Oila iqtisodiyotining inson hayotidagi o‘rni 5-sinf - Техника и технология - Учебники (по школьные предметы)

Oila iqtisodiyotining inson hayotidagi o‘rni 5-sinf

Загружено в:

19.04.2023

Скачано:

0

Размер:

2069 KB

5-sinf texnologiya darsligi asosida 55-mavzu:

Siz zamonaviy texnika va texnologiyalar, turli yog‘och, metall va kompozit materiallarga ishlov berish, harakatlanuvchi oddiy mexanizmlardan foydalanib, turli buyumlar yasash usullarini o‘rganib oldingiz. Albatta, o‘rgangan bu bilimlar Sizga oila ishlariga yordam qilish va oila daromadiga o‘z hissangizni qo‘shishingizda poydevor vazifasini bajaradi. Buyuk ma’rifatparvar, iste’dodli shoir, mashhur tarbiyachi bobomiz Abdulla Avloniy o‘zining “Turkiy guliston yoxud axloq” asarida: “Iqtisod deb pul va mol kabi ne’matlarning qadrini bilmakni aytilur. Mol qadrini biluvchi kishilar o‘rinsiz yerga bir tiyin sarf qilmas, o‘rni kelganda so‘mni ayamas. Saxovatning ziddi baxillik bo‘lgani kabi iqtisodning ziddi isrofdir” degan.

Iqtisodiy bilimlarni egallash faqat tadbirkorlik yoki biznes sohalari bilan shug‘ullanayotganlarga tegishli emas, balki har bir fuqaro bilishi zarur va shart hisoblanadi. Zero, egallangan bilim hech qachon keraksiz og‘ir tosh bo‘lmagan, bo‘lmaydi ham. Iqtisodiyot – yunoncha “ekonomikos” so‘zidan olingan bo‘lib, “uy xo‘jaligini yuritish san’ati” degan ma’noni bildiradi. Har bir inson hayotida oila iqtisodiyoti muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Oila iqtisodiyotida oila budjeti degan tushuncha mavjud bo‘lib, u oila rivojlanishida asosiy o‘rinni egallaydi. Oila budjeti nima? Oila budjeti – barcha oila a’zolarining pul va moddiy boyliklari to‘plami, ya’ni oiladagi ota-onalarning shaxsiy budjetlarini bitta umumiy budjetga birlashtirilishidir (1-shakl).

Ushbu shakldan biz oila budjetini shakllantirish manbalari va sarf-xarajatlarning asosiy yo‘nalishlarini ko‘rishimiz mumkin. Shunday ekan, 5-sinf texnologiya fani darslarida olgan bilimlaringiz asosida Sizning o‘z oilangiz budjetiga qo‘shadigan hissangiz nimalardan iborat ekanligini o‘ylab ko‘ring! O‘z oilangiz budjeti uchun nimalar qila olasiz (2-shakl)? Bu kabi ishlarni amalga oshirishda fan bo‘yicha egallagan bilimlaringiz, ijodkorlik va tashabbuskorligingiz muhim ahamiyat kasb etadi. Demak, ota-onalar tomonidan oila ehtiyoji uchun olingan barcha ne’matlarning qadriga yetgan holda ularni isrof qilmasdan tadbirli foydalanish ham oila iqtisodi hisoblanadi.

Loyiha ishi. Mavzu: Ekoparkni tashkil qilish. Loyiha ishi. Bugungi davrda har bir inson berilgan imkoniyatlardan samarali foydalanishi, o‘zi va oilasi uchun sog‘lom turmush tarzini tashkil qilishi lozim. Buning uchun shahar markazidagi istirohat bog‘lari yoki ekoparklarga borish shart emas. O‘z uyingizni ekoparkka aylantirish imkoniyati mavjud. Ekopark o‘zi nima? Ekopark – bu butun mavsum davomida insonlarning atrof-muhit bilan o‘zaro munosabatlarini bog‘lash orqali ularni faol dam olishlari uchun barcha imkoniyatlarni birlashtirgan, yashil ekinlar va manzarali daraxtlar bilan qoplangan dam olish hududi. Oila sharoitida o‘z ekoparkingizni tashkil qilish Sizdan yangi g‘oyalarni yaratishni va ijodkorlikni talab qiladi. Bu jarayonda har bir imkoniyatlardan samarali foydalanish hamda zamonaviy texnologiyalarni qo‘llash orqali ham tabiiy ekologik muhitni yaratish, ham oila budjetiga daromad olib kelish lozim.

