Paleozoy erasidagi hayot. 10 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Paleozoy erasidagi hayot. 10 - sinf

Загружено в:

02.10.2019

Скачано:

0

Размер:

3353.9052734375 KB

54-§. PALEOZOY ERASIDAGI HAYOT 10 sinf "Biologiya" darsligi asosida. 2017

Paleozoy erasi 340 mln yil davom etgan.

• Kembriy davrida iqlim mo‘tadil bo‘lib, o‘simlik va hayvonlar dengizda tarqalgan. Ularning ba’zilari o‘troq, ba’zilari suv oqimi bilan harakatlangan. Paleozoy erasida hayvonot dunyosi xilma-xil bo‘lgan va nihoyatda tez rivojlanganligi sababli, kembriy davridayoq, hayvonlarning barcha tiplari, mavjud bo‘lgan.

• Ordovik davrida dengizlar sathi ortib, unda yashil, qo‘ng‘ir, qizil suvo‘tlari, boshoyoqli, qorinoyoqli molluskalarning xilma-xilligi ortadi. Korall rifl arining hosil bo‘lishi avj oladi. Bulutlar hamda ba’zi ikki pallali molluskalarning turli-tumanligi kamayadi.

• Silur davrida tog‘ hosil bo‘lish jarayonlari kuchayib, quruqlik sathi ortadi. Iqlim nisbatan quruq bo‘lgan. Qirg‘oq yaqinidagi suvlarda tarqalgan ko‘p hujayrali yashil suvo‘tlarining ba’zilari yashash uchun kurash, tabiiy tanlanish tufayli quruqlikka chiqishga muvaff aq bo‘lgan.

• Tuproq dastlabki quruqlikdagi o‘simliklar psilofi tlarning tarqalishiga imkon bergan. Tuproqda organik birikmalarning to‘planishi keyinchalik zamburug‘lar paydo bo‘lishi uchun imkon yaratgan. Boshoyoqli molluskalar nihoyatda ko‘paygan.

• Silur davrida atmosfera havosi bilan nafas oladigan dastlabki quruqlikda yashovchi bo‘g‘imoyoqlilar paydo bo‘lgan. Markaziy Osiyoda kuchli vulqonli jarayonlar ro‘y bergan. Iqlim iliq bo‘lgan. Zarafshon tog‘ tizmalarida kavakichli hayvonlar bilan past bo‘yli psilofi tlarning toshga tushgan tasviri topilgan.

• Devon davrida dengizlar sathi kamayib, quruqlik ortishi, yanada davom etgan. Iqlim mo‘tadil bo‘lgan. Quruqlikning ko‘pgina qismi dasht, yarim dashtga aylangan. Dengizlarda tog‘ayli baliqlar rivojlanib, «qalqondor» baliqlarning yashash uchun kurashda kamaya borishi ro‘y bergan.

• So‘ngra suyakli baliqlar kelib chiqqan. Sayoz havzalarda ikki yoqlama nafas oluvchi baliqlar, panjaqanotli baliqlar rivojlangan. Bu davrda baland bo‘lib o‘suvchi qirqquloqlar, qirqbo‘g‘imlar, plaunlardan dastlabki o‘rmonlar hosil bo‘lgan.

• Bo‘g‘imoyoqli hayvonlarning ayrim guruhlari havo bilan nafas olishga o‘tishi tufayli ko‘poyoqlilar va dastlabki hasharotlar rivojlangan.

• Toshko‘mir davrida iqlim nam, havoda karbonat angidrid ko‘p bo‘lgan. Quruqlikdagi pasttekisliklarda botqoqli yerlar ko‘p uchragan. Ularda balandligi 40 m ga yetadigan qirqquloqlar, qirqbo‘g‘imlar, plaunlar o‘sgan.

• Bulardan tashqari ochiq urug‘li o‘simliklar paydo bo‘lgan. Daraxtsimon o‘simliklarning yoppasiga halok bo‘lishi o‘sha joylarda keyinchalik ko‘mir qatlami hosil bo‘lishiga olib kelgan. Suv hamda quruqlikda yashovchilarning dastlabki vakillari hisoblangan stegotsefallar nihoyatda ko‘p va xilma-xil bo‘lgan. Uchuvchi hasharot – suvaraklar, ninachilar rivojlangan.

• Perm davrining boshlariga kelib iqlim bir muncha quruq va sovuq bo‘lgan. Bunday sharoitda suvda hamda quruqlikda yashovchilarning anchagina qismi qirilib ketgan. Yashash uchun kurash, tabiiy tanlanish suvda hamda quruqlikda yashovchilarning ma’lum guruhining o‘zgarishiga sabab bo‘lgan. Keyin ulardan sudralib yuruvchilar sinfi ning vakillari kelib chiqqan.

Savol va topshiriqlar • Paleozoy erasi nechta davrdan iborat? • Dastlabki quruqlik o‘simliklari qaysi davrda kelib chiqqan? • Dastlabki suvda hamda quruqlikda yashovchilarning turlari qaysi davrda vujudga kelgan? • Paleozoy erasidagi o‘simliklar evolutsiyasidagi aromorfoz hodisalarini tushuntirib bering. • Suvda hamda quruqlikda yashovchilarning qirilib ketishiga nima sabab bo‘lgan? • Paleozoy erasidagi hayvonlar evolutsiyasidagi aromorfoz hodisalarini tushuntirib bering.

Похожие

Hujayraning hayot sikli. 10 - sinf

Biologiya – hayot haqidagi fan. 10 - sinf

Mezozoy, kaynazoy eralaridagi hayot. 10 - sinf

Arxey, proterozoy eralaridagi hayot. 10 - sinf

Hayot mohiyati va tiriklikning xususiyatlari. 10 - sinf