1-.8-sinfda chizmachilikdan olingan bilimlarni qisqacha takrorlash va umumlashtirish. 2 Kesimlar 9-sinf - Черчение - Учебники (по школьные предметы)

1-.8-sinfda chizmachilikdan olingan bilimlarni qisqacha takrorlash va umumlashtirish. 2 Kesimlar 9-sinf

Загружено в:

02.08.2022

Скачано:

0

Размер:

1015 KB

9-sinf tasviriy san’at darsligi asosida 1-2-mavzu:

Detalning tasvirini chizishda uning ko‘rinishlari sonini kamaytirish maqsadida barcha shartlilik va soddalashtirishlardan foydalaniladi. Quyida 8-sinfda o‘tilgan ba’zi mavzularni qisqacha takrorlash maqsadida mashqlar berilgan.

Ushbu berilgan mashq (yoki shunga o‘xshash) modellardan birortasining eskizini (1.1-chizma), chapdan ko‘rinishini (1.2-chizma) va texnik rasmini hamda detal qanday geometrik jismlardan tashkil topganligini (1.3-chizma) tahlil qilishni takrorlagandan keyin, o‘quvchilar o‘zlari o‘qituvchi nazoratida istagan variantni mustaqil bajarishlari lozim.

Mashqlar bajarilgandan keyin 8-sinfda olgan bilim va ko‘nikmalar umumlashtiriladi. O‘quvchilar tomonidan yo‘l qo‘yilgan xato va kamchiliklar chizib ko‘rsatiladi hamda ko‘rgazmali qurollar yordamida tushuntiriladi. 9-sinfda bunday xatolar takrorlanmasligi uchun o‘quvchilar bilan savol-javob orqali o‘tilgan mavzularni mustahkamlab borish lozim.

KESIMLAR Har qanday detal uning aniq bajarilgan chizmasi orqali yasaladi. Standart talabiga muvoﬁq detal chizmasi barcha soddalashtirish va shartliliklar qo‘llanilgan holda eng kam ko‘rinishlarda chizilishi lozim. Aks holda, chizmani o‘qish murakkablashib ketadi va detalning geometriyasini o‘qish qiyinlashib, yasalgan detal yaroqsiz bo‘lishi mumkin.

Detalning u yoki bu qismi shaklini aniqlash maqsadida kesim qo‘llaniladi. Uning ichki tuzilishini aniqroq bilish maqsadida kesim bilan birga qirqim ham qo‘llaniladi. Shunday qilinganda detalning ko‘rinishlari soni kamayadi.

Kesim deganda detalning shaklini uning o‘qiga perpendikulyar qilib o‘tkazilgan tekislik orqali aniqlash usuli tushuniladi. Shunda tekislikda hosil bo‘lgan yuza kesim deyiladi. Kesim standartga muvoﬁq bajariladi. Kesimdan ko‘proq val, o‘q, shatun kabi detallarning shakli va ulardagi o‘yiq chuqurcha, bo‘rtiq kabilarning geometriyasini aniqlashda qo‘llaniladi. Bunday elementlarning o‘qlari orqali detal o‘qiga perpendikulyar qilib kesuvchi tekislik o‘tkazilsa, detalning ko‘ndalang kesimi hosil bo‘ladi.

2.1-chizma, b dagi val ko‘rinishining yaqqol tasviri (2.1-chizma, a) ga qarab uni o‘yiq, teshik va chuqurchalari orqali aniqlash mumkin. Agar valning yaqqol tasviri berilmasa, ba’zi elementlarning shakli, chuqurligini aniqlash qiyin bo‘ladi. Masalan, segment shponka uchun o‘yilgan ariqchaning eni (A–A), B–B kesimdagi liskaning shakli va chuqurligi, detaldagi kichik silindrik teshik noaniq bo‘ladi. Ularga kesimlar qo‘llanilsa, hammasi ravshanlashadi (2.1-chizma, A–A, B– B, C–C kesimlar).

