Oqsillarning xossalari. Oddiy va murakkab oqsillar. 9 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Oqsillarning xossalari. Oddiy va murakkab oqsillar. 9 - sinf

Загружено в:

04.10.2019

Скачано:

0

Размер:

4074.421875 KB

23- §. Oqsillarning xossalari. Oddiy va murakkab oqsillar 9- sinf “Biologiya. Sitologiya va genetika asoslari” darsligi asosida. 2014

• Tirik organizmlar tarkibida uchraydigan oqsillar ikki xil: tolasimon va yumal oq yoki tuxumsimon shaklga ega. Tolasimon oqsillarga hayvonlarning junidagi, odam sochi, muskuli va ipak qurtining ipagidagi oqsillar kiradi. Yumaloq oqsillarga esa hujayradagi eruvchan oqsillar misol bo‘ladi.

• Bularga ko‘pincha katalizatorlik vazifasini bajaruvchi oqsillar va qondagi gemoglobin oqsillari kiradi. oqsillar turli ta’sirlar natijasida o‘zining tabiiy xususiyatlarini yo‘qotadi. Masalan, tuxum qaynatilganda oqsillari ivib qoladi. Bu hodisa denaturatsiya (denatura — tabiiy holatni yo‘qotish) deb ataladi.

• Organizmlarning qarishi undagi oqsillarni asta-sekin denaturasiyaga uchrashi bilan bog‘liq. oddiy va murakkab oqsillar. Barcha oqsillar 2 ta katta guruh ga: oddiy va murakkab oqsillarga bo‘linadi. oddiy oqsillar faqat aminokislotalardan tashkil topgan.

• Murakkab oqsillar tarkibida aminokislotalardan tashqari, oddiy me tall atomi yoki boshqa oqsil bo‘lmagan murakkab moddalar ham uchraydi.

• Oddiy oqsillar suvda yoki boshqa eritmalarda erish xususiyatiga qarab bir-biridan farq qiladi. Toza distillangan suvda eriydigan oqsillar albuminlar deb ataladi. Tuxum oqsili, bug‘doy va no‘xat oqsillari albuminlarga misol bo‘ladi. osh tuzining kuchsiz eritmasida eriydigan oqsillar globulinlar deyiladi.

• Qon tarkibidagi oqsillar va ko‘pchilik o‘simlik oqsillari globul inlarning vakillaridir. Tirik organizmlarning hujayralarida yana spirtlarda, kuchsiz ishqoriy eritmalarda eriydigan oddiy oqsillar ham mavjud.

• Murakkab oqsillar tarkibidagi boshqa oqsil bo‘lmagan birik malarning xarakteriga qarab, nukleoprotein, xromoprotein, lipoprotein va boshqalarga bo‘linadi. Xromoproteinlar rangli oqsillar bo‘lib, tirik organizmlarda ko‘p tarqalgan. Qondagi gemoglobin oqsili xromo proteinlarga kiradi, uning tarkibida temir atomi mavjud.

• Nukleoproteinlar oqsil va nuklein kislotalarning birikishidan hosil bo‘lgan murakkab birikmalardir. Ular barcha tirik organizmlarning tarkibida uchraydi va yadro hamda sitoplazmaning ajralmas qismi hisoblanadi.

Savol va topshiriqlar 1. Oqsillar qanday shakllarda uchraydi? 2. Qondagi gemoglobin oqsili qanday shaklga ega? 3. Denaturatsiya hodisasida oqsil qanday xususiyatini yo‘qotadi? 4. Nima uchun oddiy oqsillar deyiladi?

Похожие

Oqsillar. Aminokislotalar. 9 - sinf

Oqsillar va nuklein kislotalar. 10 - sinf

Irsiyat va o‘zgaruvchanlik. 9 - sinf

Yadro. 9 - sinf

Urug‘lanish. 9 - sinf