Oqsillar. Aminokislotalar. 9 - sinf - Биология - Учебники (по школьные предметы)

Oqsillar. Aminokislotalar. 9 - sinf

Загружено в:

04.10.2019

Скачано:

0

Размер:

1766.140625 KB

22- §. Oqsillar. Aminokislotalar 9- sinf “Biologiya. Sitologiya va genetika asoslari” darsligi asosida. 2014

• Hujayradagi organik moddalar ichida oqsillar miqdor va ahamiyati jihatidan birinchi o‘rinni egallaydi .oqsillar yuqori molekulali kolloid birikma bo‘lib, aminokislotalardan tashkil topgan. Ular gidroliz qilinsa, aminokislotalarga parchalanadi. oqsillarning elementar tarkibi karbon, vodorod, kislorod, azot hamda oltingugurtdan iborat. Ularning tarkibida ba’zan fosfor ham uchraydi. Oqsillar tarkibidagi azot miqdori doimiy bo‘lib, o‘rta hisobda 16 % ni tashkil etadi .

Oqsillar tarkibidagi aminokislotalar Halqasiz (atsiklik)aminokislotalar Halqali (siklik) aminokislotalar 1 . Glitsin. 8 . Leysin. 15 . Fenilalanin. 2 . Alanin. 9 . Izoleysin. 16 . Tirozin. 3 . Serin. 10 . Treonin. 17 . Triptofan. 4 . Sistein. 11 . Lizin. 18 . Gistidin. 5 . Sistin. 12 . Arginin. 19 . Prolin. 6 . Metionin. 13 . Asparagin kislota. 20 . oksi prolin. 7 . Valin. 14 . Glutamin kislota.

• Yuqoridagi jadvaldan ko‘rinib turibdiki, tabiiy oqsillar tarkibida bir biridan farq qiluvchi 20 xil aminokislota uchraydi. Aminokislotalar peptid bog‘i orqali o‘zaro birikadi va polipeptid zanjirlarni hosil qiladi. Tirik organizmlar tarkibida uchraydigan oqsillar juda ko‘p va xilma xil bo‘lib, har bir oqsil o‘ziga xos aminokislotalar ketma- ketligidan iborat. oqsil molekulalari ipsimon yoki yumaloq shakllarga ega bo‘ladi

• Oqsillarning vazifalari. Hujayrada oqsillar turli tuman vazifalarni bajaradi. Bulardan eng muhimi strukturalar (tuzilish) hosil qilishdir. oqsillar barcha organoidlar va hujayra membranalarining tuzilishida ishtirok etadi.

• Oqsillarga xos bo‘lgan muhim xususiyatlardan biri katalizatorlik vazifasini bajarishdir. Barcha biologik katalizatorlar ya’ni, fermentlar asosan oqsil tabiatiga ega. Ular anorganik katalizatorlardan farqli ravishda kimyoviy reak-siyalar tezligini o‘n ming, hatto yuz ming marotaba oshiradi.

• Tirik organizmlarning harakat qilish xususiyati ham qisqaruvchan oqsillar ishtirokida sodir bo‘ladi. Bu oqsillar hujayra va organizmlar bilan bog‘liq barcha harakat turlarida ishtirok etadi.

• Oqsillarning tashish (transport) vazifasi ularga xos bo‘lgan yana bir muhim xususiyatdir. Masalan, gemoglobin oqsili kislorodni tana organlari va to‘qimalariga tashish vazifasini bajaradi.

• Oqsillar tirik organizmlarda himoya vazifasini ham o‘taydi. organizmga begona modda yoki mikroorganizmlar kirsa, leykotsitlar ya’ni, oq qon tanachalari maxsus oqsillar — antitanachalarni ishlab chiqaradi. Ular begona moddalar (antigenlar)ni bog‘lab ularni zararsizlantiradi.

• Oqsillar gormon vazifasini ham bajaradi. Masalan, insulin gormoni oqsil tabiatiga ega bo‘lib, qonda glukoza miqdorini nazorat qilib turadi. Umuman tirik organizmlarga xos bo‘lgan barcha vazifalarni bajarilish oqsil molekulalari tomonidan amalga oshiriladi.

Savol va topshiriqlar 1. Oqsillar deb qanday birikmalarga aytiladi? 2. Oqsillar tarkibida qanday elementlar uchraydi? 3. Oqsillar necha xil aminokislotalardan tashkil topgan? 4. Hujayrada katalizatorlik vazifasini qanday moddalar bajaradi? 5. Hujayrada oqsillar qanday vazifalarni bajaradi?

Похожие

Oqsillarning xossalari. Oddiy va murakkab oqsillar. 9 - sinf

Oqsillar va nuklein kislotalar. 10 - sinf

Yadro. 9 - sinf

Urug‘lanish. 9 - sinf

Fotosintez. 9 - sinf