Kesim hosil qilish va uni belgilash. Kesuvchi tekislik detal konturiga nisbatan perpendikulyar qilib o‘tkaziladi (2.1-, 2.3- va 2.4- chizmalar). Bu tekislik detal ko‘rinishida ham uning konturiga perpendikulyar bo‘ladi. Detal konturi 2.2- chizmadagidek simmetriya o‘qiga nisbatan parallel bo‘lmasa, A tekislik detalning simmetriya o‘qiga perpendikulyar qilib o‘tkaziladi. Yaqqol tasvirda kesuvchi tekislik to‘liq ko‘rsatilsa, detal ko‘rinishida uzuq yo‘g‘on chiziqlar kesmasi tarzida chiziladi. Ular kesuvchi tekislikning izlari hisoblanadi. Bu kesim chiziqlari detalning kontur chizig‘iga nisbatan 1,5–2 barobar qalinroq chiziladi. Unga qo‘yilgan yo‘nalish ko‘rsatkichi (strelka) kontur chizig‘iga nisbatan ikki marta ingichka bo‘ladi (2.4-chizma). Kesimni belgilovchi tekislik belgisi A yo‘nalish ko‘rsatkichining ustida va ostida yoki tashqi tomonlarida yozilishi mumkin. Yaqqol tasvirda kesuvchi tekislik belgisi A bir marta yozilsa, detal chizmasida A–A ko‘rinishida yoziladi

Hosil bo‘lgan kesim yuzasi chizmaning bo‘sh joyiga ko‘rsatilgan yo‘nalish tomoniga nisbatan 90° ga burib tasvirlanadi. Shunda kesim kuzatuvchiga nisbatan frontal joylashadi (2.4- chizma, c).

Kesim va qirqimlar bir xil belgilanadi (2.4-chizma, a). Ko‘rsatkich (strelka)ning shakli va o‘lchamlari 2.4-chizma, b da ko‘rsatilgan. Kesim qo‘llanilganda detallarning kesilgan yuzalarini standartga muvoﬁq shartli belgilash qabul qilingan. Chizmada materiallarni tez va oson farqlash maqsadida ular turli ko‘rinishda shtrixlanadi.

Materiallarning kesimda graﬁ k belgilanishi. Detal chizmasida kesim yoki qirqim qo‘llanilgan bo‘lsa, o‘sha joy yuzalari ma’lum tartibda belgilanishi lozim. Detal metalldan yasalgan bo‘lsa, kesim yoki qirqim 2.5-chizmadagidek shtrixlab chiqiladi. Shtrix chiziqlari detalning asosiy kontur (hoshiya chizig‘i) yoki o‘q chizig‘iga nisbatan 45° burchak ostida o‘ng yoki chap tomonga qiyalatib chiziladi. Shtrixlar ingichka tutash chiziqda bajariladi. Bitta detalning barcha ko‘rinishlarida bajarilgan qirqim yoki kesimlarda bu yuzalar bir tomonlama shtrixlanishi va shtrixlar orasi ham o‘zaro teng bo‘lishi shart. Yog‘ochdan tashqari boshqa materiallar metallar kabi hos hiya chizig‘iga nisbatan 45° burchakda qiyalatib chiziladi. Shtrixlar orasidagi masofalarmateriallarning turiga qarab har xil bo‘ladi. Metall, charm, rezina, tabiiy tosh, betonlarda 1,5–2 mm, sopol (keramika) va silikatli materiallarda qo‘shaloq chiziqlar oralig‘i 1,5–2 va 5–7 mm bo‘ladi. Tabiiy tuproq uchta o‘zaro parallel kalta chiziqlar oralig‘i 1–2 mm, to‘plam chiziqlar oralig‘i 3–5 mm qilib qoldiriladi. Ba’zi materiallarning kesim va qirqimda graﬁ k belgilanishi 2.5-chizmada ko‘rsatilgan.

Похожие

1-mavzu Chizmachilik kursiga kirish 8-sinf

9-10-mavzu Geometrik naqsh - girih chizish 8-sinf

2-mavzu Chizmalarni taxt qilish. Standart. Format. Masshtab 8-sinf

7-§. Oddiy va mahalliy qirqimlar. ularning chizmalarda belgilanishi. 8-§. Nazorat ishi. 9-§. Ko'rinishning yarmi bilan qirqimning yarmini birlashtirish 9-sinf

21-22-§. Ajraladigan va ajralmaydigan birikmalar 9-sinf