuk tutilgan va ro‘mol o‘ralgan bo‘lishi lozim.

3. Ishni o‘qituvchining ruxsatisiz boshlamang. 4. Ish jarayonida igna- to‘g‘nag‘ichlar maxsus yostiqchaga qadalgan bo‘lishi kerak. 5. Igna-to‘g‘nag‘ichlarni og‘izga solish, kiyimga qadash mumkin emas. 6. Qaychini halqa tomoni bilan ikkinchi kishiga uzating. 7. Qaychini ish stoliga joylashtirganda o‘tkir qismi yopilgan holda o‘ng tomoningizda bo‘lsin. 8. Tikuv mashinasiga yorug‘lik chap tomondan yoki to‘g‘ridan tushib turishi kerak. 9. Tikuv mashinasi bilan tikuvchi oralig‘i 10–15 cm bo‘lishi kerak. 10. Tikuv mashinasining yaroqliligini tekshirib, vaqtida moylab turish kerak. 11. Ish jarayonida mashinani moylash mumkin emas. 12. Ish jarayonini yakunlaganingizdan so‘ng barcha jihozlarni ko‘zdan kechirib, tartibga soling. Dazmolni o‘chirishni esdan chiqarmang.

To‘qimachilik tolalari. Ip va gazlama haqida ma’lumot Barcha to‘qimachilik materiallari tolalardan iborat bo‘ladi. Agar ip kalavasi ochilsa, uni ingichka iplardan – tolalardan iborat ekanligini ko‘rish mumkin. Tolalarning xususiyatlari iplarning xususiyatlarini belgilaydi. Tolalar tabiiy va kimyoviy guruhlarga bo‘linadi. Tabiiy tolalar o‘simliklar va hayvonlardan olinadi. O‘simlik tolasi paxta va zig‘irpoyadan olinadi. Hayvonlar tolasi ipak qurtining pillalaridan va qo‘y, echki, tuyalarning junlaridan tayyorlanadi. Gazlamalar trikotaj polotnolardan va noto‘qima materiallardan tikiladi. Kiyim tikishda ishlatiladigan ip gazlamalar: yengil, bahorgi-kuzgi va qishki guruhlarga bo‘linadi. Yozgi kiyimlar uchun chit, satin, shtapel, xom surp va hokazolar ishlatiladi.

Bahorgi-kuzgi gazlamalar rang-barang gulli, sidirg‘a to‘qilgan, murakkab to‘quv gulli qilib ishlab chiqariladi. Qishki kiyimlar uchun bir tomonlama, ikki tomonlama tuki bor, tekis bo‘yalgan bosma gulli, rang-barang gulli gazlamalar ishlatiladi. Paxta va zig‘ir tolasidan tayyorlangan gazlamalardan yengil kiyim va ichki kiyim tikishda foydalaniladi. Momiq tolalarga birinchi ishlov berilgach, ip yigirish fabrikalariga keltiriladi. Bu yerda tozalab, navlarga ajratilgan tolalardan ip yigiriladi. Yigirilgan iplardan gazlama to‘qishda, tikuvchilik, to‘quvchilik, kashtachilik iplari tayyorlashda foydalaniladi. Yigirilgan iplar to‘quvchilik fabrikalariga yuboriladi.

To‘quvchilik fabrikalarida gazlamalar uning turiga qarab to‘qiladi. Nima deb o‘ylaysiz, ota-bobolarimiz davrida gazlama qanday to‘qilgan? Fan va texnikaning rivojlanishiga qadar barcha hunarmandlar faoliyati qo‘l mehnati bilan bog‘liq bo‘lgan. Shu qatorda tabiiy tolalardan olingan tolalar ham qo‘lda yigirilgan. Yigirish moslamalari qo‘lda yoki oyoqda charxlar yordamida amalga oshirilgan. To‘quv dastgohi oddiy ikkita yog‘ochdan iborat bo‘lib, uni yuqori qismi ham yog‘ochdan bo‘lib, unga tanda ipi vertikal osilgan, arqoq ipi maxsus igna bilan to‘qib o‘tkazilgan. Shu tariqa to‘qima olib, o‘z isteʼmollari uchun foydalanganlar.

Paxta tolali gazlamalar o‘zining mayinligi, yumshoqligi, havo o‘tkazuvchanligi hamda chidamliligi bilan ajralib turadi. Tabiiy tola bo‘lgani uchun tez g‘ijimlanadi. Yuvganda bo‘ylama ipi bo‘yicha kirishadi. Gazlamani nam holatida dazmollash tavsiya etiladi. Yuqori chidamlilik, sitilmaydigan xususiyatga ega. Paxta tolali gazlamalardan, asosan, yengil kiyimlar hamda ichki kiyimlar, yotoq jildlari tikiladi.

Zig‘ir tolali gazlamalar paxta tolali gazlamadan o‘zining chidamliligi, kam kirishuvchanligi, kam cho‘ziluvchanligi bilan ajralib turadi. Zig‘ir tolali gazlama biroz og‘ir, to‘qilishi qalin bo‘lsa-da, usti silliq va yaltiroq bo‘ladi. Tez g‘ijimlanadi va oson dazmollanadi. Zig‘ir tolali gazlamalardan yengil kiyim bilan birga dasturxon, sochiq, salfetkalar tikishda foydalaniladi.

Iplar Tikuvchilikda ishlatiladigan iplar tabiiy, sintetik va sun’iy tolalardan ishlab chiqariladi. Ust kiyim va ichki kiyimlarni tikishda, asosan, paxtadan yigirilgan kalava iplar ishlatiladi. Sintetik tolali gazlamalarni tikishda esa sintetik iplar qo‘llaniladi. Sanoatda 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 100 va 120-raqamli iplar ishlab chiqariladi.

Ipning raqami oshgan sari ip ingichkalashadi. G‘altakka o‘ralgan iplarning uzunligi 200, 500, 1000 metrgacha yetadi. Ko‘ylak va ichki kiyimlik gazlamalarni tikishda 80, 60, 50-raqamli paxta iplar, 65–75-raqamli ipak iplar ishlatiladi. Kostumlik gazlamalarni tikishga 50, 40-raqamli paxta iplar va 25-raqamli ipak iplar juda mos. Paltolik gazlamalarni tikishda 40–30-raqamli paxta iplar, 18-raqamli ipak iplar qo‘llaniladi.

Похожие

Buyumni bichish va tikish haqida ma’lumot berish 5-sinf

Paxta va zig‘ir tolasining arqoq va tanda iplari. Polotno va sarja to‘qish. Gazlamaning o‘ng va teskari tomonlarini aniqlash 5-sinf

Pazandachilik xonasi. Sabzavotlarga ishlov berish texnologiyasi. Salat tayyorlash 5-sinf

Qo‘l choklari. Qo‘l choklaridan namunalar tikish 5-sinf

Tikuv mashinasiga ip o‘rnatish, mashina choklaridan namunalar tikish 5-sinf