Ekoparkni tashkil qilishda quyidagi tavsiyalarni keltirmoqchimiz: 1. Landshaft dizayni loyihasini yaratish. 2. Ekologik toza va tabiiy muhitni yaratish. 3. Sport sog‘lomlashtirish maydonchalari va cho‘milish havzasini (basseyn) tashkil qilish. 4. Gidroponika usuli orqali meva-sabzavot, o‘simliklar va gullarni ekish hamda parvarish qilish. 5. Jonli burchaklarni tashkil qilish. 6. Chorvachilik ishlarini tashkil qilish va boshqalar. Ekopark loyihasini tuzishda berilgan tavsiyalarni yanada takomillashtirish va yangi g‘oyalarni qo‘shish mumkin. Loyihada shahar va qishloq joylaridagi mavjud imkoniyatlarni ham e’tiborga olish muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Berilgan tavsiyalarda Sizga tanish bo‘lmagan ba’zi tushunchalarga to‘xtalib o‘tamiz.

1. Landshaft tushunchasi. Landshaft nemischa so‘z bo‘lib, “land” – “yer”, “schaft” – “manzara” yoki umumiy qilib, “manzarali joy” degan ma’noni bildiradi. Landshaft dizayni – inson hayoti uchun sog‘lom va to‘laqonli estetik tabiiy muhit yaratishdir. 2. Gidroponika (yunoncha “gidro” – “suv” + “ponos” – ish) o‘simliklarni tuproqsiz sun’iy muhitda o‘stirish usuli. Gidroponikaning bir necha usuli bor (12-rasm). Oʻsimlikni mayda shagʻal yoki qum solib tomchilatib sug‘orish usuli koʻproq qoʻllaniladi. Bu texnologiyaning ishlash prinsipi juda oddiy.

Shagʻal yoki qum solish uchun chuqurligi 25–30 cm, eni 80 cm va uzunligi 240 cm li yassi oxur tayyorlanadi, ichiga oziq moddalar aralashtirilgan suv kelib turishi uchun teshikli quvurchalar ochiladi. Quvurchalarning teshiklari berkilib qolmasligi uchun usti simtoʻr bilan qoplanadi. Oxur shag‘al yoki toza qum bilan toʻldiriladi. Urugʻ qumga ekiladi.

Keyin yilning fasliga, oʻsimlikning yoshi va xiliga, eritmaning xususiyatiga qarab kuniga 1–5 marta oziq aralashmasi beriladi. Aralashmani berish 30–50 daqiqa davom etadi. Aralashma tarkibi vaqti-vaqti bilan tekshirilib, yangilab turiladi. Shagʻal va qum bir necha yilgacha almashtirilmaydi. Gidroponika usulida, asosan, sabzavot, gul, rezavor meva, chorva mollari va parrandalar uchun servitamin koʻkatlar oʻstiriladi. Bu yoʻl bilan yiliga 4–5 marta hosil olish mumkin. Bugungi kunda gidroponikalarning ko‘plab muxlislari o‘zlarining uylarini bezashda, dekorativ landshaft dizayni va ichki dizayn ishlarida, ishxonadagi ish stollari va boshqalarda bu usuldan keng foydalanishmoqda.

Buning eng asosiy afzalligi binoda havoni mukammal tozalash imkoniyatiga egaligidir (13-rasm).

1. Tayyorgarlik bosqichi. Loyiha ishi. Mavzu: Oila ekoparki loyihasi landshaft dizaynini yaratish. 2. Konstruktorlik bosqichi. Loyiha konstruksiyasini tayyorlash bo‘yicha talablar: mahsulot konstruksiyasini o‘rganish, tashqi ko‘rinishi va dizayni, loyiha eskizini ishlab chiqish. I. Oila ekoparki loyihasi landshaft dizaynini yaratishda kerakli materiallar va asbobuskunalar oldindan tayyorlab olinadi. II. Oila ekoparki loyihasi landshaft dizayni maketi.

3. Texnologik bosqich. Oila ekoparki landshaft dizayni loyihasi maketi ishlab chiqiladi. 4. Mahsulotni tayyorlash bosqichi. Ish o‘rni tashkil qilinadi va xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilgan holda ishlar bajariladi. Amaliy ish yakunlangach, ish joyi yig‘ishtiriladi va ish yakunlanadi. 5. Yakuniy bosqich. Oila ekoparki landshaft dizayni loyihasi taqdimoti o‘tkaziladi. Loyiha taqdimotini tayyorlash va o‘tkazishda oila ekoparki loyihasi landshaft dizaynini yaratishga tegishli barcha hujjatlar taqdim etiladi.

Tayyor loyiha ishi bo‘yicha butun sinf oldida 3–5 daqiqaga mo‘ljallangan ma’ruza tashkil etiladi. Loyihasini himoyaga olib chiqqan o‘quvchi dastlab loyiha ishining afzallik va kamchilik tomonlarini yoritib berishi lozim. Himoya vaqtida barcha xohlovchilar loyiha yuzasidan o‘zlarini qiziqtirgan savollarini berishlari mumkin. Savollarga berilgan javoblar o‘qituvchi va o‘quvchilar tamonidan baholanib boriladi. Loyiha ishining bajarilishi bo‘yicha baholash qaydnomasi to‘ldiriladi. Unda baholashni hamma mezonlari hisobga olingan bo‘lib, yakunda jamoaviy baho chiqariladi. Bu esa loyiha ishi natijalarini obyektiv baholash imkonini beradi.

Oila ekoparki loyihasi landshaft dizayni maketining ayrim qismlari asosida tayyorlangan namunaviy fotolavhalar

Gidroponika usulida issiqxonada yetishtirilayotgan mahsulotlar.

Bu kabi loyihalarni o‘rganish va kelajakda yanada takomillashtirib amalga oshirish eng kamida o‘z oilasi bilan tabiat qo‘ynida bo‘lish, yillar davomida yig‘ilib qolgan charchoqlarni chiqarish, toza havo, ekologik toza bo‘lgan oziq-ovqatlar, iqlim sharoitlarini o‘zgartirish, qishloq xo‘jalik ishlarida ishtirok etish, mavjud tartib-qoida va yashash madaniyatini o‘zgartirish uchun zamin yaratadi. Iqtisodiy jihatdan esa dam olishning arzonligi katta ahamiyatga ega hisoblanadi. Shulardan kelib chiqib, aytish mumkinki, bu loyiha ishlari o‘z xarakteriga ko‘ra ekologik turizmning bir ko‘rinishiga kiradi. Bu esa kelgusida dunyo turizm xizmat bozorida alohida o‘ringa ega bo‘lib, O‘zbekistonning turizm sohasidagi turli reytinglardagi o‘rnini belgilash uchun ham xizmat qiladi.

Похожие

Ovqatlanishning inson hayotidagi ahamiyati. Dasturxon tuzash 5-sinf

Mehnat jarayonini tashkil etishda texnika va texnologiyalarning o‘rni va roli 5-sinf

Pardozlash ishlari 5-sinf

Duradgorlik buyumlari detallarini 5-sinf

Polimer loydan suvenir yasash 5-sinf